Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Tadeusz Cysek po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia [...] Spółki z o.o. w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 23 kwietnia 2012 r., sygn. akt II SA/GI 156/12 w zakresie prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi [...] Spółki z o.o. w W. na decyzję Komendanta Wojewódzkiego Policji w K. z dnia [...] września 2011 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej za naruszenie przepisów o transporcie drogowym postanawia: oddalić zażalenie

Postanowieniem z dnia [...] lutego 2012 r., sygn. akt II SA/GI 156/12 referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w G. oddalił wniosek [...] Spółki z o.o. w W. o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia radcy prawnego z urzędu w sprawie ze skargi Spółki na decyzję Komendanta Wojewódzkiego Policji w K. z dnia [...] września 2011 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej za naruszenie przepisów o transporcie drogowym. W uzasadnieniu postanowienia stwierdzono, że Spółka nie wykazała, że jej sytuacja materialna jest na tyle ciężka, aby uzasadnionym było przyznanie prawa pomocy. W szczególności Spółka nie przedstawiła, na wezwanie referendarza sądowego z dnia [...] lutego 2012 r. (doręczone Spółce 14 lutego 2012 r.), dokumentów potwierdzających okoliczności podniesione w złożonym wniosku. W piśmie Spółki z dnia [...] lutego 2012 r. stanowiącym odpowiedź na wezwanie referendarza sądowego brak było załączników wyszczególnionych w tym piśmie tj. bilansu Spółki za rok 2011 r., wyciągu z rachunku bankowego z ostatnich 3 miesięcy, wykazu środków trwałych należących do Spółki. Pracownik Biura Podawczego na powyższą okoliczność sporządził notatkę służbową (k. 44 akt sprawy).

Spółka wniosła sprzeciw na powyższe rozstrzygnięcie w którym wskazała, że wymagane dokumenty przesłała do Sądu za pośrednictwem poczty, w wyznaczonym terminie i nie ponosi odpowiedzialności za działania poczty lub osób trzecich.

Referendarz sądowy w dniu 28 marca 2012 r. wydał zarządzenie w którym wezwał Spółkę stosowanie do art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: p.p.s.a.) do przesłania wymaganych dokumentów w terminie 7 dni pod rygorem odmowy przyznania prawa pomocy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2012 r. po rozpoznaniu sprzeciwu Spółki, odmówił jej przyznania prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia radcy prawnego z urzędu. Sąd I instancji wskazał, że dysponując jedynie wypełnionym drukiem urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy nie mógł jednoznacznie stwierdzić, czy rzeczywiście sytuacja finansowa Spółki jest na tyle ciężka, że podmiot ten zasługuje na zwolnienie od kosztów sądowych jak i na ustanowienie radcy prawnego z urzędu. Mimo dwukrotnych wezwań Spółka nie dostarczyła dokumentów potwierdzających okoliczności podniesione we wniosku. W ocenie Sądu I instancji na stronie ubiegającej się o przyznanie prawa pomocy ciąży obowiązek uprawdopodobnienia swojej sytuacji materialnej.

W zażaleniu na powyższe postanowienie Spółka zarzuciła WSA w G. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 243§ 1, art. 245§ 1, art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. oraz naruszenie innych przepisów postępowania narażając Spółkę na poniesienie znacznej szkody oraz nieodwracalne skutki, w postaci konieczności ogłoszenia upadłości. Spółka wskazała, że wnosząc o zwolnienie od kosztów sądowych, później uzupełniając wniosek, przedłożyła stosowną dokumentację potwierdzającą fakt, iż nie jest w stanie uiścić kosztów postępowania w całości. Przedstawiona dokumentacja jest w pełni wystarczająca dla merytorycznego rozpoznania wniosku o zwolnienie z opłat sądowych w całości. Z oświadczenia o stanie majątkowym i osobistym, przedstawionego przez Spółkę jasno wynika, iż nie posiada ona żadnego majątku.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 199 p.p.s.a. strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Instytucja prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, która ma gwarantować możliwość realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP stanowi odstępstwo od zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony. W związku z tym, że w przypadku przyznania prawa pomocy koszty postępowania sądowego pokrywane są z budżetu państwa, korzystanie z tej instytucji powinno mieć miejsce jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca rzeczywiście nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a przez to nie może zrealizować przysługującego mu prawa do sądu.

W myśl przepisu art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a. osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym- gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania. Z treści tego przepisu wynika wprost, że ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie tego prawa.

Wniosek ten znajduje dodatkowe potwierdzenie w treści przepisu art. 252 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Właściwe przedstawienie przez stronę przyczyn uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych oraz dowodów na ich poparcie umożliwia sądowi rozpoznającemu wniosek dokonanie prawidłowej oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy. Strona ma w tym zakresie inicjatywę dowodową, a sąd na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów dokonuje oceny, czy wystąpiły przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania i wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. Jedynym kryterium oceny wniosku o przyznanie prawa pomocy jest bowiem kryterium finansowe.

Stosowanie do art. 255 p.p.s.a., jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

Przedstawienie powyższych regulacji jest uzasadnione okolicznościami sprawy. Ze względu bowiem na niewystarczające dane zawarte we wniosku [...] Spółki z o.o. w W. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, skarżąca Spółka została dwukrotnie wezwana w trybie art. 255 p.p.s.a. do udokumentowania sytuacji majątkowej poprzez przedstawienie bilansu za 2011 r., przedłożenie wyciągu z rachunku bankowego obrazującego operacje dokonywane na nim w ciągu ostatnich trzech miesięcy, oraz przedłożenie wykazu środków trwałych należących do Spółki (k. 42, k. 57 akt WSA). Wezwana z tego obowiązku nie wywiązała się. Z uwagi na fakt nieprzedstawienia żądanych dokumentów brak było wystarczających podstaw do stwierdzenia, iż sytuacja skarżącej Spółki istotnie wypełniała przesłanki z art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a. Skarżąca uchyliła się od obowiązków wynikających z art. 255 p.p.s.a., co stanowiło przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku informacji, a tym samym nie przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie.

W niniejszej sprawie sytuacja finansowa skarżącej Spółki nie została przez nią wykazana, co uniemożliwiło WSA zastosowanie instytucji przyznania prawa pomocy. W motywach zaskarżonego postanowienia Sąd I instancji zwrócił uwagę na powyższe kwestie, podkreślając, że to do skarżącej Spółki jako osoby prawnej zainteresowanej w uzyskaniu prawa pomocy należało wykazanie tychże okoliczności.

Ponadto wskazać należy, że w zażaleniu Spółka zarzuciła Sądowi I instancji naruszenie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie częściowym gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3). We wniosku o przyznanie prawa pomocy Spółka zaznaczyła jednak, że wnosi o zwolnienie jej od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego co oznacza, że wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, co wynika z art. 245 § 2 p.p.s.a. Należy również zauważyć, że Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest osobą prawną a nie osobą fizyczną co wynika z przepisów Kodeksu spółek handlowych. Możliwość ustanowienia prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym nie była zatem przedmiotem badania WSA, gdyż takie żądanie nie wynikało z wniosku Spółki, stąd też zarzut naruszenia art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. należy uznać za niezasadny.

Uwzględniając powyższe, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego skarżąca Spółka nie wykazała dostatecznie zasadności swojego wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

W świetle powyższych stwierdzeń Naczelny Sąd Administracyjny zażalenie oddalił jako pozbawione uzasadnionych podstaw na mocy art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.