Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Anna Strzelec, Sędziowie Sędzia WSA Jerzy Drwal, Sędzia WSA Ewa Ibrom (sprawozdawca), Protokolant Starszy asystent sędziego Dorota Winiarczyk-Ożóg, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 grudnia 2024 r. sprawy ze skargi G. P. na czynność Wójta Gminy Krzywda z dnia [...] lipca 2024 r. nr [...] w przedmiocie odmowy zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do placówki oświatowej I. stwierdza bezskuteczność zaskarżonej czynności; II. zasądza od Wójta Gminy Krzywda na rzecz G. P. kwotę 200 zł (dwieście złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania.

Wójt Gminy K. (dalej też jako "Wójt" lub "organ") w piśmie z 22 lipca 2024 r., [...] odmówił G. P. (dalej jako "skarżąca") zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do szkoły.

Zaskarżona czynność została dokonana w następującym stanie sprawy.

We wniosku z 3 listopada 2023 r. G. P. zwróciła się do Wójta Gminy K. z prośbą o przyznanie zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka K. M. P. w roku szkolnym 2023/2024 do placówki oświatowej, do której uczęszcza – Zespołu Szkół Specjalistycznych Nr [...] w G., z miejsca zamieszkania, tj. z miejscowości L. 27, [...].

Do wniosku skarżąca załączyła kserokopię orzeczenia nr [...] z 5 lipca 2023 r. o potrzebie kształcenia specjalnego, zaświadczenie, że córka jest uczennicą klasy I Szkoły Specjalnej Przysposabiającej do Pracy w G., oświadczenie skarżącej dotyczące zatrudnienia i liczby kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania do placówki, kserokopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z 7 lipca 2023 r., nr [...] oraz pismo z 3 listopada 2023 r.

W piśmie z 17 listopada 2023 r. Wójt Gminy K. poinformował skarżącą, że gmina nie ma obowiązku refundować kosztów przewozu dziecka niepełnosprawnego do placówki oświatowej.

W dniu 17 stycznia 2024 r. skarżąca złożyła w Urzędzie Gminy K. ponaglenie dotyczące wniosku o zwrot kosztów dowozu dziecka.

Kolejne ponaglenie skarżąca wniosła w piśmie z 5 kwietnia 2024 r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. P. w postanowieniu z 20 czerwca 2024 r. stwierdziło, że wójt dopuścił się bezczynności i zobowiązał wójta do załatwienia sprawy w terminie do 31 lipca 2024 r.

W piśmie z 22 lipca 2024 r. organ poinformował skarżącą o odmowie zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do Zespołu Szkół Specjalnych Nr [...] w G..

W uzasadnieniu informacji organ odwołał się do orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wydanego dla córki skarżącej ze względu na niepełnosprawność sprzężoną autyzm i niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym. Wójt stwierdził, że szkoła do której uczęszcza córka skarżącej nie jest najbliższą placówką, w której dziecko może realizować naukę zgodnie ze wskazaniami zawartymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Najbliżej położoną geograficznie placówką, która również jest w stanie zapewnić realizację zaleceń i wytycznych zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego jest Zespół Szkół Specjalnych w Ł.. Nawiązując do informacji skarżącej, że dziecko nie było w stanie odpowiednio funkcjonować w placówce w Ł., organ wskazał, że placówką położoną bliżej miejsca zamieszkania córki i jednocześnie zapewniającą odpowiednie kształcenie oraz realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego jest Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. [...] w B.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie G. P. zaskarżyła pismo Wójta Gminy K. z 22 lipca 2024 r. o odmowie zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnego dziecka do placówki oświatowej.

W uzasadnieniu skargi skarżąca podniosła, że "najbliższą" szkołą będzie tylko szkoła pozwalająca jak najpełniej realizować zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Nie musi to być szkoła najbliższa w rozumieniu faktycznej odległości od miejsca zamieszkania dziecka.

Skarżąca zarzuciła, że wójt nie dokonał jakiejkolwiek oceny indywidualnego przypadku dziecka, nie odniósł się szczegółowo do dokumentacji dotyczącej dziecka w kontekście przesłanki "najbliższej szkoły", a jedynie stwierdził, że najbliższą placówką położoną bliżej miejsca zamieszkania i jednocześnie zapewniającą odpowiednie kształcenie oraz realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego jest Zespół Szkół Specjalnych w Ł. oraz Specjalny Ośrodek Szkolono-Wychowawczy im. [...] w B. . Zdaniem skarżącej organ dokonał oceny ilościowej, a nie jakościowej placówek.

