Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Jakimowicz Sędziowie Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędzia del. WSA Mariusz Kotulski (spr.) po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. O. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 maja 2018 r. sygn. akt II SA/Wa 1246/17 w sprawie ze skargi M. O. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów Uniwersytetu Warszawskiego z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 24 maja 2018 r. sygn. akt II SA/Wa 1246/17 oddalił skargę M. O. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów Uniwersytetu Warszawskiego z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego.

W uzasadnieniu Sąd I Instancji przedstawił następujący stan faktyczny i prawny sprawy:

Komisja Stypendialna dla Studentów Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego decyzją z dnia [...] marca 2017 r. po rozpatrzeniu wniosku skarżącego M. O. z dnia [...] października 2016 r. orzekła o odmowie przyznania stypendium socjalnego na rok akademicki 2016/2017.

Uzasadniając swoją decyzję organ I instancji wskazał, że skarżący będący studentem pierwszego roku studiów II stopnia na kierunku socjologia złożył wniosek o przyznanie stypendium socjalnego na rok 2016/2017, wskazując w nim, iż ze względu na nieposiadanie dochodów w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2016 r., poz. 1842 ze zm., dalej: u.P.s.w.), sytuacja majątkowa skarżącego jest trudna. Wnioskodawca załączył oświadczenie o nieuzyskaniu za rok 2015 r. dochodów niepodlegających opodatkowaniu oraz zaświadczenie z US o niezłożeniu zeznania podatkowego za rok 2015. Skarżący wskazał także, że ubiega się o stypendium bez wykazywania dochodów osób, o których mowa w art. 179 ust. 4 pkt. 3 u.P.s.w., z tego względu, iż ukończył 26 lat i nie prowadzi gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców.

Dnia [...] października 2016 r. Komisja I instancji zawiadomiła wnioskodawcę drogą elektroniczną, iż zachodzi konieczność dostarczenia zaświadczenia, wystawionego przez o.p.s. o jego sytuacji majątkowej i dochodowej, co wnioskodawca miał uczynić na piśmie. Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy poinformował, że M. O. nie figuruje w bazie danych ośrodka. Dnia [...] marca 2017 r. wnioskodawca został wezwany przez Komisję celem złożenia wyjaśnień w terminie maksymalnym 7 dni od dnia otrzymania wezwania poprzez dostarczenie wypełnionego formularza o sytuacji dochodowej i majątkowej co wnioskodawca zakwestionował pismem z [...] marca 2017 r.

Wskutek wniesionego odwołania Odwoławcza Komisja Stypendialna dla Studentów Uniwersytetu Warszawskiego decyzją z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] działając na podstawie 138 § 1 pkt. 1 k.p.a. utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji szczegółowo opisując warunki przyznawania stypendium socjalnego i ich wykładnię oraz cel regulacji umożliwiający organom żądania (w uzasadnionych przypadkach) dostarczenia zaświadczenia o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny oraz uwzględnienia tej sytuacji przy ocenie kryterium znajdowania się w trudnej sytuacji materialnej.

Pismem z dnia [...] lipca 2017 r. skarżący wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na powyższą decyzję organu odwoławczego.

W odpowiedzi na skargę Odwoławcza Komisja Stypendialna dla Studentów UW wniosła o oddalenie skargi jako bezzasadnej, podtrzymując stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia [...] maja 2018 r. zatytułowanym “Oświadczenie strony" skarżący uzupełnił wywody zawarte w skardze i zawarł w nim dodatkową argumentację na poparcie swych twierdzeń.

Na rozprawie dnia [...] maja 2018 r. skarżący złożył “oświadczenie strony", w którym zawarł dodatkowe argumenty na poparcie stanowiska prezentowanego w skardze oraz w piśmie procesowym z dnia [...] maja 2018 r.

Wskazanym na wstępie wyrokiem WSA w Warszawie oddalił skargę uznając, że nie zasługuje ona na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów Uniwersytetu Warszawskiego z dnia [...] czerwca 2017 r. w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego nie narusza prawa w stopniu kwalifikującym do eliminacji z obrotu prawnego.

