Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 24 lutego 2016 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Danuta Rzyminiak-Owczarczak Sędziowie Sędzia NSA Jolanta Szaniecka (spr.) Sędzia WSA Barbara Drzazga Protokolant st. sekr. sąd. Ewa Wąsik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 lutego 2016 roku sprawy ze skargi Z. Ł. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia (...) Nr (...) w przedmiocie kosztów postępowania administracyjnego w sprawie rozgraniczenia nieruchomości I. oddala skargę, II. przyznaje adwokatowi W. K. od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu kwotę (...) zł, w tym (...) zł tytułem podatku od towarów i usług.

Postanowieniem z dnia (...) maja 2015 r., (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze (zwane dalej "Kolegium") utrzymało w mocy postanowienie Wójta Gminy Ł. (zwanego dalej także "Wójtem") w przedmiocie partycypacji w kosztach postępowania rozgraniczeniowego.

Powyższe rozstrzygnięcia wydano w następującym stanie faktycznym.

Wójt Gminy Ł. decyzją z dnia (...) czerwca 2011 r., (...) umorzył postępowanie rozgraniczeniowe, wszczęte na wniosek Z. Ł. Przedmiotem tego postępowania było rozgraniczenie nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy, położonej w miejscowości S przy ul. (...) i oznaczonej jako działka (...) z nieruchomością oznaczoną jako działka (...), która stanowi własność Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę Powiatu K. Umarzając postępowanie Wójt wskazał, iż w omawianym przypadku granice między działkami (...) i (...) zostały już wcześniej prawnie ustalone.

Postanowieniem z dnia (...) czerwca 2011 r., (...), wydanym na podstawie art. 262 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, póz. 1071 ze zm., dalej powoływanej jako "K.p.a.") (obecnie tekst jednolity tej ustawy opublikowano w Dz. U. z 2016 r., poz. 23 – uw. WSA), Wójt ustalił koszty postępowania w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości położonych miejscowości S. przy ul. (...) na kwotę (...) zł (punkt 1 postanowienia) i zobowiązał do uiszczenia powyższej kwoty Z. Ł. (punkt 2 postanowienia). Jak wskazał organ, koszty związane z rozgraniczeniem działki wyniosły (...) zł, na którą to kwotę składają się koszty czynności geodety. Ponieważ z zestawienia art. 262 § 1 pkt 2 K.p.a. oraz art. 152 Kodeksu cywilnego wynika, że koszty związane z rozgraniczeniem, których poniesienie nie jest ustawowym obowiązkiem organu, obciążają właścicieli obu nieruchomości, niezbędne było wydanie postanowienie zobowiązującego Z. Ł. do poniesienia połowy kosztów przeprowadzonego postępowania.

Równocześnie Wójt postanowieniem z dnia (...) czerwca 2011 r., (...), ustalił koszty postępowania w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości położonych miejscowości S, przy ul. (...) na kwotę (...) zł (punkt 1 postanowienia) i zobowiązał do uiszczenia powyższej kwoty Starostę K. (punkt 2 postanowienia).

Zażalenie na postanowienie z dnia (...) czerwca 2011 r., (...), wniósł Z. Ł. Kolegium postanowieniem z dnia (...) sierpnia 2011 r., (...), na podstawie art. 138 § 2 K.p.a., uchyliło postanowienie z dnia (...) czerwca 2011 r. W ocenie Kolegium Wójt całkowicie pominął sygnalizowany przez skarżącego warunek przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego na koszt Skarbu Państwa (pismo z dnia (...) lutego 2011 r.). Stąd też rolą organu pierwszej instancji było rozważenie, czy możliwe było przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego wyłącznie na koszt Skarbu Państwa. Dodatkowo należało rozważyć, czy w sprawie zachodzą przesłanki określone w art. 267 K.p.a., a więc, czy możliwe było zwolnienie skarżącego z obowiązku poniesienia kosztów postępowania rozgraniczeniowego.

Postanowieniem z dnia (...) października 2011 r., (...), wydanym na podstawie art. 262 § 1 i art. 264 § 1 K.p.a., Wójt ustalił koszty postępowania w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości położonych miejscowości Siemienice przy ul. Żabiej na kwotę (...) zł (punkt 1 postanowienia) i zobowiązał do uiszczenia powyższej kwoty Z. Ł. (punkt 2 postanowienia). Wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę poinformował Z. Ł. o możliwości składnia uwag i wniosków. Z. Ł. nie przedstawił jednakże żadnych materiałów dowodowych wskazujących na nagłe pogorszenie się jego sytuacji materialnej, zdrowotnej i rodzinnej, przy czym do akt sprawy załączono jego wniosek z dnia (...) lipca 2011 r., w którym zwrócił się do organu o rozłożenie kwoty, nałożonej na niego postanowieniem z dnia (...) czerwca 2011 r., na raty. Organ ustalił również, że wnioskodawca nie jest klientem gminnej opieki społecznej. Stąd też organ uznał, że brak jest podstaw do zwolnienia Z. Ł. z obowiązku pokrycia kosztów postępowania rozgraniczeniowego, wskazując jednocześnie, iż możliwe będzie rozłożenie kosztów na raty, po uprzednim złożeniu stosownego wniosku. Wójt wyjaśnił również, że z uzyskanego w dniu (...) września 2011 r. od Starosty K. pisma wynika, że w sprawie nie było podstaw do obarczenia kosztami postępowania wyłącznie Starosty. Mając powyższe na względzie organ orzekł o kosztach postępowania.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł Z. Ł.

