Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Łukasz Krzycki (spr.), Sędzia WSA Sławomir Antoniuk, Asesor WSA Karolina Kisielewicz, Protokolant sekretarz sądowy Marcin Borkowski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lutego 2019 r. sprawy ze skargi D. G. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej dla Studentów [...] z dnia [...] czerwca 2018 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego oddala skargę.

Zaskarżonym aktem utrzymano w mocy, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 2017 poz. 1257), zwanej dalej K.p.a., wobec art. 207 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2183 ze zm.), zwanej dalej "ustawą o szkolnictwie", orzeczenie Komisji Stypendialnej dla Studentów Wydziału [...] Uniwersytetu [...] z [...] lutego 2018 r. o odmowie przyznania p. D. G., zwanemu dalej "Studentem", stypendium socjalnego na rok akademicki 2017/2018.

W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przywołano następujące uwarunkowania formalne oraz okoliczności faktyczne sprawy:

- Student złożył wniosek o przyznanie stypendium socjalnego [...] października 2017 r.; razem z wnioskiem złożył oświadczenie, że ubiega się o stypendium bez wykazywania dochodów osób, o których mowa w art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy o szkolnictwie, ponieważ ukończył 26. rok życia (ma 41 lat) i nie prowadzi gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców; zarówno we wniosku, jak i oświadczeniu o wysokości dochodów za 2016 rok (opodatkowanych, jak i niepodlegających opodatkowaniu) wskazał, że wynosi on 0 zł,

- decyzją organu I. instancji odmówiono Studentowi - powołując art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie - przyznania stypendium socjalnego, z uwagi na nieudowodnienie, że znajduje się w trudnej sytuacji materialnej,

- dokładna analiza zgromadzonego materiału dowodowego nie pozwalała, w niebudzący wątpliwości sposób stwierdzić, czy Student znajduje się w trudnej sytuacji materialnej - spełnia warunek, o którym mowa w art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie,

- zgodnie z przedstawionymi przezeń dokumentami, miesięczny dochód Studenta wynosi 0 zł, a więc jest niższy niż obliczany przez Instytut [...] dochód, niezbędny do zaspokojenia najbardziej podstawowych potrzeb (555,02 zł dla jednoosobowego gospodarstwa domowego); od lipca 2017 roku Student nie otrzymuje stypendium; mimo tego nie korzysta jednak ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej, zwanego dalej "OPS",

- w 2011 roku Student podjął studia niestacjonarne na kierunku [...]; opłata za rok studiów wynosiła wówczas ok. 2 500 zł.; po 2014 roku, gdy studia opłacane są jednorazowo, ich rok kosztuje 5 700 zł, a w systemie ratalnym 6 000 zł lub 6 700 zł; w roku akademickim 2016/2017 Student nie poniósł pełnej opłaty za studia, ponieważ powtarzał trzeci rok - poniósł opłatę za powtarzanie przedmiotu; podobnie było w bieżącym roku akademickim,

- z dostępnych danych wynika, że Student ubiegał się o stypendium socjalne także w poprzednich latach akademickich:

- ubiegając się o stypendium w roku akademickim 2011/2012 wykazał 0 zł dochodów w 2010 roku; otrzymał stypendium w najwyższej możliwej wysokości - 700 zł miesięcznie przez 10 miesięcy;

- ubiegając się o stypendium w roku akademickim 2012/2013 wykazał 65 zł dochodów miesięcznie w 2011 roku; otrzymał stypendium w najwyższej możliwej wysokości - 800 zł miesięcznie przez 10 miesięcy;

- następnie miał przerwę w studiowaniu (w lutym 2013 roku został skreślony z listy studentów) a studia wznowił w październiku 2014 roku; w roku akademickim 2014/2015 nie ubiegał się o przyznanie stypendium,

- ubiegając się o stypendium w roku akademickim 2015/2016 wykazał 0 zł dochodów w 2014 roku; otrzymał stypendium w najwyższej możliwej wysokości - 1055 zł miesięcznie przez 9 miesięcy;

- ubiegając się o stypendium w roku akademickim 2016/2017 wykazał 0 zł dochodów w 2015 roku; otrzymał stypendium w najwyższej możliwej wysokości - 1000 zł miesięcznie przez 9 miesięcy;

- ubiegając się o stypendium w roku akademickim 2017/2018 wykazał 0 zł dochodów w 2016 roku,

- nawet więc jeśli opłaty za studia w poprzednich latach Student pokrywał ze stypendium, nie posiadał środków na utrzymanie się; z kwoty stypendium pozostawało 2.300-3.300 zł rocznie, czyli 191-275 zł miesięcznie - mniej niż kwota minimum egzystencji,