Sąd I instancji wskazał na podstawy konstytucyjne systemu pomocy materialnej dla studentów i doktorantów - art. 70 ust. 4 Konstytucji RP oraz warunki jakie powinni spełniać studenci celem jej uzyskania. Po analizie systemu przyznawania stypendium socjalnego, biorąc pod uwagę ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym oraz akty prawa zakładowego WSA odniósł się do argumentacji skargi wskazując, że przyznanie stypendium socjalnego przez właściwy organ uczelni jest uzależnione od spełnienia podstawowego warunku, określonego w art. 179 ust. 1, w postaci “trudnej sytuacji materialnej". WSA podkreślił, że ustawodawca powierzył uczelniom nowe narzędzie (wraz z wprowadzeniem zmian w ustawie) służące ustaleniu rzeczywistej sytuacji materialnej studenta. Sąd I instancji nie zgodził się z twierdzeniem skarżącego, że w przypadku złożenia oświadczenia o nieuzyskaniu w 2015 r. dochodów niepodlegających opodatkowaniu oraz zaświadczenia z urzędu skarbowego o niezłożeniu zeznania podatkowego za 2015 r. powinien on otrzymać wnioskowane stypendium socjalne, bowiem jedynym kryterium oceny “trudnej sytuacji materialnej" jest wysokość dochodu ustalona przez Rektora Uczelni na zasadzie art. 179 ust. 2 i 3 u.P.s.w. Zgodnie z art. 7 k.p.a. w zw. z art. 207 ust. 1 u.P.s.w. właściwy organ uczelni przyznający stypendium socjalne ma obowiązek podejmować wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Zatem dążąc do ustalenia rzeczywistej sytuacji materialnej studenta, który ubiega się o stypendium socjalne, organ może zażądać doręczenia zaświadczenia z o.p.s. o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta oraz uwzględnić tę sytuację przy ocenie spełnienia przez studenta kryterium “trudnej sytuacji materialnej". W tym stanie rzeczy organ I instancji miał wszelkie podstawy do tego, aby wezwać skarżącego do przedstawienia wyjaśnień w zakreślonym maksymalnym terminie 7 dni. Skarżący nie spełnił swojego obowiązku. Organ nie mógł zatem ocenić rzeczywistej sytuacji materialnej. W okolicznościach niniejszej sprawy niedostarczenie przez skarżącego zaświadczenia z o.p.s. oraz nieudzielenie wyjaśnień na wezwanie organu I instancji skutkowało odmową przyznania stypendium socjalnego. Uregulowania z art. 179 ust. 8 i 9 u.P.s.w. mają charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że wystąpienie okoliczności przewidzianych powołanymi przepisami obliguje właściwy organ do wydania decyzji o odmowie przyznania stypendium socjalnego.

Na końcu swojego uzasadnienia WSA odniósł się do zarzutów skarżącego naruszenia przepisów Konstytucji RP i wskazał, iż nieuzasadnione jest pochylanie się nad problemem ochrony danych osobowych w niniejszym postępowaniu, gdyż zgoła inny jest jego przedmiot, a ten dotyczy przyznania stypendium socjalnego skarżącemu.

Skarżący wniósł od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 maja 2018 r. (sygn. akt II SA/Wa 1246/17) skargę kasacyjną.

Skarżący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1. powołując się na art. 174 pkt. 2 P.p.s.a., niezastosowanie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 6 w zw. z art. 220 par. 2 k.p.a. - co polegało na niestwierdzeniu, przez Sąd I instancji naruszenia zasady praworządności, do którego doszło w następstwie wydania niekorzystnego dla strony rozstrzygnięcia sprawy stypendialnej przez OKSS UW,