Kolegium decyzją z dnia (...) grudnia 2011 r., (...), utrzymało je w mocy. Podtrzymało przy tym stanowisko, iż koszty postępowania rozgraniczeniowego obciążają właścicieli nieruchomości objętych postępowaniem. Następnie organ na podstawie akt ustalił, że w piśmie z dnia (...) stycznia 2011 r. Z. Ł. został poinformowany o konieczności współuczestniczenia w kosztach postępowania rozgraniczeniowego. Kolegium podkreśliło, że nie budzi wątpliwości, że czynności postępowania rozgraniczeniowego zostały poniesione w interesie i na żądanie strony.

Skargę na powyższe rozstrzygnięcie wniósł Z. Ł. Wyrokiem z dnia 7 września 2012 r., II SA/Po 141/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił postanowienie Kolegium z dnia (...) grudnia 2011 r. oraz poprzedzające je postanowienie Wójta z dnia (...) października 2011 r., a także postanowienie Wójta z dnia (...) czerwca 2011 r. dotyczące poniesienia części kosztów rozgraniczenia przez Starostę.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż postępowanie w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości zostało wszczęte na wniosek skarżącego z dnia (...) lutego 2011 r. Jednocześnie organ poinformował skarżącego, w piśmie z dnia (...) stycznia 2011 r. (k. 7 akt administracyjnych), iż w przypadku postępowania rozgraniczeniowego skarżący będzie współuczestniczył w jego ewentualnych kosztach. Uznać tym samym należało, że skarżący był właściwie powiadomiony o ewentualnej konieczności poniesienia powstałych kosztów.

W rezultacie wniosku skarżącego organ pierwszej instancji w dniu (...) lutego 2011 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości skarżącego z należącą do Skarbu Państwa z działką (...), a następnie na mocy postanowienia z dnia (...) marca 2011 r. organ ten upoważnił geodetę J. S. do przeprowadzenia czynności ustalenia przebiegu granicy pomiędzy tymi nieruchomościami. Zdaniem Sądu, wbrew zarzutom skarżącego, Wójt nie miał obowiązku współdziałać ze skarżącym przy wyborze geodety. Kompetencja powyższa leżała bowiem w wyłącznej gestii organu prowadzącego postępowanie. Równocześnie wobec umorzenia, decyzją z dnia (...) czerwca 2011 r., postępowania rozgraniczeniowego, z uwagi na fakt wcześniejszego prawnego ustalenia granic, otwarta została droga do wydania postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania. Wątpliwości Sądu wzbudziła wysokość kosztów nałożonych zarówno na skarżącego, jak i na Starostę K. Z uzasadnienia obu postanowień nie wynikało, co składało się na żądaną przez geodetę wysokość przyznanego wynagrodzenia. Sąd wskazał zatem, że nie sposób było ustalić, czy kwota kosztów postępowania nie została ustalona w sposób dowolny, czy całość żądanych przez geodetę kosztów można zaliczyć do bezpośrednio związanych z rozstrzygnięciem sprawy. Sąd podkreślił, iż w postanowieniu rozstrzygającym kwestię kosztów postępowania niezbędne jest wskazanie ich wysokości, poszczególnych jej składników z rozbiciem na konkretne czynności wraz z podstawą ich ustalenia. Jedynie postanowienie spełniające powyższe wymogi będzie w pełni odpowiadało przepisom prawa. Tylko wtedy możliwe będzie dokonanie kontroli, czy koszty do których zwrotu zobowiązano stronę postępowania, odpowiadają kosztom faktycznym, wynikającym z obowiązujących przepisów prawa.

