Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Dorota Pędziwilk-Moskal, Sędziowie Sędzia NSA Teresa Kobylecka, Sędzia WSA Sylwester Miziołek (spr.), Protokolant Starszy sekretarz sądowy Sebastian Styczeń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 maja 2015r. sprawy ze skargi M. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 29 września 2014r. znak: [...] w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy I. oddala skargę; II. przyznaje od Skarbu Państwa (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach) na rzecz adwokata A. S. kwotę 295,20 (dwieście dziewięćdziesiąt pięć 20/100) złotych w tym VAT w kwocie 55,20 (pięćdziesiąt pięć 20/100) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Decyzją z dnia [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po rozpatrzeniu odwołania M. S., utrzymało w mocy decyzję Starosty z dnia [...] w przedmiocie zatrzymania M. S. prawa jazdy kat. B.

Powyższa decyzja organu odwoławczego została wydana w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną sprawy:

Wnioskiem z dnia 6 maja 2014r. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej , na podstawie art. 5 ust. 3b ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012r., poz. 1228), zwrócił się do Starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu – M. S. W załączeniu przedstawiono decyzję z dnia 28 marca 2014r., wydaną przez Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej, o uznaniu M. S. za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych – na podstawie art. 5 ust. 3 ww. ustawy.

Mając na względzie powyższe decyzją z dnia 13 czerwca 2014r. Starosta , działając na podstawie art. 5 ust. 5 ww. ustawy, orzekł o zatrzymaniu M. S. prawa jazdy kategorii B wydanego dnia 25 lipca 2006r. przez Starostę .

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł M. S., wskazując że decyzja została wydana zbyt pochopnie, podniósł że zatrzymanie prawa jazdy pozbawi go możliwości podjęcia jakiejkolwiek pracy dorywczej, a tym samym spłaty zadłużenia. Wyjaśnił, że zaczął spłacać zadłużenie w postaci dwóch rat, a w najbliższym czasie spłaci następne.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze, utrzymując w mocy zakwestionowaną decyzję, podniosło – na podstawie dokonanej analizy akt oraz treści art. 5 ust. 3b i 5 ww. ustawy – że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki przemawiające za zatrzymaniem M. S. prawa jazdy. W tym zakresie wskazano na uprawomocnienie się decyzji o uznaniu M. S. za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych oraz złożenie przez organ gminy wniosku o odebranie stronie prawa jazdy – wobec czego Starosta był zobowiązany do wydania kwestionowanej decyzji. Odnosząc się do treści odwołania podkreślono, że podniesione w nim argumenty nie mogą być uwzględnione na obecnym etapie postępowania. Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że zgodnie z art. 5 ust. 6 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy następuje na wniosek organu właściwego dłużnika skierowanego do Starosty, gdy : ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy, o której mowa w ust. 3, oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów lub; nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach na ww. decyzję organu odwoławczego wniósł M. S., wskazując że rozstrzygnięcie to jest dla niego krzywdzące. Skarżący zarzucił, że Kolegium nie zwróciło uwagi, że dokonuje spłaty alimentów w wysokości 300,00zł oraz, że zabierając mu uprawnienia do kierowania pojazdami utrudnia, a nawet uniemożliwia podjęcie jakiejkolwiek pracy. Tym samym uniemożliwia spłatę zadłużenia alimentacyjnego.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zakwestionowanego rozstrzygnięcia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z dnia 30.08.2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej ustawą P.p.s.a., wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Zgodnie z art. 134 ustawy P.p.s.a. sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną.

Rozpatrując skargę w ramach tak zakreślonej kognicji Wojewódzki Sąd Administracyjny nie dopatrzył się naruszeń prawa skutkujących koniecznością uchylenia bądź stwierdzenia nieważności decyzji organu odwoławczego.

Na wstępie podkreślić trzeba, że kontrolą sądowoadministracyjną w niniejszej sprawie została objęta decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławcze, utrzymująca w mocy decyzję organu I instancji o zatrzymaniu M. S. prawa jazdy. W podstawie prawnej ww. decyzji powołano art. 5 ust. 3b i 5 ustawy z dnia 7.07.2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jednolity: Dz. U. z 2012r., poz. 1228), zwanej dalej ustawą.

Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy w przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił:

1) złożenia oświadczenia majątkowego;

2) zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy;

3) bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych.

- organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

Przed wydaniem decyzji w powyższym trybie organ zobligowany jest zbadać, czy nie zachodzi przesłanka negatywna określona w art. 5 ust. 3a ustawy. Zgodnie bowiem z tym unormowaniem, decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się, jeżeli przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się on w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

Z kolei stosownie do art. 5 ust. 3b ustawy jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego, dołączając odpis tej decyzji, oraz składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6.06.1997r. - Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553, ze zm.).

Na podstawie cyt. powyżej przepisów Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej , działając z upoważnienia Wójta i Gminy, wydał decyzję z dnia 28 marca 2014r. o uznaniu M. S. za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych (k. 2 akt administracyjnych). W uzasadnieniu wskazano, że bezpośrednio przed wydaniem tej decyzji w okresie ostatnich 6 miesięcy M. S. nie dokonał wpłat w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów tytułem spłaty zadłużenia alimentacyjnego. Od rozstrzygnięcia tego strona nie wniosła odwołania, wobec czego stało się ono ostateczne i prawomocne. Mając na względzie powyższe wnioskiem z dnia 28 kwietnia 2014r. (k. 1 akt administracyjnych) Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej , działając z upoważnienia Wójta Gminy, zwrócił się do Starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu – M. S., przedstawiając w załączeniu ww. decyzję z dnia 28 marca 2014r.

Stosownie do treści art. 5 ust. 5 ustawy – który ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy – na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 3b, starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy. Z brzmienia cytowanego przepisu wynika, że decyzja w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy ma charakter związany, ponieważ organ jest zobligowany do wydania nakazu w sytuacji, gdy wystąpiły przesłanki określone tym przepisem. tj. gdy zostanie złożony wniosek pochodzący od organu właściwego dłużnika i gdy decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna.

Mając na uwadze, że – jak wynika z akt sprawy – M. S. nie wniósł odwołania od decyzji z dnia 28 marca 2014r. o uznaniu za dłużnika alimentacyjnego (która tym samym stała się ostateczna) oraz złożenie przez właściwy organ wniosku o odebranie stronie prawa jazdy nie budzi wątpliwości Sądu prawidłowość rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonej decyzji.

Należy podkreślić, że decyzja w przedmiocie zatrzymania prawa nie jest decyzją uznaniową. Organ orzekając w tym przedmiocie nie jest bowiem uprawniony do dokonywania oceny spełnienia przesłanek określonych w art. 5 ust. 3 ustawy, ani też nie może brać pod uwagę sytuacji osobistej i ekonomicznej dłużnika alimentacyjnego (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 3 lipca 2014r. o sygn. akt VIII SA/Wa 68/14, dostępny w internetowej bazie orzeczeń NSA).

