Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Danuta Kania (spr.), Sędziowie WSA Andrzej Góraj, Iwona Maciejuk, Protokolant starszy specjalista Małgorzata Plichta, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2018 r. sprawy ze skargi M. O. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów Uniwersytetu [...] z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego - oddala skargę -

Decyzją z dnia [...] marca 2017 r. Komisja Stypendialna dla Studentów Instytutu Socjologii Uniwersytetu [...] (dalej również jako: "Komisja I instancji", "organ I instancji"), po rozpatrzeniu wniosku M. O. (dalej również jako: "wnioskodawca", "skarżący") z dnia [...] października 2016 r., orzekła o odmowie przyznania stypendium socjalnego na rok akademicki 2016/2017.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, że M. O., studiujący na pierwszym roku studiów II stopnia na kierunku socjologia, złożył w dniu [...] października 2016 r. wniosek o przyznanie stypendium socjalnego na rok akademicki 2016/2017. Wnioskodawca wskazał, że z uwagi na nieposiadanie dochodów w rozumieniu art. 179 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2016 r., poz. 1842 ze zm.), dalej: "p.s.w.", znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Do wniosku załączył oświadczenie o nieuzyskaniu w 2015 r. dochodów niepodlegających opodatkowaniu oraz zaświadczenie z urzędu skarbowego o niezłożeniu zeznania podatkowego za 2015 r. Wskazał również, że ubiega się o stypendium bez wykazywania dochodów osób, o których mowa w art. 179 ust. 4 pkt 3 p.s.w., ponieważ ukończył 26 lat i nie prowadzi gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców.

W dniu [...] października 2016 r. Komisja I instancji poinformowała wnioskodawcę drogą elektroniczną o konieczności dostarczenia zaświadczenia, wystawionego przez ośrodek pomocy społecznej, o jego sytuacji majątkowej i dochodowej. Następnie, w dniu [...] listopada 2016 r. Komisja wezwała pisemnie wnioskodawcę do doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o jego sytuacji majątkowej i dochodowej. W odpowiedzi na wezwanie, wnioskodawca w dniu [...] listopada 2016 r. przekazał Komisji zaświadczenie Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy [...] z dnia [...] listopada 2016 r., że sytuacja dochodowa studenta nie jest znana Ośrodkowi oraz, że nie figuruje on w bazie danych Ośrodka.

W dniu [...] marca 2017 r. Komisja wezwała wnioskodawcę do złożenia wyjaśnień w terminie 7 dni od otrzymania wezwania poprzez dostarczenie wypełnionego formularza o sytuacji dochodowej i majątkowej. W piśmie z dnia [...] marca 2017 r. wnioskodawca zakwestionował uprawnienie Komisji do wzywania go do złożenia wyjaśnień. Nadto wskazał, że jego dochody za 2015 r. wynoszą 0 zł, a zatem znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, co uprawnia go do otrzymania stypendium socjalnego.

Komisja stwierdziła, że dostarczone przez wnioskodawcę zaświadczenie z OPS, nie mogło zostać uznane za zaświadczenia, o którym mowa w art. 179 ust. 8 p.s.w. Z dokumentu tego nie wynika bowiem jaka jest sytuacja majątkowa i dochodowa studenta. Zaznaczyła nadto, że zgodnie z art. 179 ust. 9 p.s.w., w przypadku niedostarczenia przez studenta zaświadczenia, o którym mowa w ust. 8, komisja stypendialna może wezwać studenta do przedstawienia wyjaśnień. Niezłożenie wyjaśnień w wyznaczonym terminie skutkuje odmową przyznania stypendium socjalnego.

Wobec powyższego, zdaniem Komisji I instancji, zaistniały podstawy do odmowy przyznania wnioskodawcy stypendium socjalnego na rok akademicki 2016/2017.