Sąd za zasadne uznał również zarzuty skarżącego dotyczące braku rozważenia przez organy jego sytuacji majątkowej, a w szczególności dokonania oceny, czy skarżący spełnia przesłanki uzasadniające zwolnienie go od obowiązku poniesienia powstałych kosztów, zgodnie z art. 267 K.p.a. Choć w piśmie z dnia (...) września 2011 r. organ pierwszej instancji poinformował skarżącego o możliwości składania uwag i wniosków dotyczących przedmiotu sprawy, to jednakże pouczenie to z uwagi na swą lakoniczność nie spełniało wymogów z art. 9 K.p.a. Informacje, które skarżący powinien podać chcąc uzyskać zwolnienie w rozumieniu art. 267 K.p.a. powinny dotyczyć sytuacji majątkowej, uzyskiwanych dochodów, wszelkich obciążeń tak jego jak i rodziny, z którą pozostaje we wspólnym pożyciu. Skarżący powinien zostać pouczony, iż zaniechanie podania informacji o majątku i dochodach rodziny, z którą pozostaje we wspólności, skutkować będzie rozpoznaniem sprawy bez tych danych, z nieuwzględnieniem np. ewentualnej konieczności ponoszenia kosztów utrzymania tych osób, co ostatecznie prowadzić może do zaniechania skorzystania przez organ z instytucji zwolnienia. Dowody tak wyczerpujących pouczeń powinny znaleźć się w aktach sprawy.

Rozpoznając ponownie sprawę Wójt, pismem z dnia (...) stycznia 2013 r. zwrócił się do geodety J. S. o złożenie wyjaśnień w formie pisemnej, czy koszty postępowania rozgraniczającego były konieczne, o podanie czynności, które zostały podjęte w trakcie tego postępowania oraz wyszczególnienie ich wraz z kosztami. Odpowiadając pismem z (...) sierpnia 2013 r. geodeta uprawniony J. S. poinformował, że koszty związane z postępowaniem rozgraniczeniowym były uzasadnione i bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy; odpowiadają też cenom ogólnie przyjętym przy tego rodzaju asortymencie prac geodezyjnych. Geodeta wskazał również, że na całość prac składały się takie czynności jak:

– zgłoszenie pracy w Powiatowym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej;

– analiza i badanie ksiąg wieczystych nieruchomości;

– analiza dokumentów geodezyjnych otrzymanych z Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej;

– prace terenowe związane z pomiarem;

– sporządzenie operatu technicznego z wyżej wymienionych czynności czynności;

– trzykrotny dojazd samochodem na miejsce pomiaru (120 km);

– koszty naliczone przez Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej za udostępnienie danych i przyjęcie operatu do zasobu;

– podatek VAT.

Geodeta podkreślił również, iż na czynności geodezyjne nie ma cenników, które regulowałyby w jakiś sposób kwestie związane z wysokością wynagrodzenia. Ceny te kształtuje rynek i lokalne uwarunkowania.

Postanowieniem z dnia (...) kwietnia 2014 r., (...), wydanym na podstawie art. 262 § 1 i art. 264 § 1 K.p.a., Wójt ustalił koszty postępowania w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości położonych miejscowości (...) przy ul. (...) na kwotę (...) zł (punkt 1 postanowienia) i zobowiązał do uiszczenia połowy powyższej kwoty Z. Ł. (punkt 2 postanowienia), a do uiszczenia części tej kwoty zobowiązał Starostę. Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie organ przedstawił treść powyżej opisanej korespondencji geodety J. S. z dnia (...) sierpnia 2013 r. i przesądził, że należność przedstawiona przez geodetę za wykonane czynności geodezyjne jest zasadna.

Organ wskazał również, że ponownie rozpoznając sprawę poinformował Z. Ł. o możliwości składnia uwag i wniosków dotyczących przedmiotu sprawy. Kilkukrotnie pouczono Z. Ł. o możliwości zastosowania instytucji zwolnienia od kosztów na podstawie art. 267 K.p.a. Zainteresowany został również czterokrotnie pouczony na piśmie, iż zaniechanie podania informacji o majątku i dochodach rodziny, z którą pozostaje we wspólności, skutkować będzie rozpoznaniem sprawy bez tych danych, co może ostatecznie prowadzić do zaniechania skorzystania przez organ z instytucji zwolnienia. Z. Ł. przedstawił dowody wskazujące na pogorszenie się jego sytuacji materialnej, jednak nie przedstawił dochodów osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. W uzasadnieniu postanowienia pouczono również Z. Ł. o możliwości skorzystania z instytucji rozłożenia przedmiotowej należności na raty.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł Z. Ł.

Postanowieniem z dnia (...) maja 2014 r., (...) Kolegium utrzymało w mocy zaskarżone postanowienie. Wskazało, iż bezspornym jest, że organ pierwszej instancji pismem z dnia (...) stycznia 2011 r. poinformował skarżącego o konieczności ponoszenia kosztów związanych z tym postępowaniem. Czynności związane z rozgraniczeniem przeprowadził uprawniony geodeta, który w piśmie z dnia (...) sierpnia 2013 r. opisał wykonane czynności, za które została wystawiona faktura z dnia (...) maja 2011 r. opłacona przez Gminę. Kosztami postępowania rozgraniczeniowego zostały obciążone po połowie: Starostwo i Z. Ł. Z uwagi na nieudokumentowanie przez Z. Ł. sytuacji materialnej jego i jego rodziny nie było przesłanek do zastosowania instytucji zwolnienia od kosztów postępowania wskazanej w art. 267 K.p.a.

