Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Zdzisław Sadurski, Sędziowie Sędzia NSA Maria Wieczorek (sprawozdawca), Sędzia WSA Jadwiga Pastusiak, Protokolant Sekretarz sądowy Wiesława Dudek, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 3 lipca 2008r. sprawy ze skargi U.M. na decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia [...] marca 2008 r. nr [...] w przedmiocie zwolnienia ze Służby Celnej oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] marca 2008 r., po ponownym rozpatrzeniu sprawy dotyczącej własnej decyzji z dnia [...] lutego 2008 r., działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) w związku z art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.), Dyrektor Izby Celnej w B. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu organ wskazał, że decyzją z dnia [...] lutego 2008 r. skarżąca została zwolniona ze służby celnej w Izbie Celnej w B.: Urząd Celny w Z. z dniem doręczenia decyzji, tj. dnia 12 lutego 2008 r. Zwolnienie nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej w związku z informacją otrzymaną w dniu 8 lutego 2008 r. z Prokuratury Krajowej w L., iż w dniu 31 stycznia 2008 r. do Sądu Okręgowego II Wydział Karny w Z. skierowano przeciwko skarżącej akt oskarżenia o czyny z art. 258 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 §1 kk i inne.

Skarżąca w dniu 25 lutego 2008 r. złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, w którym zarzuca, że przed doręczeniem decyzji o zwolnieniu nie poinformowano jej o wszczęciu postępowania, zaś do postępowania w przedmiocie zwolnienia funkcjonariusza celnego ze służby powinny mieć zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Ponadto skarżąca uznaje decyzję i przepisy na podstawie których została wydana, są sprzeczne z art. 42 ust. 3 i art. 30 Konstytucji RP.

Dyrektor Izby Celnej utrzymał w mocy swoją decyzję wskazując, że kierował się treścią art. 25 ust. 1. pkt 8a ustawy o Służbie Celnej, zgodnie z którym funkcjonariusza celnego zwalnia się ze służby w wypadku wniesienia aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego. W tej sytuacji obowiązkiem Dyrektora Izby Celnej jest zwolnienie funkcjonariusza celnego ze służby.

Ustosunkowując się do kwestii naruszenia art. 10 § 1 oraz art. 61 § 4 kpa Organ stwierdził, iż jedyną okolicznością wymagającą uzasadnienia jest kwestia, czy przeciwko funkcjonariuszowi celnemu wniesiony został akt oskarżenia i czy w związku z jego wniesieniem toczy się postępowanie przed sądem. Nie ulega wątpliwości, że okoliczności te są znane funkcjonariuszowi celnemu. Dlatego wydanie przez Dyrektora Izby Celnej decyzji o zwolnieniu funkcjonariusza celnego na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a w przypadku wniesienia aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego nie wymaga przeprowadzenia postępowania.

Odnosząc się do zasady domniemania niewinności wyrażonej w art. 42 ust. 3 Konstytucji RP, Organ powołał się na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 19 października 2004 r. (sygn. akt K 1/04, Dz. U. Nr 236, poz. 2371) orzekł, że art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks Celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 120, poz. 1122) wprowadzający do ustawy o Służbie Celnej między innymi przepis art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b jest zgodny z art. 32 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 42 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji.

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia art. 30 Konstytucji RP Organ wskazał, że nie może podzielić poglądu o naruszeniu godności poprzez wydanie decyzji zgodnej z obowiązującymi przepisami prawnymi.

Na powyższą decyzję skarżąca wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w L. skargę, w której domaga się jej uchylenia w całości oraz o uchylenia poprzedzającej ją decyzji Dyrektora Izby Celnej w B. z dnia [...] lutego 2008 r. Skarżąca zarzuca naruszenie prawa poprzez nieuwzględnienie zmiany stanu prawnego w dniu 28 marca 2008 r., kiedy to weszła w życie ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o zmianie ustawy o Służbie Celnej, która w art. 1 ust. 2 uchyla art. 25 pkt 8a i 8b ustawy o Służbie Celnej, zaś w art. 2 ust. 1 określa, że postępowania w sprawie o zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie Ustawy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt. 8a lub 8b podlegają umorzeniu.

Dodatkowo skarżąca podniosła, że zgodnie z art. 10 § 1 kpa, organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Skarżąca przed doręczeniem decyzji z dnia 8 lutego 2008 r. nie została poinformowana o wszczęciu postępowania, którego wynikiem było zwolnienie jej ze służby celnej.

Ponadto skarżąca utrzymuje, że decyzja, jak i przepisy na podstawie których została ona wydana, były sprzeczne z wyrażonym w art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej domniemaniem niewinności, oraz określoną w art. 32 Konstytucji zasadą równości, i zawartą w art. 30 Konstytucji zasadą poszanowania godności.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Celnej wniósł o oddalenie skargi i podtrzymał swoje stanowisko w sprawie.