W tym miejscu trzeba wskazać, że przepis art. 5 ust 3b ustawy był przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny pod kątem zgodności z ustawą zasadniczą. Wyrokiem z dnia 12.02.2014r. o sygn. akt K 23/10 Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności tej regulacji z zasadą proporcjonalności wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że celem uchwalenia art. 5 ust. 3b ustawy było zwiększenie stopnia wywiązywania się dłużników z ustalonego sądowo zobowiązania alimentacyjnego. Cel, którym kierował się ustawodawca, wiąże się z ochroną wyrażonych w Konstytucji wartości, które zostały wymienione w art. 18 (ochrona i opieki małżeństwa, rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa), art. 71 ust. 1 (ochrona dobra rodziny i prawa rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietnych i niepełnych, do szczególnej pomocy władz publicznych) i art. 72 ust. 1-3 Konstytucji (ochrona praw dziecka). Trybunał wskazał, że instytucja zatrzymania prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu polega na czasowym zatrzymaniu dokumentu, który zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5.01.2011r. o kierujących pojazdami (Dz. U. nr 30, poz. 151 ze zm.) stwierdza posiadanie uprawnienia do kierowania określonymi pojazdami na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bądź w ruchu międzynarodowym. Zatem nie jest ona tożsama z zakazem prowadzenia pojazdów, który jest środkiem karnym określonym w art. 39 pkt 3 Kodeksu karnego, orzekanym przez sąd wobec osób skazanych za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (spowodowanie katastrofy, bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy, spowodowanie wypadku, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego). Dalej Trybunał zauważył, że decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy jest wydawana wobec szczególnej kategorii adresatów. Są nimi rodzice, którzy swoim zachowaniem powszechnie uznawanym za społecznie naganne, nie wykonują wobec dziecka szeregu obowiązków zarówno o charakterze moralnym jak i prawnym. Po pierwsze, nie wykonują wobec dziecka dobrowolnie obowiązku alimentacji, zmuszając drugie z rodziców do podjęcia działań mających na celu ustalenie relacji alimentacyjnych przez wyrok sądu rodzinnego. Po drugie, nie wykonują dobrowolnie wydanego wobec nich prawomocnego wyroku sądowego, ustalającego relacje alimentacyjne – mimo że mają zdolność świadczenia alimentów. Zaznaczono przy tym, że nie można jednoznacznie stwierdzić, że omawiany środek w sposób oczywisty nie spełnia postulatu skuteczności. Ponadto Trybunał dostrzegł prewencyjną funkcję tej instytucji, jako że stanowi ona element pewnego zharmonizowanego systemu składającego się z wielu środków dyscyplinujących. Powyższe względy, w ocenie Trybunału, przemawiają za tym, że środek w postaci zatrzymania prawa jazdy w stosunku do tej kategorii podmiotów, którą są uchylający się od zobowiązań alimentacyjnych dłużnicy, można uznać za konieczny dla osiągnięcia określonego wyżej poziomu skuteczności w realizacji podstawowego celu ustawy alimentacyjnej. Ponadto środek ten nie jest stosowany automatycznie w sytuacji niewywiązywania się dłużnika ze zobowiązań alimentacyjnych, ale jedynie wówczas, gdy dłużnik alimentacyjny uporczywie utrudnia egzekucję lub nie podejmuje żadnej aktywności w celu aktywizacji zawodowej, a proponowane przez właściwe instytucje prace bez uzasadnionej przyczyny odrzuca. Zaznaczono również, że to od zachowania samego dłużnika (polegającego na wykonywaniu obowiązków prawnych) zależy zwrot zatrzymanego prawa jazdy. Tym samym, zdaniem Trybunału, powyższe argumenty łagodzą ocenę dolegliwości przewidzianej przez ustawodawcę i przemawiają za uznaniem, że zakwestionowana instytucja nie stanowi nadmiernej ingerencji w interes prawny dłużnika alimentacyjnego.

Odnosząc się do zarzutów skarżącego o tym, że zatrzymanie prawa jazdy spowoduje trudności w znalezieniu pracy, wskazać należy za Trybunałem Konstytucyjnym, że środek ten nie jest stosowany automatycznie w sytuacji niewywiązywania się dłużnika ze zobowiązań alimentacyjnych. Jeśli bowiem dłużnik alimentacyjny nie jest w stanie wywiązać się z alimentów, ale współpracuje z właściwymi organami, prawa jazdy nie można mu zatrzymać. W związku z powyższym, według Trybunału, traci na znaczeniu argument, że prawo jazdy może mieć niekiedy znaczenie podczas poszukiwania lub wykonywania określonej pracy.

Jak już to wcześniej zaznaczono, związany charakter decyzji wydawanej w trybie art. 5 ust. 5 ustawy, uniemożliwia organowi badanie zasadności uznania skarżącego za dłużnika uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych, jego sytuacji rodzinnej, majątkowej czy zdrowotnej. W konsekwencji okoliczności te nie mają znaczenia w postępowaniu w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy. Mogły być one co najwyżej uwzględnione na etapie wydawania decyzji o uznaniu dłużnika za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych. Na tym etapie postępowania skarżący nie wniósł jednakże odwołania.

Dodatkowo zauważyć należy na co wskazał organ odwoławczy, że art. 5 ust. 6 ustawy określa przesłanki, jakie muszą zostać spełnione, aby decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy została uchylona. Zgodnie z tym przepisem uchylenie tej decyzji następuje na wniosek organu właściwego dłużnika skierowanego do starosty, gdy:

1) ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy, o której mowa w ust. 3, oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów lub

2) nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego.

Mając na względzie treść cyt. przepisu stwierdzić trzeba, że to od samego dłużnika alimentacyjnego – jego starań w wywiązywaniu się ze zobowiązań alimentacyjnych – uzależnione jest uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy i jego zwrot.

Skoro podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest okoliczności, które z urzędu należałoby wziąć pod rozwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 151 ustawy P.p.s.a.