Pismem z dnia [...] marca 2017 r. M. O. złożył odwołanie od ww. decyzji, wnosząc o jej uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy, bądź uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Skarżący zarzucił:

- naruszenie art. 179 ust. 9 p.s.w. poprzez błędną wykładnię oraz/lub błąd subsumpcji, skutkujące nieadekwatnym do faktów i zdarzeń przyjęciem, jakoby nie dostarczył zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej ani nie złożył wyjaśnień, oraz następczą odmową przyznania stypendium socjalnego;

- naruszenie art. 6 w zw. z art. 220 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.), dalej również jako: "k.p.a.", poprzez wydanie niekorzystnej decyzji w związku z niezastosowaniem się do nieuzasadnionego żądania organu o złożenie oświadczenia (na sprokurowanym przez organ formularzu);

- art. 6 k.p.a. w zw. z art. 107 ust. 1, 3 i 6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930 ze zm.) w zw. z rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 sierpnia 2016 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U. z 2016 poz. 1406) poprzez zastosowanie przepisów o rodzinnym wywiadzie środowiskowym, posługiwanie się przez organ częściowo okrojonym i nieznacznie przeredagowanym kwestionariuszem rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydanie niekorzystnej decyzji w związku z niezastosowaniem się przez stronę do nieuzasadnionego żądania o wypełnienie sprokurowanego przez organ kwestionariusza.

W uzasadnieniu skarżący podniósł w szczególności, że wezwanie studenta w trybie art. 179 ust. 9 p.s.w. odnosi się jedynie do przedstawienia wyjaśnień dotyczących przyczyn i okoliczności niedostarczenia zaświadczenia, a nie sytuacji dochodowej czy majątkowej studenta bądź jego rodziny. Tym samym, odmowa przyznania stypendium socjalnego ograniczona jest do sytuacji, gdy student, nie składając wyjaśnień, utrudnia bądź uniemożliwia organowi stypendialnemu poprawne przypisanie przyczyn niedostarczenia zaświadczenia. Wyjaśnienia strony przedstawiane w trybie art. 179 ust. 9 p.s.w. nie mają służyć ustalaniu i potwierdzaniu faktów ani stanów prawnych, gdyż temu służą środki dowodowe. Wyjaśnień składanych w trybie art. 179 ust. 9 p.s.w. nie należy utożsamiać z dowodami w ogólności, w szczególności zaś - z oświadczeniem strony.

Skarżący podniósł również, że samowolne stosowanie przez organ stypendialny okrojonego kwestionariusza rodzinnego wywiadu środowiskowego bez podstawy prawnej stanowi rażące naruszenie prawa.

Decyzją z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] Odwoławcza Komisja Stypendialna dla Studentów Uniwersytetu [...] (dalej również jako: "Komisja II instancji", "organ odwoławczy"), działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu wskazała, że funkcjonalna i systemowa wykładnia art. 179 ust. 1 w zw. art. 179 ust. 8 i ust. 9 oraz 183 ust. 1 p.s.w. prowadzi do wniosku, że otrzymanie przez studenta stypendium socjalnego uwarunkowane jest łącznym spełnieniem dwóch kryteriów: (1) znajdowania się w trudnej sytuacji materialnej, (2) posiadania dochodu na osobę w rodzinie nie wyższego niż ten, ustalony przez rektora. Jakkolwiek pojęcie "trudnej sytuacji materialnej" nie jest równoznaczne pojęciu "wysokości dochodu na osobę w rodzinie studenta", to znajdowanie się przez studenta w trudnej sytuacji materialnej uznaje się - co do zasady - za udowodnione, gdy odpowiednio udokumentowany i obliczony dochód na osobę w rodzinie nie przekracza wysokości ustalonej przez rektora, a stan faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości organu przyznającego świadczenie. Przyjęcie przeciwnej interpretacji oznaczałoby, że stypendia socjalne mogłyby otrzymać osoby, które wprawdzie za dany rok kalendarzowy wykazały dochód w wysokości np. 0 zł, ale posiadają oszczędności w wysokości np. 3 milionów złotych pochodzące z wygranej na loterii w tym samym roku kalendarzowym (ale nie będące dochodem w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - Dz. U. z 2016 r., poz. 1518 ze zm.).

Komisja II instancji wskazała, że ustawodawca wprowadzając przepis art. 179 ust. 8 p.s.w., dał organom przyznającym stypendia socjalne możliwość żądania (w uzasadnionych przypadkach) dostarczenia zaświadczenia o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny oraz uwzględniania tej sytuacji przy ocenie kryterium znajdowania się w trudnej sytuacji materialnej. Intencją ustawodawcy - w zakresie art. 179 ust. 8 i 9 p.s.w. - było poszerzenie uprawnień właściwych organów do dokładniejszego badania (w uzasadnionych przypadkach) sytuacji materialnej studentów, przy założeniu, że nadal podstawowym sposobem udowodnienia sytuacji materialnej jest odpowiednio obliczony i udokumentowany dochód.