Na powyższe postanowienie skargę wniósł Z. Ł. podnosząc, iż pismem z dnia (...) lutego 2011 r. zażądał przeprowadzenia rozgraniczenia będących przedmiotem sprawy nieruchomości na koszt Skarbu Państwa i nigdy nie wyraził zgody na przeprowadzenie tego postępowania na jego koszt, a zatem postępowanie rozgraniczeniowe było prowadzone bez jego zgody Wskazał też, iż kosztami postępowania rozgraniczeniowego powinni być obciążeni wszyscy uczestnicy postępowania rozgraniczeniowego, którzy mają interes w ustabilizowaniu granic, nadto organy nie uwzględniły przedłożonych przez skarżącego: notatki służbowej spisanej w Urzędzie Gminy Ł. z (...) lutego 2014 r. oraz postanowienia PUP w z (...) marca 2014 r.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie odwołując się do argumentów podniesionych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015 r., II SA/Po 827/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżone postanowienie wydane przez Kolegium.

Na wstępie uzasadnienia orzeczenia Sąd podkreślił, że rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic. Organem przeprowadzającym rozgraniczenie z urzędu lub na wniosek strony – stosownie do art. 29 ust. 3 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne – jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), a czynności ustalania przebiegu granic – zgodnie z art. 31 ust. 1 powołanej ustawy – wykonuje geodeta upoważniony przez wymienione organy. Z powyższego wynika, iż zasadą jest, że postępowanie rozgraniczeniowe nieruchomości odbywa się przy udziale geodety, co wiąże się z powstaniem kosztów związanych z czynnościami dokonanymi przez wymieniony podmiot.

Zasady rozdziału kosztów postępowania pomiędzy stronę a organ administracyjny określa z kolei przepis art. 262 K.p.a.. Zgodnie z art. 262 § 1 pkt 2 K.p.a. stronę obciążają te koszty postępowania, które zostały poniesione w jej interesie lub na jej żądanie, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie. Ponadto, zgodnie z powołanym przepisem wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia organ ustala w drodze postanowienia jednocześnie z wydaniem decyzji i na to postanowienie osobie zobowiązanej służy zażalenie. Oznacza to, iż organ dopiero wraz z wydaniem decyzji rozstrzygającej sprawę ustala w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania, osobę zobowiązaną do ich poniesienia i wówczas obciąża ją tymi kosztami.

Sąd dalej wyjaśnił, że osoba wnioskująca o przeprowadzenie postępowania zawsze będzie podmiotem, który wywołał postępowanie rozgraniczeniowe i swoim działaniem przyczynił się do jego przeprowadzenia, niezależnie od tego czy pozostali uczestnicy rozgraniczenia byli rozgraniczeniem zainteresowani, czy też nie. Ustalenie stabilnej granicy między sąsiadującymi nieruchomościami leży przy tym w interesie wszystkich właścicieli nieruchomości objętych rozgraniczeniem, dlatego koszty takiego postępowania powinny co do zasady obciążać każdego z uczestników postępowania rozgraniczeniowego, którzy mają interes w ustabilizowaniu granic.

Dalej Sąd powołał się na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 grudnia 2006 r., l OPS 5/06, (ONSAiWSA 2007 r. Nr 2, poz. 26), w której wskazano, że organ administracji publicznej orzekając o kosztach postępowania rozgraniczeniowego, na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 K.p.a., może obciążyć kosztami rozgraniczenia nieruchomości strony będące właścicielami sąsiadujących nieruchomości, a nie tylko stronę, która żądała wszczęcia postępowania. Tym samym koszty postępowania obciążają wszystkich właścicieli nieruchomości objętych postępowaniem. Nie ma możliwości obciążenia kosztami wyłącznie jednego podmiotu, a więc właściciela tylko jednej nieruchomości objętych postępowaniem rozgraniczeniowym.

Dalej Sąd wyjaśnił, że K.p.a. nie określa wyczerpująco składników kosztów. Zgodnie z art. 263 K.p.a. do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56 K.p.a., a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, koszty doręczenia stronom pism urzędowych. Organ może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy.

Sąd wskazał, że postępowanie w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości zostało wszczęte na wniosek skarżącego z dnia (...) lutego 2011 r. Jednocześnie, co istotne, organ poinformował wpierw skarżącego, w piśmie z dnia (...) stycznia 2011 r. (k. 7 akt administracyjnych), iż w przypadku postępowania rozgraniczeniowego skarżący będzie współuczestniczył w jego ewentualnych kosztach. Powołując się na powyższe Sąd uznał, że skarżący był właściwie powiadomiony o ewentualnej konieczności poniesienia powstałych kosztów.