2. powołując się na art. 174 pkt. 1 P.p.s.a., niezastosowanie art. 145 par. 1 pkt. 1 lit. a P.p.s.a. w zw. z art. 179 ust. 1 w zw. z ust. 2-7 u.P.s.w. i w zw. z § 22 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego (zarządzenie nr 33 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z 21 września 2011 r. ze zm. Wynikającymi z zarządzenia nr 36 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z 30 września 2014 r.) co polegało na niestwierdzeniu przez sąd pierwszej instancji naruszenia w Decyzji przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię,

3. powołując się na art. 174 pkt. 2 P.p.s.a. niezastosowanie art. 145 par. 1 pkt. 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 6 w zw. z art. 8 par. 1 i art. 50 par. 1 k.p.a. co polegało na niestwierdzeniu przez sąd pierwszej instancji naruszenia zasady praworządności - do jakiego doszło wskutek wydania niekorzystnego dla strony rozstrzygnięcia sprawy stypendialnej przez OKSS UW w związku z niezastosowaniem się skarżącego do nieuzasadnionego wezwania do dostarczenia na spornym formularzu Oświadczenia - szczegółowych danych o sytuacji materialnej i życiowej studenta raz jego rodziny,

4. powołując się na art. 174 pkt. 2 P.p.s.a. niezastosowanie art. 145 par. 1 pkt. 1 lit. c P.p.s.a. w zw. z art. 179 ust. 8 i 9 zdanie pierwsze u.P.s.w. co polegało na niestwierdzeniu przez sąd pierwszej instancji naruszenia przez OKSS UW przepisów postępowania przez błędną wykładnię i przez przyjęcie w decyzji szeregu nietrafnych założeń,

5. powołując się na art. 174 pkt. 1 P.p.s.a. niezastosowanie art. 145 par. 1 pkt. 1 lit. a w zw. z art. 179 ust. 9 zdanie drugie u.P.s.w. co polegało na niestwierdzeniu przez sąd pierwszej instancji naruszenia w decyzji przepisu prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie,

6. powołując się na art. 174 pkt. 1 P.p.s.a. niezastosowanie art. 145 par. 1 pkt. 1 lit. a P.p.s.a. w zw. z art. 179 ust. 1 w zw. z ust. 2-7 u.P.s.w. i w zw. z par. 22 - 25 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, co polegało na niestwierdzeniu, przez Sąd I instancji, że OKSS UW za względu na stan faktyczny powinna była zastosować w decyzji powołane przepisy prawa materialnego (powszechnego i zakładowego) – ale ich nie zastosowała i nie uznała sytuacji materialnej skarżącego za sytuację trudną w rozumieniu art.179 ust.1 p.s.w. – ani też nie przyznała mu stypendium socjalnego (choć powinna była).

Wskazując na przytoczone przez siebie podstawy kasacyjne - każdą z osobna i wszystkie łącznie - skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz o przekazanie przedmiotowej sprawy stosownie do art. 185 par. 1 P.p.s.a. do ponownego rozpatrzenia Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie - z zastrzeżeniem art. 188 P.p.s.a., zasądzenie od organu administracji publicznej na rzecz skarżącego zwrotu kosztów postępowania według norm prawem przepisanych oraz o rozpoznanie nin. skargi kasacyjnej na rozprawie.

Pismem z [...] kwietnia 2021 r. Skarżący kasacyjnie wniósł o połączenie niniejszej sprawy ze sprawą prowadzoną pod sygnaturą III OSK 1617/21 w celu łącznego ich rozpoznania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że Przewodniczący Wydziału III w Izbie Ogólnoadministracyjnej Naczelnego Sądu Administracyjnego, powołując się na art. 15 zzs⁴ ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020, poz. 374 ze zm., dalej: uCOVID-19), zarządzeniem z 29 stycznia 2021 r. skierował sprawę na posiedzenie niejawne, z uwagi na to, że przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących i nie można jej przeprowadzić na odległość z jednoczesnym przekazem obrazu i dźwięku. W związku z tym, strony postępowania zawiadomiono o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne celem rozpoznania skargi kasacyjnej. Ponadto pouczono strony, że mają prawo w terminie 7 dni od daty otrzymania zawiadomienia do pisemnego dodatkowego przedstawienia swojego stanowiska w sprawie w granicach zarzutów złożonej skargi kasacyjnej.