Organ odwoławczy nie podzielił stanowiska skarżącego co do wykładni art. 179 ust. 9 p.s.w., wskazując, że organ - wobec braku stosownego zaświadczenia - jest obowiązany dążyć do wszechstronnej analizy stanu faktycznego i ustalenia prawdy obiektywnej poprzez wezwanie studenta do złożenia wyjaśnień dotyczących jego sytuacji dochodowej i majątkowej. Skoro więc wyjaśnienia mają dotyczyć sytuacji dochodowej i majątkowej, zaś ustawodawca wprowadził sankcję za ich niezłożenie, to za niezłożenie wyjaśnień uznać należy taką sytuację, w której "wyjaśnienia" studenta uniemożliwiają organowi osiągnięcie jasności co do stanu faktycznego sprawy.

Zdaniem organu odwoławczego, Komisja I instancji, działając na podstawie art. 50 § 1 k.p.a. i art. 179 ust. 9 p.s.w., zasadnie wezwała skarżącego do złożenia wyjaśnień poprzez dostarczenie wypełnionego formularza zawierającego pytania i uwagi dotyczące jego rzeczywistej sytuacji dochodowej i majątkowej. Okoliczność, że formularz zatytułowano "Oświadczenie" i zawarto w nim pouczenie o odpowiedzialności za składanie fałszywych oświadczeń nie powoduje, że uzyskane w ten sposób informacje nie miałyby charakteru wyjaśnień - istotny jest bowiem przedmiot wyjaśnień zakreślony przez organ oraz podstawa wezwania do ich udzielenia. Z akt sprawy wynika, że skarżący nie złożył wyjaśnień dotyczących jego sytuacji materialnej i dochodowej w wyznaczonym terminie, co skutkowało odmową przyznania mu stypendium socjalnego.

Pismem z dnia [...] lipca 2017 r. M. O. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na powyższą decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów [...] z dnia [...] czerwca 2017 r. zarzucając naruszenie:

- art. 6 w zw. z art. 220 § 2 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji wydanej w związku z niezastosowaniem się do nieuzasadnionego żądania wypełnienia i złożenia "Oświadczenia o sytuacji majątkowej i dochodowej studenta ubiegającego się o świadczenia z Funduszu Pomocy Materialnej na Uniwersytecie [...] ", sygnowanego "Uniwersytet [...] , 2016";

- art. 6 w zw. z art. 50 § 1 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji wydanej w związku z niezastosowaniem się do nieuzasadnionego żądania złożenia wyjaśnień w zakresie wykraczającym poza granice niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy;

- art. 6 k.p.a. w zw. z art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz w zw. z art. 1, art. 23 ust. 1 i art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 922), dalej: "u.o.d.o.", poprzez utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji wydanej w związku z niezastosowaniem się do nieuzasadnionego żądania o dostarczenie na sprokurowanym przez organy stypendialne [...] formularzu danych osobowych o sytuacji życiowej, rodzinnej, mieszkaniowej, wydatkach, nałogach (rubryka III pkt 7 formularza) oraz o stanie zdrowia skarżącego (rubryka XVI pkt 16 formularza), których zebranie i dalsze przetwarzanie przez organ stypendialny nie było konieczne dla rozpatrzenia wniosku o przyznanie stypendium socjalnego;

- art. 179 ust. 9 p.s.w. poprzez jego błędne zastosowanie i nieadekwatne do faktów oraz zdarzeń przyjęcie, że skarżący: nie dostarczył zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej; w zaistniałym stanie faktycznym mógł być wzywany do przedstawienia wyjaśnień w trybie ust. 9; nie złożył wyjaśnień, o jakich mowa w ww. przepisie - co skutkowało odmową przyznania stypendium socjalnego.