W uzasadnieniu wyroku II SA/Po 827/14 wyjaśniono dalej, że rozstrzygnięcie o kosztach postępowania następuje w formie postanowienia, przy czym wydanie tego postanowienia może nastąpić po podjęciu decyzji kończącej postępowanie w sprawie rozgraniczenia. Może to być decyzja merytoryczna, a więc rozstrzygająca sprawę rozgraniczenia co do istoty, jak i decyzja w znaczeniu procesowym, a taki charakter ma decyzja o umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego wydana w tym przypadku przez Wójta. Decyzja ta, jak wynika z akt administracyjnych sprawy, weszła do obrotu prawnego. W tych okolicznościach organ pierwszej instancji był uprawniony do wydania rozstrzygnięcia w sprawie kosztów postępowania rozgraniczeniowego, na które w tym przypadku składają się koszty czynności geodety. Wydając zaskarżone postanowienie organ pierwszej instancji działał w oparciu o przysługujące mu w tym zakresie umocowanie prawne, z uwzględnieniem obiektywnej okoliczności, jaką było powstanie po jego stronie kosztów związanych z wszczęciem i prowadzeniem postępowania rozgraniczeniowego na wniosek i w interesie strony skarżącej.

Sąd podkreślił też, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. – dalej "P.p.s.a."), który stanowi, iż ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten Sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia. Przez ocenę prawną, o której mowa w cytowanym przepisie, należy rozumieć wyjaśnienie istotnej treści przepisów prawnych i sposobu ich stosowania w rozpatrywanej sprawie. Natomiast wskazania co do dalszego postępowania stanowią z reguły konsekwencje oceny prawnej.

Wskazując na powyższe Sąd przypomniał, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 7 września 2012 r., II SA/Po 141/12 uchylił wydane przez organy obu instancji postanowienia podkreślając, iż ich obowiązkiem – w toku postępowania w przedmiocie kosztów rozgraniczenia – jest precyzyjne ustalenie jakie faktycznie czynności zostały przez geodetę wykonane, czy faktycznie były one związane z rozstrzygnięciem sprawy i ile wynosiła należność biegłego za poszczególne czynności. W postanowieniu (...) kwietnia 2014 r. wymieniono jedynie wykonane przez geodetę czynności. Ani organ pierwszej instancji ani organ odwoławczy nie wypowiedziały się przy tym, czy ich zdaniem czynności wykonane przez geodetę były związane z rozstrzygnięciem sprawy. Ustalenie takie nie należy przy tym do osoby wykonującej czynności związane z rozgraniczeniem, ale właśnie do organu, który je ocenia. To organ również ocenia, czy koszty do których uiszczenia zobowiązuje się strony postępowania odpowiadają kosztom poniesionym faktycznie.

Biorąc pod uwagę dotychczasowe wskazania zawarte w wyroku z dnia 7 września 2012 r. Sąd orzekający w sprawie II SA/Po 827/14 stwierdził, że organ odwoławczy powinien zwrócić się do geodety J. S. o doprecyzowanie jego pisma z dnia (...) sierpnia 2013 r. poprzez wskazanie:

– ile godzin poświęcił na badanie ksiąg wieczystych nieruchomości;

– ile godzin poświęcił na analizę dokumentów geodezyjnych otrzymanych z Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej;

– ile godzin trwały prace terenowe wraz z pomiarem;

– ile godzin zajęło geodecie sporządzenie operatu technicznego;

– jaka była wysokość kosztów poniesionych przez geodetę naliczonych przez Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej za udostępnienie danych i przyjęcie operatu do zasobu;

– jak geodeta oszacował stawkę godzinową pracy wykonanej przy czynnościach.

Zdaniem Sądu uzyskanie tych uzupełniających danych pozwoli organowi na jednoznaczne przesądzenie, czy ustalona wysokość kosztów odpowiada kosztom faktycznie poniesionym. Zastrzec przy tym należy, iż nawet gdyby geodeta nie wskazał wartości stawki godzinowej swojej pracy, organ mając pozostałe dane, będzie mógł we własnym zakresie ustalić, czy żądana przez geodetę należność jest zasadna z uwagi na czas poświęcony przy wykonaniu poszczególnych czynności. Organ powinien również wypowiedzieć się czy uznaje, że wskazane przez geodetę w piśmie z dnia (...) sierpnia 2013 r. czynności były związane z rozgraniczeniem nieruchomości.

Odnosząc się do zarzutów skargi Sąd stwierdził, że nie zasługiwały one na uwzględnienie. W szczególności wskazane w skardze, przedłożone przez skarżącego w toku postępowania dwa dokumenty nie dotyczyły sytuacji materialnej osób zamieszkujących razem ze Z. Ł. Sąd powtórzył, że dążąc do uzyskania zwolnienia od kosztów postępowania – w rozumieniu art. 267 K.p.a. – skarżący powinien przedłożyć dokumenty dotyczące sytuacji majątkowej, uzyskiwanych dochodów, wszelkich obciążeń tak jego jak i rodziny, z którą pozostaje we wspólnym pożyciu.