Biorąc pod uwagę, że niniejsza sprawa została już wyznaczona do rozpoznania, w przeciwieństwie do sprawy o sygn. III OSK 1617/21, to uwzględnienie wniosku o ich połączenie do łącznego rozpoznania spowodowałoby konieczność zdjęcia sprawy o sygn. III OSK 363/21 z wokandy w dniu 20 kwietnia 2021 r. i wyznaczenia nowego terminu jej rozpoznania – co godziłoby w ekonomikę postępowania sądowego.

Zgodnie z art. 183 § 1 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny przy rozpatrywaniu sprawy na skutek wniesienia skargi kasacyjnej związany jest granicami tej skargi, a z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność postępowania w wypadkach określonych w § 2, z których żaden w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego orzeczenia determinują zakres kontroli dokonywanej przez Naczelny Sąd Administracyjny. Sąd ten, w odróżnieniu od wojewódzkiego sądu administracyjnego, nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów postawionych w skardze kasacyjnej.

Podstawy, na których można oprzeć skargę kasacyjną zostały określone w art.174 P.p.s.a. Przepis art. 174 pkt 1 P.p.s.a. przewiduje dwie postacie naruszenia prawa materialnego, a mianowicie błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Przez błędną wykładnię należy rozumieć niewłaściwe zrekonstruowanie treści normy prawnej wynikającej z konkretnego przepisu, natomiast przez niewłaściwe zastosowanie, dokonanie wadliwej subsumcji przepisu do ustalonego stanu faktycznego. Również druga podstawa kasacyjna wymieniona w art. 174 pkt 2 P.p.s.a. – naruszenie przepisów postępowania – może przejawiać się w tych samych postaciach, co naruszenie prawa materialnego, przy czym w wypadku oparcia skargi kasacyjnej na tej podstawie skarżący powinien nadto wykazać istotny wpływ wytkniętego uchybienia na wynik sprawy. Jednocześnie podkreślić należy, że w sytuacji, gdy strona wnosząca skargę kasacyjną zarzuca wyrokowi Sądu I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego, jak i naruszenie przepisów postępowania, w pierwszej kolejności trzeba odnieść się do zarzutu naruszenia przepisów postępowania, bowiem dopiero wówczas, gdy zostanie przesądzone, że stan faktyczny przyjęty przez Sąd I instancji za podstawę orzekania jest prawidłowy albo nie został dostatecznie podważony, można przejść do oceny zasadności zarzutów prawa materialnego.

W niniejszej sprawie strona skarżąca oparła skargę kasacyjną na obu podstawach: naruszenia prawa materialnego oraz naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 1 i 2 P.p.s.a.). Rozpoznając zarzuty skargi kasacyjnej w tak zakreślonych granicach, stwierdzić należy, że nie są uzasadnione i z tego powodu skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że nie zasługują na uwzględnienie zarzuty naruszenia art.145 § 1 pkt 1 lit. a i c P.p.s.a. poprzez ich niezastosowanie. Otóż właśnie dlatego, że przepisy te nie były stosowane przez Sąd I instancji, to Sąd nie mógł ich naruszyć, a nadto mają one charakter wynikowy. Ich zastosowanie przez sąd administracyjny jest za każdym razem rezultatem uznania, że w sprawie zaistniało tego rodzaju naruszenie przepisów prawa materialnego bądź regulacji procesowej, która uzasadniałaby wyeliminowanie z obrotu prawnego zaskarżonego przejawu działania administracji publicznej.