Skarżący zarzucił, że do wydania decyzji odmownej przyczyniła się błędna wykładnia art. 179 ust. 9 p.s.w. i przyjęcie, że:

- student, którego sytuacja majątkowa i dochodowa nie jest znana jednostkom w systemie pomocy społecznej, gdyż nie korzystał on uprzednio ze świadczeń z pomocy społecznej ani nie ubiegał się o takie świadczenia, może być przez organ stypendialny uczelni wzywany do przedstawienia wyjaśnień pod rygorem odmowy przyznania stypendium w razie niezłożenia wyjaśnień (tak jak wzywany może być student, który w ogóle nie dostarczył zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej),

- wyjaśnienia, o jakich mowa w ww. przepisie, mają dotyczyć nie tylko przyczyn, motywów czy okoliczności, towarzyszących hipotetycznemu niedostarczeniu zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej, ale także (lub głównie) sytuacji majątkowej i dochodowej studenta - rozumianej jako szeroko zakreślony - według swobodnego uznania organu stypendialnego – zbiór faktów, stanów oraz zdarzeń, ściślej lub luźniej powiązanych bądź warunkujących sytuację ekonomiczną, rodzinną i życiową studenta - zbliżony zakresowo do informacji jakie jednostki w systemie pomocy społecznej mają prawo pozyskiwać w toku rodzinnego wywiadu środowiskowego;

Skarżący zarzucił nadto naruszenie art. 179 ust. 1 p.s.w. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że:

- sytuacja materialna studenta podlega w postępowaniu o przyznanie stypendium socjalnego swobodnej ocenie organu stypendialnego uczelni oraz, że może być przez organ stypendialny uznaniowo kwalifikowana jako trudna lub nie - we względnym oderwaniu od zobiektywizowanego wyznacznika sytuacji materialnej, jakim jest dochód na osobę w rodzinie studenta, ustalany zgodnie z ust. 4 - 7 tego artykułu,

- na studencie, którego sytuacja dochodowa ani materialna nie jest znana ośrodkowi pomocy społecznej, ciąży wymóg samodzielnego dostarczenia, na żądanie organu stypendialnego, danych osobowych o sytuacji rodzinnej, osobistej, dochodowej oraz majątkowej - w zakresie zbliżonym lub niewiele mniejszym od tego, jaki jednostki w systemie pomocy społecznej pozyskują w toku rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz, że organ stypendialny uczelni, nie uzyskawszy żądanych danych od studenta, lecz ustaliwszy w sposób nie budzący wątpliwości dochód na osobę w rodzinie studenta - stosownie do art. 179 ust. 4 - 7 p.s.w. - może zaniechać zakwalifikowania sytuacji materialnej studenta jako trudnej lub nie w rozumieniu ust. 1,

co przyczyniło się do wadliwej wykładni art. 179 ust. 9 i wadliwej subsumpcji stanu faktycznego pod ww. normę prawną oraz doprowadziło do tego, że sytuacja materialna skarżącego jako studenta nie została zakwalifikowana jako trudna, pomimo spełnienia warunku dochodowego, określonego w art. 179 ust. 2 - 7 p.s.w., a w konsekwencji do wydania zaskarżonej decyzji, utrzymującej w mocy decyzję I instancji.

W związku z powyższymi zarzutami skarżący wniósł o uchylenie obu wydanych w sprawie decyzji.

W motywach skargi skarżący rozwinął powyższe zarzuty przedstawiając obszerną argumentację na ich poparcie.

W odpowiedzi na skargę Odwoławcza Komisja Stypendialna dla Studentów [...] wniosła o oddalenie skargi jako bezzasadnej, podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia [...] maja 2018 r. zatytułowanym "Oświadczenie strony", skarżący uzupełnił wywody zawarte w skardze.

Wskazał w szczególności, że w postępowaniu o przyznanie stypendium socjalnego, przepisy prawa zakładowego obowiązujące na Uniwersytecie [...] nie odbiegają od regulacji zawartych w tym przedmiocie w art. 179 p.s.w. Tym samym, brak jest innych, szczegółowych kryteriów oceny sytuacji materialnej studenta ponad kryterium miesięcznego dochodu na osobę w jego rodzinie. Kryterium trudnej sytuacji materialnej pokrywa się praktycznie i znajduje swe ucieleśnienie oraz obiektywizację w warunku dochodowym, a student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej ma prawo do otrzymywania stypendium socjalnego, które to uprawnienie jest niezależne od uznania organu.

Skarżący podniósł, że organy wydające decyzje w sprawie stypendium socjalnego nie mają upoważnienia - wynikającego z przepisów prawa powszechnie obowiązujących, jak i z przepisów wewnątrzuczelnianych - do dokumentowania jakichkolwiek elementów sytuacji ekonomicznej i życiowej studenta, nieodnoszących się do kategorii miesięcznego dochodu w jego rodzinie. W szczególności organy nie mają podstaw prawnych do badania wydatków i oszczędności studenta ani do pozyskiwania danych o poszczególnych składnikach majątku studenta.

