Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Rafał Stasikowski Sędziowie Sędzia NSA Leszek Kiermaszek Sędzia del. WSA Rafał Wolnik (spr.) po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej W. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2019 r. sygn. akt II SA/Wa 178/19 w sprawie ze skargi W. K. na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] listopada 2018 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania 1. uchyla zaskarżony wyrok oraz zaskarżone postanowienie, 2. zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych na rzecz W. K. kwotę 677,00 (sześćset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 czerwca 2019 r., sygn. akt II SA/Wa 178/19, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi W. K. na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] listopada 2018 r., nr [...], w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania, oddalił skargę.

W uzasadnieniu powyższego wyroku zawarto następujące ustalenia faktyczne:

W marcu 2017 r. skarżący zwrócił się do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), jako administratora jego danych osobowych, który przetwarza te dane w związku ze złożeniem oświadczenia lustracyjnego, o uzupełnienie i usunięcie nieprawdziwych danych zamieszczonych w Biuletynie Informacji Publicznej IPN. Prezes IPN uwzględnił wniosek skarżącego w zakresie publikacji wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia [...] grudnia 2016 r., sygn. akt [...], natomiast odmówił usunięcia danych dotyczących okresu pełnienia służby oraz zajmowanego przez skarżącego stanowiska, powołując się na zgromadzone dane archiwalne.

Pismem z dnia [...] czerwca 2018 r., skarżący, powołując się na art. 12 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz. Urz. UE L 2016 Nr 119, s. 1), zwanego dalej RODO, wniósł skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) na przetwarzanie jego danych osobowych przez IPN. Zarzucił niezrealizowanie uzasadnionego prawa skarżącego do usunięcia nieprawdziwego wpisu w Biuletynie Informacji Publicznej IPN dotyczącego jego osoby w zakresie informacji: "W okresie [...] - [...] był żołnierzem [...] ([...]-[...] starszy kontroler Granicznej Placówki Kontrolnej w [...] w stopniu [...])", gdy tymczasem stan faktyczny przedstawiał się następująco: w okresie od [...] września 1983 r. do [...] sierpnia 1987 r. skarżący był studentem Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych [...]. W okresie od [...] sierpnia 1987 r. do [...] września 1987 r. skarżący był żołnierzem bez przydziału w dyspozycji Dowódcy [...]. Żołnierzem Sudeckiej Brygady [...] skarżący został z dniem [...] października 1987 r. po zakończeniu szkoły - od sierpnia 1987 r. do [...] maja 1991 r. w stopniu [...]. Skarżący wniósł o sprostowanie powyższych informacji.

Prezes UODO zaskarżonym do Sądu pierwszej instancji postanowieniem, działając na podstawie art. 61a § 1 k.p.a. w związku z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1781), zwanej dalej u.o.d.o. oraz art. 71 i art. 53f ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (obecnie: Dz. U. z 2019 r., poz. 1882), zwanej dalej ustawą o IPN, odmówił wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie ze skargi skarżącego przeciwko Prezesowi IPN.

W uzasadnieniu organ podniósł, że IPN został utworzony w celu realizacji zadań określonych w art. 1 ustawy o IPN. Z kolei zgodnie z art. 71 tej ustawy, w działalności IPN przepisy RODO stosuje się do prowadzenia Bazy Materiału Genetycznego, o której mowa w art. 53f ust. 1 ustawy o IPN. Wobec powyższego, Prezes UODO uznał, iż przepisy RODO stosuje się wyłącznie do Bazy Materiału Genetycznego, a tym samym nie są one stosowane do innych baz danych prowadzonych przez Prezesa IPN. Ponadto, zgodnie z art. 1 pkt 3 ustawy o IPN, ustawa ta reguluje kwestie ochrony danych osobowych osób, których dotyczą dokumenty zgromadzone w archiwum IPN. Stąd też Prezes UODO nie posiada uprawnień do rozpatrywania sprawy dotyczącej przetwarzania danych osobowych w bazach danych prowadzonych przez Prezesa IPN innych niż Baza Materiału Genetycznego.