Podkreślić należy, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym nie jest dopuszczalne w świetle brzmienia art. 174 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi formułowanie zarzutu skargi kasacyjnej jako naruszenie przepisu prawa "poprzez jego niezastosowanie" czy "pominięcie" (por. wyrok NSA z dnia 3 grudnia 2008 r., I OSK 1807/07; wyrok NSA z dnia 14 maja 2007 r., I OSK 1247/06; wyrok NSA z dnia 28 marca 2007 r., I OSK 31/07; postanowienie NSA z dnia 2 marca 2012 r., I OSK 294/12). Wprawdzie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym dopuszcza się w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej kwestionowanie niezastosowania określonego przepisu prawa z tym jednak zastrzeżeniem, że jeżeli strona skarżąca kasacyjnie podnosi w skardze kasacyjnej, że Sąd rozpoznający sprawę zastosował nie ten przepis prawa materialnego, który powinien być zastosowany, to powinna wskazać przepis właściwy jako podstawę materialną rozstrzygnięcia i uzasadnić, dlaczego ten właśnie przepis powinien lec u podstaw kwestionowanego rozstrzygnięcia, tj. dlaczego powinien być zastosowany (por. wyrok NSA z dnia 14 kwietnia 2004 r., OSK 121/04; wyrok NSA z dnia 19 grudnia 2005 r., II OSK 299/05; wyrok NSA z dnia 15 marca 2011 r., II OSK 323/10). Zarzut niewłaściwego zastosowania prawa materialnego w postaci pozytywnej, czyli zarzucenia zastosowania normy prawnej, która nie powinna być w danej sprawie zastosowana, a także w postaci negatywnej, czyli zarzucenia niezastosowania normy prawnej, która w ocenie wnoszącego skargę kasacyjną powinna być zastosowana, wymaga należytej precyzji w konstruowaniu danego zarzutu kasacyjnego w konkretnej sprawie (por. wyrok NSA z dnia 3 października 2013 r., II FSK 1020/12). Niezastosowany przez sąd w procesie kontroli przepis prawa materialnego może stanowić podstawę skargi kasacyjnej, jeżeli w konkretnym stanie faktycznym istniały podstawy do dokonania subsumcji (zob. B. Dauter: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz do art. 174 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, teza 5, Lex 2013; wyrok NSA z dnia 16 marca 2011 r., II GSK 400/10). Tym samym niedopuszczalne jest sformułowanie zarzutu naruszenia przepisów postępowania przez ich "niezastosowanie", bądź "pominięcie".

Podkreślić także należy, że nie został także zakwestionowany wynikający z akt sprawy stan faktyczny.

W przypadku jednak sformułowania zarzutów, przedstawianych jako skutek przyjęcia przez sąd wojewódzki określonego poglądu w sferze prawa materialnego, z czym nie zgadza się autor skargi kasacyjnej, prezentujący inny pogląd w sferze prawa materialnego niż ten, który przyjęto za podstawę wyroku, właściwe jest rozpoznanie przez Naczelny Sąd Administracyjny w pierwszej kolejności zarzutu naruszenia prawa materialnego, skoro zasadność zarzutów natury procesowej może się okazać skuteczna jedynie wówczas, gdy przyjęcie przez sąd wojewódzki określonego poglądu w sferze prawa materialnego okazałoby się wadliwe. Podnieść także należy, że podstawę prawną decyzji administracyjnej stanowić mogą wyłącznie przepisy powszechnie obowiązujące, a przepisy aktów zakładowych nie mogą być z nimi sprzeczne.

Istota zarzutów skargi kasacyjnej odnosi się do wykładni art. 179 ust. 1 w zw. z ust. 2-7 oraz 8 i 9 u.P.s.w. i w zw. z § 22 – 25 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, a także ich niezastosowania.

Zgodnie z brzmieniem art.179 ust. 1 u.P.s.w. stypendium socjalne ma prawo otrzymywać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. W pełnej korelacją z tym przepisem pozostaje § 19 ust. 1 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów. Zatem jedyną i wyłączną przesłanką otrzymania stypendium socjalnego przez studenta jest to, że znajduje się on w trudnej sytuacji materialnej. Aplikujący o przyznanie stypendium socjalnego student musi zatem wykazać, że znajduje się w trudnej sytuacji materialnej.