Skarżący zaznaczył, że odmowa w trybie przyznania stypendium na gruncie art. 179 ust. 9 p.s.w., oparta była na błędnym założeniu, że skarżący - będący zobowiązany do przedstawienia wyjaśnień - takowych nie przedstawił, podczas gdy w rzeczywistości, mimo braku przesłanek do wzywania skarżącego do złożenia wyjaśnień, złożył on obszerne wyjaśnienia odnośnie okoliczności wydania i dostarczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej, sytuacji materialnej, a także wykładni przepisów mających zastosowanie w sprawie.

Na rozprawie w dniu 24 maja 2018 r. skarżący złożył "Oświadczenie strony", w którym zawarł dodatkowe argumenty na poparcie stanowiska prezentowanego w skardze oraz w piśmie procesowym z dnia [...] maja 2018 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1647), dalej również jako: "p.u.s.a.", sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę zgodności z prawem działalności administracji publicznej, która w myśl art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.), dalej również jako: "p.p.s.a.", odbywa się na zasadach określonych w przepisach tej ustawy.

Stosownie do treści art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności (§ 2).

Skarga oceniana w świetle powyższych kryteriów nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów Uniwersytetu [...] z dnia [...] czerwca 2017 r. w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego nie narusza prawa w stopniu kwalifikującym do eliminacji z obrotu prawnego.

Na wstępie wskazać należy, że podstawą systemu pomocy materialnej dla studentów i doktorantów jest art. 70 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa. Powołany przepis nakazuje władzy publicznej zapewnić obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia w ramach poszczególnych szczebli nauczania, zaś instrumentem wspierającym urzeczywistnienie tego zadania jest, obok innych rozwiązań, pomoc finansowa dla uczniów i studentów w postaci systemu stypendialnego. Jednocześnie Konstytucja pozostawia ustawodawcy szeroki margines swobody regulacyjnej w zakresie tworzenia i wspierania systemu indywidualnej pomocy finansowej dla studentów oraz nie precyzuje bliżej, jakie warunki udzielania tej pomocy powinny zostać określone w ustawie.

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2016 r., poz. 1842 ze zm.), świadczenia, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 1-3 i 8, a zatem wszystkie świadczenia poza stypendium ministra, przyznaje się ze środków funduszu pomocy materialnej dla studentów i doktorantów, który jest obligatoryjnie tworzony przez uczelnie publiczne i niepubliczne na podstawie art. 103 p.s.w. Podstawowym źródłem zasilenia funduszu jest dotacja z budżetu państwa na zadania związane z bezzwrotną pomocą materialną dla studentów w zakresie określonym w art. 173 ust. 1 p.s.w. oraz dla doktorantów w zakresie określonym w art. 199 ust. 1 p.s.w.

Jedną z form pomocy materialnej jest stypendium socjalne. Zgodnie z art. 179 ust. 1 p.s.w. stypendium to ma prawo otrzymywać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Rektor uczelni w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego ustala wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne (ust. 2). Wysokość dochodu, o której mowa w ust. 2, nie może być niższa niż 1,30 kwoty, o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 i 1583) oraz wyższa niż 1,30 sumy kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016r., poz. 1518 i 1579) (ust. 3).

Zgodnie z art. 179 ust. 4 p.s.w. przy ustalaniu wysokości dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne uwzględnia się dochody osiągane przez: (1) studenta; (2) małżonka studenta, a także będące na utrzymaniu studenta lub jego małżonka dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek; (3) rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych studenta i będące na ich utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek.

Na podstawie art. 179 ust. 6 p.s.w. student może ubiegać się o stypendium socjalne bez wykazywania dochodów osiąganych przez osoby, o których mowa w ust. 4 pkt 3: (1) w przypadku gdy nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców i potwierdził ten fakt w złożonym oświadczeniu oraz spełnia jedną z następujących przesłanek: (a) ukończył 26. rok życia, (b) pozostaje w związku małżeńskim, (c) ma na utrzymaniu dzieci, o których mowa w ust. 4 pkt 2, (d) osiągnął pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej, lub (2) jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: (a) posiadał stałe źródło dochodów w ostatnim roku podatkowym, (b) posiada stałe źródło dochodów w roku bieżącym, (c) jego miesięczny dochód w okresach, o których mowa w lit. a i b, jest wyższy lub równy 1,15 sumy kwoty określonej w art. 5 ust. 1 i kwoty określonej w art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, (d) nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców i potwierdził ten fakt w złożonym oświadczeniu.