W skardze na powyższe postanowienie skarżący wniósł o jego uchylenie oraz o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Podniósł, że zaszły wszystkie przesłanki do wszczęcia postępowania, zarzucając przy tym, że Prezes UODO nie wskazał żadnej konkretnej przyczyny uniemożliwiającej prowadzenie postępowania. Z przepisu art. 1 ustawy o IPN wynika, że IPN przetwarza dane osobowe, a definicję "przetwarzania" określa w szczególności art. 4 pkt 2 RODO. Skarżący nie zgadza się z tym, by przepisy RODO nie znajdowały zastosowania do czynności prowadzonych przez IPN.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (obecnie: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325), zwanej dalej p.p.s.a., wskazał, że skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji podał, że Prezes UODO dokonał prawidłowej wykładni przepisów prawa. Na mocy art. 8 ust. 1 ustawy o IPN, IPN został utworzony w celu realizacji zadań określonych w art. 1 ustawy, który przewiduje przygotowywanie i publikowanie, na podstawie dokumentów zgromadzonych w archiwum IPN, katalogów zawierających dane osobowe pracowników, funkcjonariuszy i żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa, ze wskazaniem stopnia służbowego, zajmowanych stanowisk, oraz organów bezpieczeństwa państwa, w których pełnili służbę lub pracowali. Natomiast zakres danych gromadzonych w tych katalogach został określony w art. 52b ustawy o IPN. Sąd pierwszej instancji wskazał, że RODO od dnia 25 maja 2018 r. ma bezpośrednie zastosowanie w polskim porządku prawnym. Jednakże zgodnie z art. 71 ustawy o IPN, w działalności IPN, określonej w art. 1 ustawy, przepisy RODO stosuje się do prowadzenia Bazy Materiału Genetycznego. Mając na uwadze powyższe oraz treść art. 53b ustawy o IPN, regulacje zawarte w RODO nie mają zastosowania do innych baz danych, którymi w celu realizacji ustawowych zadań dysponuje IPN. Stąd też przyjąć należy, iż Prezes UODO nie posiadał kompetencji do rozpatrzenia niniejszej sprawy. Powyższe potwierdza także art. 2 ust. 2 lit. a) RODO, zgodnie z którym rozporządzenie nie ma zastosowania do działalności nieobjętej zakresem prawa Unii Europejskiej. Nie ulega wątpliwości, że działalność związana z ochroną dziedzictwa narodowego, historycznego oraz tożsamością polskiego narodu nie może być regulowana prawem Unii Europejskiej.

Jednocześnie Sąd pierwszej instancji wskazał, że w postanowieniu wydanym w trybie art. 61a § 1 k.p.a. organ nie może formułować wniosków i ocen dotyczących meritum żądania. Instytucja odmowy wszczęcia postępowania kończy się aktem formalnym, a nie merytorycznym.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł skarżący, zarzucając naruszenie prawa procesowego, a to art. 61a § 1 k.p.a. poprzez błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że zachodzą przesłanki, o których mowa w tym przepisie prawa, do odmowy wszczęcia postępowania i w szczególności uznanie, że zaszły "inne uzasadnione przyczyny" uniemożliwiające wszczęcie postępowania, chociaż spełnione zostały wszystkie przesłanki do prowadzenia postępowania i merytorycznego rozstrzygnięcia, i brak jest podstaw do przyjęcia, że powodem odmowy wszczęcia postępowania jest regulacja artykułu 2 ust. 2 lit. a) RODO, która dotyczy np. działalności związanej z bezpieczeństwem narodowym, a przedmiot sprawy w tym zakresie się nie mieści, chociaż przepisy RODO mają zasięg ogólny, stosuje się je bezpośrednio i w całości we wszystkich krajach UE i także w pełnym zakresie przedmiotu regulacji ustawy o IPN, tj. do osób żyjących, w tym do skarżącego i do osób zmarłych, albowiem przepis art. 71 w związku z art. 53f ust. 1 ustawy o IPN należy łączyć z przepisem pkt (27) preambuły RODO, mocą którego przepisów RODO nie stosuje się do danych osobowych osób zmarłych, chyba że państwa członkowskie przyjmą przepisy o przetwarzaniu danych osobowych osób zmarłych, co polski ustawodawca właśnie uczynił wprowadzając przepis art. 71 w zw. z art. 53f ust. 1 ustawy o IPN.