Skarżąca podniosła, że placówka w Ł. jest jej znana. Córka była uczennicą klasy III w tym zespole we wrześniu 2017 r. Koniecznie było przeniesienia córki do innej szkoły, ponieważ silnie reagowała na zachowanie innych uczniów. Z podopiecznymi Ośrodka Szkolono-Wychowawczego w B. córka spotykała się na zajęciach terapeutycznych w NZOZ Rehabilitacja w W. Ż.. Podniosła, że w placówce w B. przebywają dzieci z różnymi stopniami niepełnosprawności ruchowej i umysłowej. Córka po spotkaniu z takimi dziećmi krzyczała, płakała, nie chciała uczestniczyć w zajęciach terapeutycznych. Skarżąca podkreśliła, że jednym z zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego jest minimalizowanie nadmiaru rozpraszających bodźców, angażowanie w życie zespołu klasowego, wspieranie dziecka w nawiązywaniu i utrzymaniu relacji z rówieśnikami. Skarżąca wskazała, że specyfiką szkoły w G. są mało liczne oddziały i stosunkowo niewielka liczba ogólna uczniów uczęszczających do szkoły, co pozwala na optymalizację warunków bezpieczeństwa i rozwoju uczniów.

W ocenie skarżącej Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy w Zespole Szkół Specjalnych nr [...] w G. jest szkołą "najbliższą", najpełniej realizującą zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

Skarżąca podkreśliła, że organ powinien wykazać, że wskazane przez niego szkoły będą mogły w taki samym stopniu, jak szkoła wskazana prze stronę we wniosku, realizować te zalecenia, uwzględniając, że istotną okolicznością jest niepogarszanie stanu zdrowia niepełnosprawnego dziecka.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona.

Na wstępie wskazać należy, że odmowa zapewnienia bezpłatnego transportu jest czynnością z zakresu administracji publicznej dotyczącą uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, inną niż decyzje i postanowienia wymienione w pkt 1 - 3 p.p.s.a., na którą przysługuje skarga do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r., poz. 935), dalej jako "p.p.s.a.".

Materialnoprawną podstawę zaskarżonej czynności Wójta Gminy K. stanowił przepis art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r., poz. 737 z późn. zm.), dalej jako "Prawo oświatowe" lub "ustawa", zgodnie z którym, obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia;

Sposób realizacji obowiązku dowozu niepełnosprawnych dzieci do placówek oświatowych określony został w art. 39a Prawa oświatowego. Zgodnie z tym przepisem obowiązki, o których mowa w art. 32 ust. 6 i art. 39 ust. 4, gmina spełnia poprzez zorganizowanie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dzieci, młodzieży i uczniów we własnym zakresie albo poprzez zwrot rodzicom kosztów przewozu dzieci, młodzieży i uczniów oraz rodziców (ust. 1).

Zwrot kosztów jednorazowego przewozu następuje w wysokości określonej według wzoru podanego w ust. 2.

Zwrot kosztów przewozu, o którym mowa w ust. 1, następuje na podstawie umowy zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami (ust. 4). Wójt (burmistrz, prezydent miasta) zawiera z rodzicami umowę, o której mowa w ust. 4, w terminie 14 dni od dnia uzyskania informacji, że dowożenie i opiekę zapewniają rodzice (ust. 5).

Z art. 39, jak i z art. 39a ust. 1 Prawa oświatowego wynika, że gmina może realizować obowiązek zapewnienia uczniom niepełnosprawnym transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły w formie zorganizowania bezpośrednio przez gminę – we własnym zakresie – bezpłatnego transportu i opieki, albo w formie zwrotu kosztów przejazdu uczniów oraz opiekujących się nimi rodziców, gdy dowóz dziecka do szkoły zapewniają rodzice. Przy tym wybór sposobu realizacji omawianej powinności publicznoprawnej gminy jest pozostawiony rodzicom dziecka. W przypadku wyboru przez rodziców drugiej z wymienionych form, w sytuacji spełnienia ustawowych przesłanek, organ gminy nie może uchylić się od zawarcia umowy co do zwrotu kosztów przejazdu ucznia oraz jego opiekuna do najbliższej szkoły.