Stosownie do art. 179 ust. 8 p.s.w. w uzasadnionych przypadkach rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna, o których mowa w art. 175 ust. 4 i art. 176 ust. 3, mogą zażądać doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta i uwzględnić tę sytuację przy ocenie spełnienia przez studenta kryterium, o którym mowa w ust. 1.

Natomiast w przypadku niedostarczenia przez studenta zaświadczenia, o którym mowa w ust. 8, rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna, może wezwać studenta do przedstawienia wyjaśnień. Niezłożenie wyjaśnień w wyznaczonym terminie skutkuje odmową przyznania stypendium socjalnego (ust. 9).

W okolicznościach niniejszej sprawy skarżący złożył do Komisji Stypendialnej I instancji wniosek o przyznanie stypendium socjalnego bez wykazywania dochodów osiąganych przez osoby, o których mowa w art. 179 ust. 4 pkt 3 ze względu na okoliczność, że ukończył 26 rok życia (ma 56 lat) oraz nie prowadzi z żadnym z rodziców wspólnego gospodarstwa domowego. Skarżący oświadczył, że ze względu na nieposiadanie dochodu w rozumieniu art. 179 ust. 4 i 5 p.s.w. znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Do wniosku skarżący załączył oświadczenie o nieuzyskaniu w 2015 r. dochodów niepodlegających opodatkowaniu oraz zaświadczenie z urzędu skarbowego o niezłożeniu zeznania podatkowego za 2015 r.

W tym miejscu, odnosząc się argumentacji skargi, wskazać należy, że przyznanie stypendium socjalnego przez właściwy organ uczelni jest uzależnione od spełnienia podstawowego warunku, określonego w art. 179 ust. 1, w postaci "trudnej sytuacji materialnej". Jest to pojęcie niedookreślone, ocenne, a jego doprecyzowanie jest zadaniem uczelni, bowiem stosownie do ust. 2 rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego ustala wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne (próg dochodu). Co do zasady więc osoby, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza określonego progu, mają zagwarantowane prawo do stypendium socjalnego. Jeżeli jednak, z jakichkolwiek względów właściwe organy powezmą wątpliwości co do zasadności przyznania studentowi stypendium socjalnego ze środków budżetowych, mogą skorzystać z uprawnienia, o którym mowa w art. 179 ust. 8 p.s.w. Wprowadzając do omawianej ustawy ww. przepis z dniem 1 października 2014 r. (ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym - Dz. U. poz. 1198), ustawodawca powierzył uczelniom nowe narzędzie służące ustaleniu rzeczywistej sytuacji materialnej studenta w przypadku wątpliwości co do tego stanu rzeczy. Nie ma zatem racji skarżący twierdząc, że w przypadku złożenia oświadczenia o nieuzyskaniu w 2015 r. dochodów niepodlegających opodatkowaniu oraz zaświadczenia z urzędu skarbowego o niezłożeniu zeznania podatkowego za 2015 r., powinien on otrzymać wnioskowane stypendium socjalne, bowiem jedynym kryterium oceny "trudnej sytuacji materialnej" jest wysokość dochodu ustalona przez Rektora Uczelni na zasadzie art. 179 ust. 2 i 3 p.s.w.

Podkreślić należy, że stosownie do art. 7 k.p.a. w związku z art. 207 ust. 1 p.s.w., właściwy organ uczelni przyznający stypendium socjalne ma obowiązek podejmować wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Dążąc do ustalenia rzeczywistej sytuacji materialnej studenta ubiegającego się o stypendium socjalne, organ może zażądać doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta i uwzględnić tę sytuację przy ocenie spełnienia przez studenta kryterium "trudnej sytuacji materialnej". Takie zaświadczenie - zawierające informacje o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta - stanowi element materiału dowodowego w postępowaniu prowadzonym przez organ uczelni i podlega swobodnej jego ocenie - stosownie do art. 80 k.p.a.