Ponadto skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego:

1. art. 1 ust. 1 u.o.d.o. poprzez niezastosowanie skutkujące pozbawieniem skarżącego ochrony, a ten przepis prawa stanowi, że ustawę stosuje się do ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych w zakresie określonym w art. 2 i art. 3 RODO, a więc nieprawidłowe jest przyjęcie, że przepisy RODO nie mają zastosowania w zakresie artykułu 2 ust. 2 lit. a) RODO;

2. art. 6 u.o.d.o. poprzez niezastosowanie skutkujące przyjęciem, że w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania RODO, a to z mocy artykułu 2 ust. 2 lit. a), chociaż wskazany przepis prawa w sposób ścisły określa wyłączenia stosowania tej ustawy, a wśród nich nie wymienia RODO;

3. art. 1 ustawy o IPN poprzez niezastosowanie prowadzące do przyjęcia, że organ ten nie przetwarza danych osobowych, chociaż jak wynika wprost z treści tego przepisu prawa, IPN ewidencjonuje, przechowuje, opracowuje, zabezpiecza i publikuje dokumenty, przez które według art. 7 ustawy o IPN rozumie się wszelkie nośniki informacji wymienione w tym przepisie prawa oraz środki pomocnicze;

4. art. 71 w zw. z art. 53f ust. 1 ustawy o IPN poprzez błędną wykładnię prowadzącą do przyjęcia, że przepisy RODO stosuje się tylko do prowadzenia Bazy, o której mowa w art. 53f ust. 1, podczas gdy przepisy RODO stosuje się do wszystkich osób i danych osobowych objętych przepisami ustawy o IPN, a przepisy art. 71 i art. 53f ust. 1 dotyczą tylko osób, które straciły życie w okolicznościach wskazanych w tych przepisach prawa i Baza została utworzona tylko w tym celu, i regulację prawna, o której mowa w art. 71 w zw. z art. 53f ust. 1 należy bezwzględnie łączyć z postanowieniem pkt (27) RODO, który wyłącza stosowanie przepisów tego rozporządzenia do danych osobowych osób zmarłych i jednocześnie stanowi, że państwa członkowskie mogą przyjąć przepisy o przetwarzaniu danych osobowych osób zmarłych, co właśnie ustawodawca krajowy uczynił wprowadzając regulację art. 71 ustawy o IPN;

5. art. 5 ust. 1 lit. a) i d) oraz ust. 2 RODO poprzez niezastosowanie co skutkuje przyjęciem, że administrator danych osobowych nie jest odpowiedzialny za przetwarzanie danych, chociaż wskazane przepisy prawa nakładają na administratora odpowiedzialność za przetwarzanie danych zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dane dotyczą ("zgodność z prawem, rzetelność i przejrzystość") oraz za ich prawidłowość i uaktualnianie przez podejmowanie wszelkich działań, aby dane osobowe, które są nieprawidłowe w świetle celów ich przetwarzania, zostały niezwłocznie usunięte lub sprostowane (" prawidłowość").

Wskazując na powyższe skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi, który wydal zaskarżone orzeczenie, a ponadto o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autorka przedstawiła argumenty na poparcie podniesionych zarzutów.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezes UODO wniósł o jej oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania. Granice te determinują kierunek postępowania Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wobec niestwierdzenia przesłanek nieważności postępowania, Naczelny Sąd Administracyjny dokonał oceny podstaw i zarzutów kasacyjnych. W ich świetle, przy uwzględnieniu stanu prawnego oraz faktycznego sprawy należało uznać, że skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie, gdyż zarówno zaskarżony wyrok, jak i poprzedzające go postanowienie organu administracji publicznej, obarczone są wadami uzasadniającymi ich wyeliminowanie z obrotu prawnego.

Podstawę prawną zaskarżonego do Sądu pierwszej instancji postanowienia stanowił art. 61a § 1 k.p.a. Przepis ów daje organowi administracji możliwość odmowy wszczęcia postępowania w sytuacji, w której postępowanie chce zainicjować osoba niebędąca stroną, lub gdy z innych przyczyn postępowanie to nie może być wszczęte. W niniejszej sprawie, to właśnie owe "inne przyczyny" stanowiły przesłankę zastosowania przez organ tej regulacji.