Skarżąca wniosła kolejne pismo, w którym wskazuje, że art. 2 ust. 1 Ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej stanowiący, iż "postępowania w sprawie o zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt. 8a lub 8b ustawy wymienionej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, podlegają umorzeniu" - nie można interpretować w taki sposób, aby rozumienie wyrazu "postępowanie" zawęzić jedynie do postępowania toczącego się przed Dyrektorem Izby Celnej. Tym sformułowaniem należy objąć także toczące się na skutek wniesienia skargi do Sądu, gdyż jest to kolejny etap postępowania dotyczącego tej samej sprawy, którego skutkiem może być uchylenie decyzji o zwolnieniu ze Służby Celnej - tak więc trudno w takiej sytuacji stwierdzić, że postępowanie jest zakończone.

Skarżąca wskazuje również, że wskazywane przez nią uchybienia proceduralne wynikały z pośpiechu organu administracyjnego, podyktowanego faktem zbliżającego się wejścia w życie zmian w ustawie o Służbie Celnej, a w szczególności przepisu nakazującego umorzenie toczących się postępowań.

Ponadto skarżąc podkreśla, że zaskarżona decyzja została nadana w dniu 28 marca 2008 r. i odebrana przez nią w dniu 7 kwietnia 2008 r., kiedy to obowiązywał już nowy stan prawny.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna, a zatem podlega oddaleniu.

Nie ulega wątpliwości, że wobec skarżącej będącej funkcjonariuszem celnym został wniesiony akt oskarżenia o przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego. Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej obowiązującym w dacie wydania decyzji - Funkcjonariusza celnego zwalnia się ze służby w wypadku m. in. wniesienia aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego.

Dla organu celnego wyłączną przesłanką dla obligatoryjnego zwolnienia funkcjonariusza ze służby jest wniesienie do sądu aktu oskarżenia obejmującego pewną kategorię przestępstw.

Skarżąca bezzasadnie powołuje się przez Sądem na niezgodność ustawy z Konstytucją. Żadne organy publiczne poza Trybunałem Konstytucyjnym – w tym sądy – nie są uprawnione do selektywnego stosowania prawa tej rangi i nie mogą odmówić stosowania powszechnie obowiązującego przepisu rangi ustawowej. Organy te związane są Konstytucją i ustawą (np. art. 7 i 178 Konstytucji) i nie mogą odmówić ich stosowania. Jeżeli zaś dokonywana wykładnia przepisów prawa prowadzi je do wniosku o rzeczywistej sprzeczności między tymi normami, oraz niemożności jednoczesnego przestrzegania wszystkich wiążących je norm, ich zadaniem jest wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie sprawy na podstawie ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. nr 102 poz. 643 ze zm.). Skoro zaś Trybunał orzeknie w danej kwestii, organy stosujące prawo zobowiązane są do podporządkowania się, co oznacza, że nie mogą w indywidualnej sprawie dokonać innej oceny. Rozumieć to należy w ten sposób, że będąc związane ustawą, nie mogą odmówić stosowania przepisu rangi ustawowej, dopóki w wyniku orzeczenia Trybunału nie straci on mocy obowiązującej. Trudno sobie wyobrazić, aby np. sąd, który zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o zbadanie zgodności danego przepisu z Konstytucją, po uzyskaniu werdyktu, iż niezgodność ta nie zachodzi, mimo to odmówił jego zastosowania w indywidualnej sprawie, powołując się na swoją, odmienną ocenę niezgodności przepisu z Konstytucją. Tego rodzaju samowoli w stosowaniu prawa zapobiega mechanizm polegający na konstytucyjnym przyznaniu wyłącznej kompetencji Trybunału w tym zakresie, oraz powszechnej mocy obowiązującej jego orzeczeń.

Podobnie wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 2004 r. sygn. III CK 536/02, LEX nr 172784, stwierdzając, że sąd nie może odmówić zastosowania obowiązującego przepisu ustawy, uznając go za niezgodny z Konstytucją. Jeżeli sąd ma przekonanie co do niezgodności przepisu ustawy z Konstytucją lub ma wątpliwości w tym względzie, to - na podstawie art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - ma obowiązek zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z odpowiednim pytaniem prawnym. Dopiero stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności przepisu ustawy z Konstytucją otwiera możliwość niezastosowania przez sąd tego przepisu, bowiem zgodnie z art. 188 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - Trybunał Konstytucyjny orzeka m. in. w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją.

Zgodność tej regulacji dotyczącej obligatoryjnego zwolnienia funkcjonariuszy celnych ze służby z konstytucyjnym porządkiem Rzeczypospolitej Polskiej była badana przez Trybunał Konstytucyjny na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, który był zdania, że narusza to zasadę domniemania niewinności.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 19 października 2004 r. sygn. akt K 1/04 (opubl. w Dz. U. nr 236 poz. 2371) orzekł, że art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 120, poz. 1122) jest zgodny z art. 32 oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał uznał, że wyrażona w art. 42 ust. 3 Konstytucji zasada domniemania niewinności główną rolę odgrywa w ramach toczącego się procesu karnego. Zasada ta nie może być traktowana tak szeroko, by uniemożliwiała sprawowanie nadzoru nad instytucjami zaufania publicznego. Zdaniem Trybunału dopuszczalność wprowadzenia konsekwencji prawnych toczącego się postępowania karnego nie może być analizowana na tle zasady domniemania niewinności. Art. 42 ust. 3 i art. 2 Konstytucji nie są więc adekwatnymi wzorcami kontroli kwestionowanych przepisów.