W niniejszej sprawie organ I instancji powziął wątpliwości do co sytuacji materialnej skarżącego i korzystając z uprawnienia, o którym mowa w art. 179 ust. 8 p.s.w., wezwał go do złożenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej. Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy [...] w piśmie z dnia [...] listopada 2016 r. zaświadczył, że skarżący nie figuruje w bazie danych Ośrodka, sytuacja dochodowa skarżącego nie jest znana Ośrodkowi. Zaświadczenie nie przedstawiało zatem żadnych informacji na temat sytuacji dochodowej i majątkowej skarżącego. Zasadnie zatem organ I instancji uznał, że w istocie skarżący nie dostarczył zaświadczenia w rozumieniu art. 179 ust. 8 p.s.w., które można byłoby uwzględnić w rozpatrywanej sprawie przy ocenie kryterium trudnej sytuacji materialnej.

W tym stanie rzeczy organ I instancji miał wszelkie podstawy do tego, aby - na zasadzie art. 179 ust. 9 p.s.w. - wezwać skarżącego do przedstawienia wyjaśnień w zakreślonym terminie. Skarżący nie udzielił jednak wyjaśnień, które pozwoliłyby organowi na ocenę jego rzeczywistej sytuacji materialnej. Skarżący w piśmie z dnia [...] marca 2017 r. wyjaśnił ogólnie, że ma - zachowane z okresu przed podjęciem studiów, oszczędności - w jego ocenie skromne - i uzyskuje z tego tytułu niewielkie przychody, przede wszystkim odsetkowe, które jednak, przy obecnym poziomie inflacji oraz oprocentowania depozytów, nie wystarczają nawet na zachowanie realnej wartości zaoszczędzonych w latach ubiegłych środków. Dalej skarżący stwierdził, że przychody te z woli ustawodawcy, nie stanowią dochodu w rozumieniu ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych., ani też nie uwzględnia się ich, w myśl art. 179 ust. 5 p.s.w., przy ustalaniu miesięcznej wysokości dochodu uprawniającego do ubiegania się o stypendium socjalne. Dokładne określenie wspomnianych przychodów - jak stwierdził skarżący - wiązałoby się z dodatkową pracą i dodatkowymi kosztami za wydanie osobnych wyciągów z okresów minionych przez instytucje finansowe, którym swoje oszczędności powierzył. Dotyczy to również stanu i struktury oszczędności. Zaznaczył, że sporządzenie takiego bilansu nie jest niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy.

W okolicznościach niniejszej sprawy niedostarczenie przez skarżącego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej oraz nieudzielenie na wezwanie organu I instancji wyjaśnień w tym zakresie, skutkowało odmową przyznania stypendium socjalnego. Uregulowania zawarte w art. 179 ust. 8 i 9 p.s.w. mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Oznacza to, że wystąpienie okoliczności przewidzianych powołanymi przepisami obliguje właściwy organ do wydania decyzji o odmowie przyznania stypendium socjalnego.

W świetle powyższych rozważań zarzuty i argumenty podniesione w skardze oraz w późniejszym piśmie procesowym nie mogą odnieść zamierzonego skutku. W sprawie nie doszło do naruszenia powołanych przez skarżącego przepisów postępowania administracyjnego w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.), ani przepisów prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a.). Organy obu instancji dokonały bowiem prawidłowej wykładni art. 179 p.s.w.

Odnośnie zarzutów skarżącego dotyczących naruszenia przez organ art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji RP w związku z art. 1, art. 23 ust. 1, art. 27 ust. 1 u.o.d.o. poprzez wezwanie do wypełnienia formularza "Oświadczenie o sytuacji majątkowej i dochodowej studenta ubiegającego się o świadczenia z Funduszu Pomocy Materialnej na Uniwersytecie [...] " wskazać należy, że przedmiotem kontroli Sądu w niniejszym postępowaniu nie jest ochrona czy przetwarzanie danych osobowych skarżącego przez Komisję Stypendialną. Jakkolwiek niektóre z informacji zawartych w formularzu w istocie nie były niezbędne do oceny sytuacji dochodowej i majątkowej skarżącego (rubryka III, XVI), to jednak kluczowe w sprawie pozostaje to, że skarżący nie udzielił organowi - choćby w formie zwykłego pisma - takich wyjaśnień na temat swojej sytuacji materialnej, które byłyby adekwatne do dokonania przez organ rzetelnej oceny jego sytuacji materialnej.

Mając na względzie wszystko powyższe, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.