Natomiast czym innym jest możliwość ubiegania się o stypendium socjalne. Podstawowa możliwość ubiegania się o stypendium socjalne wiąże się z wysokością dochodu na osobę w rodzinie studenta. Jak wynika z treści art.179 ust. 2 u.P.s.w. rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego ustala wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne. Kwestie te szczegółowo zostały uregulowane w art.179 ust. 3 – 5 u.P.s.w.

Jednocześnie ustawodawca dopuścił w art.179 ust. 6 u.P.s.w. w dwóch przypadkach możliwość ubiegania się o stypendium socjalne bez wykazywania dochodów osiąganych przez rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych studenta i będące na ich utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek. W przypadku, który miał zastosowanie w niniejszej sprawie student nie musiał wykazywać wspomnianych dochodów osiąganych przez rodziców w przypadku, gdy złożonym przez siebie oświadczeniu potwierdzi fakt, iż nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców oraz ukończył 26 lat (art.179 ust. 6 pkt 1 lit. a u.P.s.w.). Znalazło to również swoje odzwierciedlenie w § 24 ust. 1 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów.

W każdym uzasadnionym przypadku rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna, o których mowa w art. 175 ust. 4 i art. 176 ust. 3, mogą zażądać doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta i uwzględnić tę sytuację przy ocenie spełnienia przez studenta kryterium, o którym mowa w ust. 1, czyli znajdowania się w trudnej sytuacji materialnej (art.179 ust. 8 u.P.s.w.). Uprawnienie to znalazło swoje odzwierciedlenie w § 24 ust. 2 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów. Niewątpliwie w niniejszej sprawie taki uzasadniony przypadek zachodził, gdyż skarżący nie wykazał osiągania jakichkolwiek dochodów. Zasadnym było więc wezwanie skarżącego do doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta. Nie chodzi tu zatem o przedstawienie jakiegokolwiek zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej wydanego przez taką jednostkę na wniosek ubiegającego się o stypendium studenta, lecz o zaświadczenie opisujące sytuację dochodową i majątkową studenta. W niniejszej sprawie M. O. przedstawił zaświadczenie z OPS Dzielnicy Mokotów z dnia [...] listopada 2016 r., z którego wynika, że nie figuruje on w bazie danych Ośrodka oraz nie jest znana sytuacja dochodowa zainteresowanego. Zatem pomimo formalnego przedstawienia zaświadczenia z OPS Dzielnicy Mokotów z [...] listopada 2016 r., to jednak nie spełnia ono podstawowego waloru dowodowego tj. nie zawiera informacji o sytuacji majątkowej studenta i rodziny studenta. Zatem wnioskodawca nie przedstawił żądanego przez Komisję zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o wymaganej prawem treści.

Dlatego też zasadnie został wezwany przez Komisje do przedstawienia w wyznaczonym terminie wyjaśnień (art.179 ust. 9 u.P.s.w. oraz § 24 ust. 3 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów). Z treści złożonej na wezwanie odpowiedzi z [...] marca 2017 r. wynika ogólnie, że ma "zachowane z okresu przed podjęciem studiów oszczędności" – w jego ocenie skromne – i uzyskuje z tego tytułu "niewielkie przychody, przede wszystkim odsetkowe, które jednak przy obecnym poziomie inflacji oraz oprocentowania depozytów, nie wystarczają na zachowanie realnej wartości zaoszczędzonych w latach ubiegłych środków." Przychody te z woli ustawodawcy nie stanowią dochodu w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz nie uwzględnia się ich przy ustalaniu miesięcznej wysokości dochodu uprawniającego do ubiegania się o stypendium socjalne. "Dokładne określenie wspomnianych przychodów wiązałoby się dla mnie z dodatkową pracą i mogło się wiązać z dodatkowymi kosztami za wydanie osobnych wyciągów z okresów minionych przez instytucje finansowe (...). Ta sama uwaga dotyczy przedstawienia dokładnego stanu i struktury moich oszczędności." Zatem również z treści złożonych przez skarżącego wyjaśnień nie można było poznać jego sytuacji dochodowej i majątkowej, a zwłaszcza w sposób uzasadniający fakt, iż znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej – co stanowi przesłankę otrzymania stypendium socjalnego.