Niezasadny zdaniem Sądu okazał się również zarzut błędnego ustalenia podmiotów, które powinny być obciążone kosztami postępowania rozgraniczeniowego. Okoliczność ta została precyzyjnie ustalona i wyjaśniona przez orzekające w sprawie organy, a skarżący nie przedstawił żadnego uzasadnienia tego zarzutu.

Sąd nie podzielił też stanowiska Z. Ł., co do znaczenia postawionego przez niego jeszcze przed wszczęciem postępowania w sprawie rozgraniczenia nieruchomości warunku, iż rozgraniczenie to powinno być przeprowadzone "na koszt Skarbu Państwa" (co w konsekwencji zdaniem skarżącego oznacza, że postępowanie którego dotyczy przedmiotowa sprawa, toczyło się bez jego zgody).

Sąd powtórzył, że kwestia współuczestniczenia przez Z. Ł. w poniesieniu kosztów postępowania rozgraniczeniowego została już prawomocnie przesądzona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 7 września 2012 r., II SA/Po 141/12.

Sąd nadmienił też, że wbrew twierdzeniom skarżącego jego pismo z dnia (...) lutego 2011 r. (k. 2 akt administracyjnych organu pierwszej instancji) zawierało wyłącznie wniosek o "wykonanie postępowania rozgraniczeniowego na koszt Państwa". Nie było zatem warunku, że Z. Ł. domaga się przeprowadzenia takiego postępowania tylko wtedy, gdy nie będzie ponosił jego kosztów.

Pismem z dnia (...) kwietnia 2015 r. (...) Kolegium zwróciło się do geodety J. S. o doprecyzowanie pisma z dnia (...) sierpnia 2013 r. w zakresie wskazanym w wyroku II SA/Po 827/14. Dnia (...) maja 2015 r. Kolegium ponowiło prośbę skierowaną do geodety.

J. S. odpowiedział na wezwanie pismem z dnia (...) maja 2015 r. i wyjaśnił szczegółowo jakie koszty poniósł w związku z realizacją czynności w sprawie.

Do akt złożone zostało także pismo z dnia (...) kwietnia 2015 r., (...) pochodzące od Starosty, wraz z którym przekazano kopię rachunku (...) z dnia (...) lipca 2011 r. wystawionego na wykonawcę prac geodezyjnych w związku ze zgłoszeniem pracy geodezyjnej z asortymentu: "rozgraniczenie działki oznaczonej w prowadzonej bazie ewidencji gruntów i budynków obrębu geodezyjnego (...)".

Postanowieniem z dnia (...) maja 2015 r., (...) Kolegium utrzymało w mocy postanowienie Wójta z dnia (...) kwietnia 2014 r., (...). Organ odwoławczy przedstawił przebieg postępowania podkreślając, że w wyroku 15 stycznia 2015 r., II SA/Po 827/14 (omyłkowo określanym przez organ jako wyrok "z dnia 28 maja 2015 r." – uw. WSA) zawarto wyraźne zalecenia dotyczące zbadania sprawy w zakresie faktycznie poniesionych kosztów i nakładu pracy geodety przy realizacji zleconych mu prac rozgraniczeniowych. Kolegium podkreśliło, że wystąpiło do J. S. o rozpisanie podejmowanych przez niego czynności. W odpowiedzi z dnia (...) maja 2013 r. geodeta wyszczególnił, że na ogólną kwotę (...) zł określoną na fakturze (...) z dnia (...) maja 2011 r. składają się następujące koszty:

– dojazd samochodem ca 120 km po (...) zł za km;

– koszt Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej;

– podatek VAT;

– godziny pracy: kontakt i uzgodnienia ze zleceniodawcą – 2 h, zgłoszenie pracy w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej (1 h), badanie księgi wieczystej (3 h), analiza dokumentów (3 h), sporządzenie operatu technicznego i opracowanie wyników pomiarów (6 h), zdanie operatu do Ośrodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej z naniesieniem zmian na mapie (3 h), prace terenowe - odszukanie osnowy odszukanie znaków geodezyjnych, pomiar sytuacyjny (14 h) – przy czym godziny pracy liczono w stawce (...) zł za godzinę, co dało łącznie (...) zł.

Wskazując na powyższe Kolegium podkreśliło, że kwota wskazana przez geodetę jest adekwatna do nakładu pracy, którą poniósł. W ocenie organu nie bez znaczenia jest również to, że wykonawca prac geodezyjnych musi posiadać stosowne uprawnienia. Kolegium dodało, że kwota (...) zł wydatkowana na pobrane materiały została potwierdzona przez Powiatowe Biuro Geodezji, Kartografii, Katastru i Nieruchomości.

Organ wyjaśnił wreszcie, że ustalone koszty postępowania w wysokości 1968 zł zostały podzielone na dwie strony postępowania, czyli Z. Ł. i Starostę. Połowa tej kwoty to (...) zł.