Funkcjonariusze celni są zaliczani do tzw. służb mundurowych. Problem uczciwości i wiarygodności osób pełniących służbę publiczną jest w Polsce wyjątkowo istotny. Stąd osoby pełniące taką służbę poddane są specyficznym rygorom. Zdaniem Trybunału status prawny celników wyróżnia się na tle innych służb mundurowych, a specyfika ich pracy uzasadnia dopuszczalność wprowadzenia bardziej rygorystycznych wymogów zatrudniania. Działania służby celnej kształtują autorytet państwa, stąd wyjątkowo wysokie wymogi wobec etyki postępowania jej funkcjonariuszy. Kwestionowane zmiany są zatem usprawiedliwione i nie naruszają konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa (art. 32 Konstytucji).

Nie ulega też wątpliwości, że organ orzekał w dacie obowiązywania normy prawnej na którą się powołał. W ocenie Sądu ustalając datę zakończenia postępowania należy brać pod uwagę datę wydania decyzji w sensie jej sporządzenia i podpisania, a nie np. jej wysłania czy doręczenia. Termin doręczenia przez pocztę, a więc instytucję całkowicie zewnętrzną wobec toczącego się postępowania, nie może przesądzać o kwestiach intertemporalnych stosowania prawa. Organ nie może wiedzieć, w jakim dniu decyzja zostanie doręczona, co w omawianym przypadku – gdy zbliża się istotna zmiana stanu prawnego - oznaczałoby, że nie jest w stanie ustalić, jaki stan prawny ma wziąć pod uwagę w dniu orzekania. Nie można racjonalnie zakładać, że organ orzekając bierze pod uwagę przyszły stan prawny, jaki będzie obowiązywał w chwili doręczenia decyzji. Nie ma też dostatecznych podstaw przemawiających za tym, że Organ mając tego typu wątpliwość powinien wstrzymać się od rozpoznania sprawy, czekając, aż wejdzie w życie nowy stan prawny. Byłoby to sprzeczne z zasadą szybkości działania wyrażoną w art. 12 § 1 i 2 kpa. Zgodnie zaś z art. 110 kpa organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej.

Sąd podziela zatem pogląd wyrażony przez A. Wróbla [w:] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze, 2005, wyd. II. s. 687, zgodnie z którym z chwilą podpisania decyzji administracyjnej mamy do czynienia z wydaniem decyzji w sensie procesowym w tym znaczeniu, że istnieje decyzja administracyjna, a dzień wydania decyzji jest miarodajny dla oceny podstawy prawnej i podstawy faktycznej decyzji. Zasada związania decyzją rozciąga się zatem także na okres między wydaniem decyzji a jej doręczeniem, bowiem również w tym czasie organ administracji publicznej nie może zmieniać wydanej decyzji, która jak trafnie podkreśla W. Dawidowicz (Postępowanie administracyjne, 1983, s. 201), "«istnieje» już w momencie wydania, choć wywiera skutki prawne dopiero z chwilą doręczenia stronie".

Zgodzić się należy, że organ uchybił swym obowiązkom proceduralnym, nie powiadamiając strony o wszczęciu postępowania, a następnie o prawie zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym. Jego tłumaczenie jest błędne, gdyż samo zawiadomienie złożone przez Prokuraturę o wniesieniu do sądu aktu oskarżenia jest dokumentem urzędowym, a wiec istnieje materiał, z którym strona ma ustawowe prawo zapoznać się przed wydaniem decyzji w jej sprawie, bez względu na to, na ile oczywisty i jednoznaczny jest ten materiał w ocenie organu prowadzącego postępowanie. Ponadto zawiadomienie o wszczęciu postępowania umożliwia stronie przygotowanie się do obrony swych interesów.

Podkreślić jednak należy, że nie każde uchybienie proceduralne organów administracji stanowi w myśl art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153 poz. 1270 ze zm.) podstawę do uchylenia orzeczenia, lecz tylko takie, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sąd zatem wówczas uzna, że dostrzeżone uchybienia proceduralne skutkują uchyleniem orzeczenia, gdyby zidentyfikował ich wpływ na wynik sprawy i dodatkowo ocenił go jako istotny.

W przedmiotowej sprawie, mimo uchybień proceduralnych, nie ma podstaw do przyjęcia, aby organowi nie udało się uchwycić sedna sprawy i orzec o jej meritum, zatem trudno jest określić jakiś wymierny wpływ tych uchybień na ostateczny jej wynik. Również skarżąca, formułując zarzuty natury procesowej, nie wskazuje ich skutków, które byłyby dla niej niekorzystne.

Nie stwierdzając zatem uchybień postępowania mających wpływ na wynik postępowania, ani nieprawidłowej interpretacji norm prawa materialnego, na mocy art. 151 ppsa Sąd skargę oddalił.