Przechodząc do oceny podniesionych zarzutów wskazać należy, że wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej Zarówno organy wydające w sprawie decyzje, jak i Sąd I instancji prawidłowo oceniły stan wyjaśnienia sprawy. Rozstrzygając w sprawie, organ jest zobowiązany zebrać takie dowody, które są istotne z punktu widzenia normy prawa materialnego mającej zastosowanie w sprawie. Wbrew odmiennym w tym względzie twierdzeniom skarżącego kasacyjnie, nie można postawić zarzutu naruszenia prawa materialnego, jak i reguł postępowania administracyjnego - art. 179 ust. 1 – 9 u.P.s.w. oraz § 22 – 24 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów. Treść norm zawartych w tych przepisach została prawidłowo zrekonstruowana i wyłożona. Wbrew twierdzeniom strony skarżącej kasacyjnie w art.179 ust.1 w zw. z ust. 2-7 u.P.s.w. i w z w. z § 22 Regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów nie występuje "kryterium uznaniowe" polegające "na czysto dyskrecjonalnej ocenie, czy sytuacja materialna i życiowa studenta, tak jak ją zdefiniuje, zobaczy i zrozumie organ stypendialny, wyda się organowi rzeczywiście trudna." Decyzja o przyznaniu lub odmowie przyznania stypendium socjalnego jest typową decyzją związaną, a kwestie, do których odwołuje się skarżący dotyczą wyłącznie elementów dowodzenia (oceny dowodów) i wykładni prawa w toku ustalania stanu faktycznego i prawnego sprawy.

W konsekwencji powyższych uwag stwierdzić należy, że również zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego są bezpodstawne. Naczelny Sąd Administracyjny nie dopatrzył się naruszenia art. 6 w zw. z art. 8 § 1 i art. 50 § 1 k.p.a. oraz art. 220 § 2 k.p.a. Jak wskazano wyżej organy decydujące o przyznaniu stypendium socjalnego nie tylko miały prawo w świetle art. 179 ust. 8 i 9 u.P.s.w., ale i obowiązek żądać przedłożenia przez skarżącego stosownego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej, ale także złożenia wyjaśnień dotyczących sytuacji dochodowej i majątkowej aplikującego o stypendium studenta. Zatem podstawowym celem art. 179 ust. 9 u.P.s.w. jest ustalenie stanu faktycznego pod kątem przesłanki: "trudna sytuacja materialna" i zobowiązanie studenta do złożenia wyjaśnień dotyczących jego sytuacji dochodowej i majątkowej oraz jego rodziny, w wyznaczonym przez organ terminie, a nie jak błędnie twierdzi skarżący kasacyjnie "wyjaśnienie dlaczego student nie dostarczył zaświadczenia z o.p.s. – o ile nie dostarczył." Tym samym działania organów były w pełni oparte o obowiązujące prawo, a więc realizowały zasadę legalności, jak również nie naruszały zasady równości w postępowaniu. Przepisy te w tożsamy sposób znajdą zastosowanie w przypadku wszystkich studentów ubiegających się o stypendium socjalne, jeżeli tylko stan faktyczny sprawy będzie wymagał w uzasadnionych przypadkach doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta lub przedstawienia przez studenta stosownych wyjaśnień.

Końcowo jedynie należy podkreślić, iż odnośnie wniosku skarżącego w sposób pełny i prawidłowy stanowisko organu znalazło odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów Uniwersytetu Warszawskiego z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] oraz w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku WSA w Warszawie z 24 maja 2018 r. sygn. akt II SA/Wa 1246/17. Podkreślić przy tym należy, że jak słusznie stwierdził to Sąd I instancji, skarżący nie udzielił wyjaśnień, które pozwoliłyby organowi na ocenę jego rzeczywistej sytuacji materialnej ograniczając się do wyżej przytoczonych ogólnych informacji w tym zakresie.

Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, co skutkowało jej oddaleniem na podstawie art. 184 P.p.s.a.