Organ w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia powołał się na art. 7 ust. 1 u.o.d.o. oraz na art. 71 i art. 53f ust. 1 ustawy o IPN. Przepisy te, jego zdaniem, stanowiły materialnoprawną podstawę do uznania braku swojej właściwości w rozpoznaniu wniosku skarżącego, a w konsekwencji do odmowy wszczęcia postępowania. Jak trafnie podniósł Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu swojego wyroku, zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie sądów administracyjnych panuje co do zasady zgoda, że "inną przyczyną" będącą podstawą do odmowy wszczęcia postępowania administracyjnego może być:

- zawisłość tożsamej sprawy przed sądem administracyjnym lub wydanie rozstrzygnięcia w takiej sprawie;

- brak materialnoprawnej podstawy do rozpatrzenia podania w trybie administracyjnym;

- przedawnienie związane z upływem terminu o charakterze materialnoprawnym;

- uprzednie rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej.

Z treści kontrolowanego przez Sąd pierwszej instancji postanowienia wynika, że organ, po analizie złożonego wniosku będącego w istocie skargą na brak modyfikacji nieprawdziwego, zdaniem strony, wpisu dotyczącego jego osoby w Biuletynie Informacji Publicznej IPN, dostrzegł brak podstaw normatywnych do jego rozpatrzenia, a w konsekwencji uznał się niewłaściwym do procedowania w przedmiotowej sprawie. Stanowisko to zostało podtrzymane przez Sąd pierwszej instancji.

Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy a zwłaszcza obowiązujący stan prawny, Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do przekonania, że zarówno zaskarżony wyrok jak i zaskarżone postanowienie obarczone są wadą, której zaistnienie rzutowało na całe dalsze postępowanie.

Zgodnie z treścią art. 51 ust. 4 Konstytucji RP, każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. Brzmienie przywołanego przepisu nie pozostawia wątpliwości co do tego, że z jednej strony norma ta przewiduje swoiste roszczenie o modyfikację lub usunięcie danych nieprawdziwych, niepełnych lub zgromadzonych niezgodnie z ustawą, z drugiej natomiast kreuje po stronie organów lub podmiotów administrujących bazami danych obowiązek uwzględnienia oczekiwań obywatela, jeżeli rzeczywiście informacje te są obarczone wskazanymi wyżej wadami. Wobec tego każda norma hierarchicznie niższego rzędu (ustawa, rozporządzenie, akt prawa miejscowego), regulująca tego rodzaju kwestie, musi być interpretowana zgodnie z treścią przywołanego przepisu Konstytucji.

Przechodząc do istoty sprawy wskazać przyjdzie, że zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 u.o.d.o., w postępowaniu przed Prezesem UODO stosuje się, w zakresie nieuregulowanym tą ustawą, przepisy k.p.a. Zgodnie zaś z art. 60 u.o.d.o., postępowanie w sprawie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych prowadzone jest przez Prezesa Urzędu. Jest to więc ten rodzaj postępowania, o którym mowa w art. 7 ust. 1 tej ustawy. Jeżeli zaś chodzi o podstawy prawnomaterialne, to przypomnieć trzeba, że w obowiązującym porządku prawnym, w zakresie ochrony danych osobowych istotną, a wręcz zasadniczą rolę odgrywa rozporządzenie RODO. In fine RODO wskazuje, iż jego regulacje w całości znajdują bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich. Jednakże zastrzec należy, iż nie mają zastosowania do przetwarzania danych osobowych w ramach działalności nieobjętej zakresem prawa Unii (art. 2 ust. 2 lit. a RODO).