Skargę od postanowienia Kolegium wniósł Z. Ł. Podniósł on, że sprawa kilkukrotnie była już weryfikowana w toku instancji (w tym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny), a pomimo to Kolegium nie zweryfikowało swoich błędów. Skarżący zaznaczył, że jego wniosek z dnia (...) lutego 2011 r. dotyczył rozgraniczenia na koszt Państwa; co więcej pismo z dnia (...) stycznia 2011 r., które do niego skierowano, dotyczyło dopiero "ewentualnego" partycypowania w kosztach postępowania. Z. Ł. podniósł także, że organy nie ustaliły jakie osoby zamieszkują i korzystają z działki (...).

Odnosząc się do kwestii przedstawionego przez organ rozliczenia skarżący zaznaczył, że jego zdaniem J. S. dopasował koszty do kwoty (...) zł (określał bowiem koszty prac po 4 latach od ich wykonania); jego wątpliwości budził też sposób ustalenia wysokości podatku od towarów i usług, faktu, że geodeta działał bez jego zgody, ilości godzin pracy w terenie (Z. Ł. podniósł, że mógł wskazać geodecie umiejscowienie słupków granicznych) i kosztów dojazdu.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie i podtrzymało dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna.

Na wstępie należy podkreślić, że sprawa dotyczy kosztów postępowania rozgraniczeniowego nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy, położonej w miejscowości (...) przy ul. (...) i oznaczonej jako działka (...) z nieruchomością oznaczoną jako działka (...), która stanowi z kolei własność Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę Powiatu K.

Kwestia kosztów wskazanego wyżej postępowania rozgraniczeniowego zakończonego decyzją umarzającą Wójta z dnia (...) czerwca 2011 r., (...) jest przedmiotem kontroli sądowoadministracyjnej już po raz trzeci. Wydawane przez organy postanowienia były uchylane dwukrotnie: wyrokiem z dnia 7 września 2012 r., II SA/Po 141/12 i następnie wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015 r., II SA/Po 827/14.

Z uwagi na wydane wcześniej wyroki przypomnieć w tym miejscu trzeba, że zgodnie z art. 153 P.p.s.a "ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie". Regulacja ta została zmieniona dnia 15 sierpnia 2015 r., a więc po wniesieniu skargi w niniejszej sprawie, jednakże mocą przepisu szczególnego ma ona zastosowanie w nowym brzmieniu do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie (zob. art. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. z 2015 r., poz. 658).

Związanie obecnie orzekające składu Sądu poprzednimi wyrokami ma dla sprawy zasadnicze znaczenie. Poprzednio wydane orzeczenia w znacznym stopniu bowiem zdeterminowały kierunek działania organów; rozstrzygnięto definitywnie także istotne dla sprawy zagadnienia.

Po pierwsze w świetle wyroków z dnia 7 września 2012 r., II SA/Po 141/12 i z dnia 15 stycznia 2015 r., II SA/Po 827/14 (opisanych szerzej w części wstępnej niniejszego uzasadnienia) nie budzi już żadnych wątpliwości to, że zaistniała w sprawie podstawa i konieczność ustalenia kosztów postępowania rozgraniczeniowego. Po drugie przesądzone zostało, że koszty te powinny obciążyć Z. Ł. i Starostę Powiatu K. po połowie. Wreszcie w wyroku z dnia 15 stycznia 2015 r., II SA/Po 827/14 Sąd definitywnie przesądził, że skarżący został właściwie poinformowany o konieczności poniesienia kosztów postępowania, a jego wniosek, w którym zaznaczył, że postępowanie powinno być przeprowadzone na koszt Państwa, nie zwalnia go od konieczności uiszczenia kosztów tego postępowania.

W wyroku z dnia 15 stycznia 2015 r. Sąd określił jakie zagadnienia w sprawie wymagają wyjaśnienia. Oznacza to – biorąc pod uwagę powołany wyżej art. 153 P.p.s.a. – że tylko i wyłącznie w tym zakresie sprawa może być obecnie weryfikowana w postępowaniu sądowoadministracyjnym – to jest w zakresie w jakim Sąd uprzednio polecił ją wyjaśnić.

W wyroku z dnia 15 stycznia 2015 r. Sąd nakazał organowi odwoławczemu zwrócić się do geodety J. S. o doprecyzowanie jego pisma z dnia (...) sierpnia 2013 r. poprzez wskazanie:

– ile godzin poświęcił na badanie ksiąg wieczystych nieruchomości;

– ile godzin poświęcił na analizę dokumentów geodezyjnych otrzymanych z Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej;

– ile godzin trwały prace terenowe wraz z pomiarem;

– ile godzin zajęło geodecie sporządzenie operatu technicznego;

– jaka była wysokość kosztów poniesionych przez geodetę naliczonych przez Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej za udostępnienie danych i przyjęcie operatu do zasobu;

– jak geodeta oszacował stawkę godzinową pracy wykonanej przy czynnościach.