W orzecznictwie i piśmiennictwie utrwalony jest pogląd, że użyte w art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy określenie "najbliższa" szkoła nie oznacza tylko i wyłącznie szkoły położonej w najbliższej odległości od miejsca zamieszkania dziecka. Pod pojęciem tym rozumie się najbliższą placówkę, umożliwiającą realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o niepełnosprawności dziecka lub orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Szkoła bliższa geograficznie, lecz w mniejszym stopniu pozwalająca urzeczywistnić powyższe zalecenia, nie będzie szkołą najbliższą w rozumieniu powyższego przepisu (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 grudnia 2014 r., sygn. akt I OSK 1961/14).

Nie jest wykluczone, że za najbliższą jednostkę, o której mowa w art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy, uznana będzie szkoła znajdujące się na terenie innej gminy, a nawet powiatu lub województwa, jeżeli na terenie gminy, w której dziecko niepełnosprawne mieszka, w najbliższej geograficznie odległości nie byłoby placówki zapewniającej dziecku niepełnosprawnemu realizację zaleceń dotyczących jego wychowania i kształcenia, wydanych z uwagi na określone niepełnosprawności dziecka. Ocena, która placówka jest najbliższa w powyższym rozumieniu dokonywania być musi w szczególności z uwzględnieniem zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, wydawanym na podstawie art. 127 ust. 10 Prawa oświatowego. Zgodnie z tym przepisem, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia niepełnosprawności intelektualnej.

Obowiązkiem gminy będzie zapewnienie bezpłatnego dowozu do takiej placówki najbliższej miejscu zamieszkania dziecka, która pozwoli najpełniej realizować zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Szkoła lub inna jednostka bliższa geograficznie, lecz w mniejszym stopniu pozwalająca urzeczywistnić zalecenia dotyczące wychowania i kształcenia dziecka niepełnosprawnego, nie będzie szkołą najbliższą w rozumieniu art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy.

W orzecznictwie podkreśla się, że w przypadku odmowy zapewnienia dowożenia dziecka niepełnosprawnego do wskazanej przez rodziców szkoły, obowiązkiem organu jest wykazanie, że istnieje możliwość zapewnienia dziecku kształcenia specjalnego w szkole położonej bliżej jego miejsca zamieszkania. Organ powinien wykazać, że wskazana przez niego placówka oświatowa będzie zapewniać prawidłowy przebieg wychowania i nauczania dziecka, dostosowany do jego zdolności psychofizycznych i uwzględniający zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

W niniejszej sprawie Wójt Gminy K. w piśmie z 22 lipca 2024 r. informującym skarżącą o odmowie zwrotu kosztów dowozu jej niepełnosprawnej córki do Zespołu Szkół Specjalnych Nr [...] w G. wskazał, że "placówką położoną bliżej miejsca zamieszkania córki skarżącej i jednocześnie zapewniającą odpowiednie kształcenie oraz realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego jest Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. [...] w B. ". Organ nie dokonał jednak jakiejkolwiek oceny indywidualnego przypadku niepełnosprawnego dziecka. Organ w żaden sposób nie odniósł się do treści przedstawionego przez skarżącą orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego jej córki w kontekście przesłanki "najbliższej szkoły", w szczególności do zawartych w nim zaleceń dotyczących organizacji zajęć niepełnosprawnej córki skarżącej, ani też do podnoszonych przez skarżącą okoliczności dotyczących zasadności wyboru placówki w G..

Skarżąca tymczasem w toku postępowania administracyjnego, jak i w skardze podkreślała, że córka wymaga pracy w miejscu kameralnym, z niedużą liczbą uczniów. Placówka w G., do której córka uczęszcza, jest szkołą najbardziej odpowiednią, zapewniającą spełnienie zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Skarżąca wskazała, że córka uczęszczała do szkoły podstawowej w Zespole Szkół Specjalnych w Ł., jednak silnie reagowała na dźwięki wydawane przez inną uczennicę z klasy i konieczne było przeniesienie córki do innej szkoły. W skardze skarżąca wskazała natomiast, że córka miała styczność z podopiecznymi z placówki w Baczkowie na zajęciach terapeutycznych w NZOZ Rehabilitacja w Woli Żelechowskiej. Są to dzieci z różnymi niepełnosprawnościami i córka po spotkaniu z nimi krzyczała, płakała, nie chciała uczestniczyć w zajęciach terapeutycznych.