Wniosek strony skarżącej, zmierzający do zainicjowania postępowania mającego na celu doprowadzenie informacji zawartych w zbiorach IPN do stanu zgodnego z rzeczywistością, stanowi wyraz realizacji gwarantowanego Konstytucją prawa do uzupełnienia, sprostowania lub usunięcia danych nieodpowiadających prawdzie. W opisywanym stanie prawnym Prezes UODO, mając przede wszystkim na względzie treść art. 51 ust. 4 Konstytucji RP, winien rozważyć, kto i w jakim trybie jest władny prowadzić postępowanie zmierzające do osiągnięcia oczekiwanego przez wnioskodawcę skutku. Tymczasem zarówno organ, jak i Sąd pierwszej instancji, przyjęte przez siebie stanowisko oparli na poglądzie, zgodnie z którym RODO nie obejmuje swoim zakresem zagadnień dotyczących ochrony dziedzictwa narodowego, czy też upamiętniania walki o pamięć historyczną oraz dokumentowania zbrodni dokonywanych przez reżimy totalitarne. Argumentem przemawiającym za taką interpretacją przepisów był po pierwsze fakt wyraźnego umożliwienia stosowania RODO tylko do Bazy Materiału Genetycznego (wskazanej w art. 53f ustawy o IPN) - art. 71 ustawy o IPN, po wtóre zaś wskazaniem na treść art. 2 ust. 2 lit a RODO, który wyłącza zastosowanie tego aktu względem działalności nieobjętej zakresem prawa Unii Europejskiej. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, zagadnienia dotyczące ochrony dziedzictwa narodowego oraz tożsamości polskiego narodu nie są regulowane prawem Unii.

Takie założenie oznaczałoby jednak, że dane znajdujące się w rejestrach Instytutu Pamięci Narodowej pozostają poza jakąkolwiek kontrolą organów powołanych do przetwarzania i ochrony danych osobowych, nawet jeżeli nie odpowiadają rzeczywistości. W rezultacie, w odniesieniu do danych niepełnych lub nieprawdziwych brak byłoby jakiegokolwiek trybu ich weryfikacji. Tymczasem norma zawarta w art. 51 ust. 4 Konstytucji RP pozostaje w bezpośrednim związku z regulacją art. 47 Konstytucji, przyznającym każdemu prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia (...). Dane archiwalne, gromadzone w bazach IPN dotyczą niejednokrotnie tych obszarów życia, które odnoszą się właśnie do czci oraz dobrego imienia, a w sytuacji, gdy są one niezgodne z prawdą, to wówczas dochodzi o naruszenia tych, konstytucyjnie chronionych, wartości. Wypada w tym miejscu zwrócić uwagę na treść pkt 158 preambuły RODO, który expressis verbis przewiduje możliwość stosowania regulacji RODO do przetwarzania danych osobowych w celach archiwalnych. Z takim zaś przypadkiem mamy do czynienia na gruncie niniejszej sprawy, gdzie intencją skarżącego było uzupełnienie oraz usunięcie nieprawdziwych danych w Biuletynie Informacji Publicznej IPN. Modyfikacja danych zawartych w Biuletynie niewątpliwie mieści się w zakresie przetwarzania danych osobowych w celach archiwalnych, a z perspektywy przywołanych wcześniej regulacji konstytucyjnych, objęta jest zakresem regulacji RODO.

W tym miejscu wypada również rozwiać, sygnalizowane przez Sąd pierwszej instancji i organ, wątpliwości odnośnie dopuszczalności stosowania RODO do zakresu regulacji ustawy o IPN. Nietrafnie bowiem założono, że korzystając z wykładni a contrario względem art. 71 ustawy o IPN można dojść do wniosku, że przepisy RODO stosuje się wyłącznie w odniesieniu do Bazy Materiału Genetycznego. Umknęło natomiast uwadze zarówno organu jak i Sądu pierwszej instancji to, że z treści pkt 27 preambuły RODO wprost wynika, iż jego przepisów nie stosuje się względem osób zmarłych - jakkolwiek dopuszczono możliwość przyjęcia przez państwa członkowskie przepisów o przetwarzaniu danych osobowych osób zmarłych. Takim wyjątkiem jest właśnie wspomniany art. 71 ustawy o IPN. Traktować go więc należy jako normatywną podstawę do stosowania regulacji RODO względem danych, które co do zasady pozostawały poza jego zakresem. Nie jest to więc wyjątek od reguły, który dopuszcza możliwość ochrony danych osobowych, którymi administruje IPN, lecz należy go postrzegać jako przewidziane prawem odstępstwo od generalnej zasady niestosowania RODO względem osób zmarłych.