Kolegium wystąpiło do J. S. o rozpisanie podejmowanych przez niego czynności. Geodeta wyszczególnił, że na ogólną kwotę (...) zł wyszczególnioną na fakturze (...) z dnia (...) maja 2011 r. składają się następujące koszty:

– dojazd samochodem ca 120 km po (...) zł za km;

– koszt Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej;

– podatek VAT;

– godziny pracy: kontakt i uzgodnienia ze zleceniodawcą – 2 h, zgłoszenie pracy w Ośrodku Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej (1 h), badanie księgi wieczystej (3 h), analiza dokumentów (3 h), sporządzenie operatu technicznego i opracowanie wyników pomiarów (6 h), zdanie operatu do Ośrodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej z naniesieniem zmian na mapie (3 h), prace terenowe - odszukanie osnowy odszukanie znaków geodezyjnych, pomiar sytuacyjny (14 h); przy czym godziny pracy liczono w stawce (...) zł za godzinę, co dało łącznie (...) zł.

W ocenie Sądu obecnie rozstrzygającego sprawę przekazane przez geodetę J. S. wyjaśnienia dotyczące kosztów postępowania rozgraniczającego były wystarczającą podstawą do podjęcia przez organ postanowienia na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 i art. 264 § 1 K.p.a., stąd zasadnie utrzymano w mocy postanowienie Wójta o ustaleniu kosztów postępowania (względem Z. Ł.) w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości położonych miejscowości S. przy ul. (...).

Odnosząc się do treści skargi Sąd podkreśla, że czynności podjęte przez geodetę zostały rozpisane w sposób szczegółowy i nie ma podstaw, aby twierdzić, że wykonawca prac geodezyjnych "dostosował je" do swojego wynagrodzenia – jak twierdzi skarżący. J. S. został zobowiązany do przedstawienia rozliczenia w związku z wątpliwościami, na które uprzednio zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny. Nie ma więc znaczenia dla sprawy to, dlaczego nie uczynił tego wcześniej.

W ocenie Sądu orzekającego obecnie nie są zasadne zarzuty Z. Ł. dotyczące przedstawionego przez geodetę rozliczenia. Geodeta jest osobą uprawnioną do przeprowadzenia czynności w postępowaniu rozgraniczeniowym, a przy tym jednocześnie podmiotem zobowiązanym do podjęcia szeregu czynności określonych w § 8 i nast. rozporządzenia Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji Oraz Rolnictwa I Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości (Dz. U. Nr 45, poz. 453). Z akt sprawy wynika, że J. S. wykonał czynności objęte treścią § 8 – 11 (zob. m.in. k. 32-36 akt administracyjnych, w tym szkic graniczny).

Wobec powyższego Sąd nie znajduje podstaw, aby podważyć rozliczenie geodety poprzez zakwestionowanie poszczególnych kwot w nim wskazanych (czego domaga się skarżący). W ocenie Sądu kwoty przedstawione przez uprawnionego geodetę mieszczą się w rozsądnych granicach. Trzeba przy tym zaznaczyć, że praca J. S. znalazła swe odzwierciedlenie w aktach i nie była to tylko pojedyncza czynność – geodeta prowadził czynności aż do rozpisania szkicu granicznego, co uprawdopodabnia potrzebę uprzedniego podjęcia przez niego szeregu czynności i pozyskania dokumentów.

Sąd zauważa także, że przebieg postępowania zakończonego decyzją z dnia (...) czerwca 2011 r., (...) nie pozostawia wątpliwości, co do tego, że czynności geodety były z tym postępowaniem związane (por. regulacje zawarte w wyżej wymienionym rozporządzeniu z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości). Z tych przyczyn nie miał znaczenia dla sprawy brak w uzasadnieniu postanowienia Kolegium szczegółowej oceny czynności geodety w kontekście ich znaczenia dla sprawy rozgraniczeniowej. Potrzeba podjęcia poszczególnych czynności przez geodetę wynika bowiem z przepisów prawa.

Odnosząc się natomiast do wątpliwości skarżącego odnośnie podatku VAT, to zauważyć należy, że podatek ten został naliczony prawidłowo od wartości całości usługi wynoszącej (...) zł. Prawidłowość naliczenia potwierdza faktura znajdująca się w aktach sprawy (k. 31 akt administracyjnych).

Wreszcie pozostałe zarzuty Z. Ł., to jest dotyczące samej zasadności obciążenia go kosztami postępowania rozgraniczeniowego, nie zasługują na uwzględnienie. Jak już wyżej wyjaśniono, niniejsza sprawa była dwukrotnie kontrolowana przez Sąd, a w prawomocnych wyrokach z dnia 7 września 2012 r., II SA/Po 141/12 i z dnia 15 styczni 2015 r., II SA/Po 827/14 przesądzono, że obciążenie skarżącego tymi kosztami jest dopuszczalne. Ocena sprawy w tym zakresie była wiążąca dla organu administracji i wiąże także obecnie orzekający Sąd.

Mając to wszystko na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny, działając na podstawie art. 151 P.p.s.a., oddalił skargę jako niezasadną.