Ze znajdującego się w aktach administracyjnych orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z 7 lipca 2023 r. wynika, że córka skarżącej ma znaczny stopień niepełnosprawności. Stwierdzono, że zdiagnozowane schorzenie powoduje, w celu pełnienia ról społecznych, konieczność długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji oraz niezdolność do pracy. Zgodnie zaś z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego z 5 lipca 2023 r., córka skarżącej ma autyzm dziecięcy (F84.0) i niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym. W wynikach badania wskazano, że córka skarżącej ma niski poziom koncentracji uwagi, rozpraszają ją wszystkie bodźce zewnętrzne, często wyłącza się, zmienia pole uwagi, odchodzi od biurka, przerywa pracę na rzecz wokalizacji. W orzeczeniu zalecono stosowanie pomocy specjalistycznej w formie Indywidualnego Programu Edukacyjno – Terapeutycznego, nauczyciela wspomagającego, zajęć rewalidacyjnych, treningu umiejętności społecznych, usprawnienie funkcji poznawczych na terenie szkoły poprzez ćwiczenie pamięci słuchowej i ćwiczenie koncentracji uwagi. Zalecono również indywidualizowanie organizacji zajęć przez m.in. dostosowanie rodzaju i tempa prac do aktualnej wydolności uczennicy, do jej poziomu i umiejętności koncentracji, minimalizowanie nadmiaru rozpraszających bodźców.

Organ nie wykazał, że istnieje możliwość realizacji zaleceń dotyczących kształcenia córki skarżącej we wskazanej placówce – w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym im. [...] w B. , położonym w bliższej odległości od miejsca zamieszkania dziecka niż Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy w Zespole Szkół Specjalnych nr [...] w G., do którego uczęszcza K. P.. Skoro Wójt stwierdził, że jego zdaniem najbliższą szkołą spełniającą wymogi realizacji zaleceń niezbędnych dla edukacji córki skarżącej jest Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. [...] w B. , powinien również wykazać, że właśnie ta szkoła może zapewnić córce skarżącej odpowiednie metody pracy i nauki, dostosowane do stopnia niepełnosprawności dziecka, dokonując w tym zakresie indywidualnej i wnikliwej oceny stanu zdrowia córki skarżącej w świetle orzeczenia o niepełnosprawności i orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dziecka, czego jednak nie uczynił.

W odpowiedzi na skargę organ wskazał, że na podstawie rozmowy z dyrektorem placówki w B. należało uznać Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. [...] w B. za szkołę najbliższą miejsca zamieszkania dziecka. Organ podniósł, że oddziały w ośrodku w B. liczą 7 uczniów i ośrodek jest w stanie zapewnić wszystkie zalecenia orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Odnosząc się do powyższego stwierdzić należy, że twierdzenia organu nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Z akt sprawy nie wynika, aby Wójt Gminy K. zwracał z zapytaniem do dyrektora ośrodka w Baczkowie, czy w tej placówce istnieje możliwość realizacji zajęć edukacyjnych zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego z 5 lipca 2023 r., nr [...]/2023.

Należy ponadto zauważyć, że do skargi dołączyła skarżąca pismo podpisane przez wychowawcę klasy, w której uczy się córka skarżącej, z którego wynika, że szkoła w G. to bardzo mała placówka (32 uczniów), a klasa, do której uczęszcza córka skarżącej liczy 4 uczniów, co jest o tyle istotne, że w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego wyraźnie wskazano, że w przypadku córki skarżącej konieczne jest minimalizowanie nadmiaru rozpraszających bodźców.

Z tych przyczyn nie można uznać za uzasadnioną odmowy zapewnienia transportu dziecka do najbliższej szkoły. Organ nie przeanalizował w ogóle zaleceń dotyczących kształcenia K. P. i nie uzyskał żadnego potwierdzenia od dyrektora Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. [...] w B. , że placówka ta jest w stanie realizować zalecenia o potrzebie kształcenia specjalnego zawarte w wyżej wymienionym orzeczeniu. Wójt nie dokonał wnikliwej oceny zaleceń zawartych w wydanym względem dziecka orzeczeniu, ani też nie dokonał konfrontacji warunków, jakie jest w stanie zapewnić sugerowana przez niego placówka z warunkami zapewnionymi przez szkołę ponadpodstawową, do której uczęszcza córka skarżącej, odstępując tym samym od analizy indywidualnego przypadku niepełnosprawnego dziecka.

Zaskarżona czynność została dokonana zatem z naruszeniem art. 39 ust. 4 pkt 1 Prawa oświatowego.

Zgodnie z art. 146 § 1 p.p.s.a., sąd, uwzględniając skargę na czynność określoną w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., stwierdza bezskuteczność czynności.

Mając powyższe na względzie, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie, na podstawie art. 146 § 1 p.p.s.a., orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 200, art. 205 § 1 i art. 209 p.p.s.a.