Dodatkowo wypada zwrócić uwagę na treść pkt 73 preambuły RODO, który stanowi, że w prawie państwa członkowskiego można przewidzieć ograniczenia dotyczące określonych zasad oraz prawa do informacji, dostępu do danych osobowych i ich sprostowania lub usuwania, prawa do przenoszenia danych, prawa do sprzeciwu, decyzji opartych na profilowaniu, zawiadamiania osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych oraz określonych powiązanych obowiązków administratorów, o ile jest to niezbędne i proporcjonalne w społeczeństwie demokratycznym, m.in. by zapewnić ochronę innych ważnych celów leżących w ogólnym interesie publicznym Unii lub państwa członkowskiego, w szczególności (...) dalsze przetwarzanie zarchiwizowanych danych osobowych w celu dostarczenia konkretnych informacji o postawie politycznej w ramach dawnych systemów państw totalitarnych (...). Ograniczenia te powinny być zgodne z wymogami Karty praw podstawowych oraz Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Tymczasem w obowiązującym w Polsce porządku prawnym takie ograniczenia w odniesieniu do zakresu żądania skarżącego nie występują, zaś gdyby nawet występowały, to byłyby sprzeczne nie tylko z wymogami powołanego postulatu RODO, ale przede wszystkim z art. 51 ust. 4 Konstytucji RP.

W opisywanym stanie faktycznym i prawnym nie było zatem podstaw do odmowy wszczęcia postępowania ze względu na brak regulacji normujących zmianę danych zawartych w katalogach IPN, skoro tego rodzaju normą był właśnie powołany wyżej przepis Konstytucji RP, jak również przepisy RODO, których zastosowanie, w świetle tego co zostało wyżej powiedziane, organ winien był rozważyć.

Abstrahując od poczynionych wcześniej spostrzeżeń, należy zwrócić uwagę na naruszenie przez organ przepisów postępowania administracyjnego, którego nie dostrzegł Sąd pierwszej instancji, a które rzutowało na ocenę zaskarżonego postanowienia. Przypomnieć wypada, że przepis art. 61a § 1 k.p.a. ma zastosowanie tylko wtedy, gdy postępowania zainicjowanego wnioskiem strony nie da się prowadzić. Innymi słowy, gdy okoliczności prawne wykluczają podjęcie przez organ działań zmierzających do załatwienia sprawy administracyjnej. Jednakże organ odmawiając wszczęcia postępowania administracyjnego nie może argumentować swojego działania brakiem właściwości, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Jeżeli bowiem organ, który otrzymał wniosek uzna się za niewłaściwy, wówczas zastosowanie znajduje art. 65 lub 66 k.p.a. W konsekwencji, po zbadaniu treści podania i stwierdzeniu braku właściwości organ winien albo przekazać sprawę organowi właściwemu (art. 65 § 1 k.p.a.), albo, jeżeli takowego nie jest w stanie ustalić lub gdy właściwy jest sąd powszechny – zwrócić podanie wnoszącemu (art. 66 § 3 k.p.a.). W żadnej mierze nie może być to jednak przesłanka do odmowy wszczęcia postępowania, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, gdyż oba tryby (odmowa wszczęcia postępowania oraz przekazanie podania wg. właściwości) są względem siebie niezależne i niekonkurencyjne.

Reasumując poczynione wyżej uwagi, Prezes UODO powinien raz jeszcze poddać analizie wniosek skarżącego i nadać mu odpowiedni bieg, zgodnie z treścią żądania strony, przy uwzględnieniu powołanych wyżej przepisów i ich wykładni.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 188 i 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a.

Rozstrzygnięcie o kosztach oparte zostało na przepisie art. 203 pkt 1 p.p.s.a., a na ich wysokość składa się wpis od skargi, wpis od skargi kasacyjnej, opłata kancelaryjna od wniosku o sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku, opłata skarbowa od pełnomocnictwa oraz opłata za czynności radcy prawnego obliczona na podstawie § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 182 § 2 p.p.s.a., ponieważ strona skarżąca kasacyjnie zrzekła się rozprawy, natomiast druga strona postępowania nie zażądała jej przeprowadzenia.