- mając to na uwadze, kierując się uzasadnionymi wątpliwościami, co do sytuacji materialnej Studenta, organ odwoławczy wezwał go - na podstawie art. 179 ust. 9 ustawy o szkolnictwie - do złożenia wyjaśnień, dotyczących sytuacji majątkowej i dochodowej w jego rodzinie, pod rygorem wydania decyzji odmownej; żądano następujących wyjaśnień:

- w jakim zakresie i od kogo konkretnie otrzymuje pomoc w zakresie podstawowych kosztów egzystencji, sygnalizowanych w odwołaniu - czy są to opłaty za mieszkanie i media, żywność, odzież, środki czystości, a jeśli inne, to jakie;

- jaka jest szacowana miesięczna wartość uzyskiwanej pomocy i czy ona w całości pokrywa potrzeby;

- u kogo zadłuża się Student, aby pokryć koszty dojazdów na uczelnię oraz koszty, których nie pokrywa rodzina czy inne osoby, udzielające pomocy;

- czy ma inne zobowiązania finansowe, w jakiej wysokości i czy są spłacane terminowo;

- czy podejmował zatrudnienie, np. w okresie wakacyjnym, kiedy nie ma obowiązkowych zajęć na studiach - jeśli nie, to dlaczego;

- czy ma oszczędności - jeśli tak, w jakiej wysokości i z jakiego źródła;

- dlaczego nie korzysta z pomocy OPS; miesięczny dochód na osobę w rodzinie jest zerowy, a więc nie posiada żadnych środków finansowych;

- jaki jest status majątkowy Studenta - czy posiada nieruchomości, samochód, papiery wartościowe, sprzęty znacznej wartości,

- w wyjaśnieniach z [...] marca 2018 r. Student wskazał, że jego siostra (p. K. G.), prowadzi odrębne gospodarstwo domowe i jest jedyną osobą udzielającą mu pomocy; szacowana jej wartość to około 600-700 zł miesięcznie (opłaty bieżące za mieszkanie i media, żywność oraz środki czystości); kwoty nie są stałe, gdyż wypadki losowe – jak choroba oraz zmieniające się ceny mediów - wpływają na różnicowanie tej formy pomocy; pomoc udzielana przez siostrę nie ma charakteru bezwarunkowej i stałej; jest jedynie doraźną formą wsparcia finansowego dla brata - związaną z jego aktualną sytuacją życiową; Student potwierdził tym samym i rozwinął uzasadnienie wniosku o stypendium socjalne z października 2017 roku; siostra pomaga mu, ponieważ zna jego problemy zdrowotne, które uniemożliwiają mu podjęcie pracy; pomoc nie pokrywa jednak w całości jego potrzeb; możliwość studiowania zawdzięcza siostrze, ponieważ pokrywa koszty dojazdów na uczelnię oraz ponosi inne opłaty, konieczne do kontynuowania studiów; ta forma wsparcia wynika tylko i wyłącznie z faktu nieotrzymania przez niego stypendium socjalnego; koszty związane ze studiami nie są kosztami ponoszonymi w niezbędnym zakresie; Student mieszka w mieszkaniu własnościowym, odziedziczonym po zmarłej matce; nie ma samochodu, papierów wartościowych ani sprzętów znacznej wartości; nie korzysta z pomocy OPS ponieważ siostra ponosi koszty jego bieżącego funkcjonowania, a pomoc z OPS jest - w przekonaniu Studenta - ukierunkowana bardziej na długofalowe wsparcie, głównie rzeczowe, osób uzależnionych od używek,

- [...] kwietnia 2018 r. organ wezwał Studenta do przedstawienia w ciągu 14 dni dokumentów dotyczących dochodu jego siostry - uznał bowiem, że pełni ona wobec Studenta funkcję opiekuna faktycznego; wezwanie doręczono 15 maja 2018 r.,

- [...] maja 2018 r, Student wniósł do Prorektora ds. studentów i jakości kształcenia skargę; domagał się interwencji w swojej sprawie; wskazał, że nie zgadza się wezwaniem a działania wobec niego są bezprawne - powinien otrzymać stypendium,

- w odpowiedzi na wezwanie z [...] kwietnia 2018 r. Student przesłał pismo (datowane 29 maja 2018 r.); podtrzymał w nim dotychczasowe stanowisko; wezwanie uznał za bezpodstawne; odmówił dostarczenia dokumentów, poświadczających dochód jego siostry; wskazywał, że skoro ukończył 26. rok życia i prowadzi samodzielnie gospodarstwo, powinien zostać uwzględniony wyłącznie jego dochód; wynosi on 0 zł; Student powinien otrzymać stypendium socjalne,

- wynikający z art. 207 ust. 1 ustawy o szkolnictwie, obowiązek odpowiedniego stosowania w danym postępowaniu przepisów K.p.a. polega na zachowaniu przez organ minimum procedury administracyjnej niezbędnej do załatwienia sprawy i zagwarantowania ustawowych uprawnień strony (tak: wyrok TK z 8 listopada 2000 r., sygn. SK 19/99, opubl. OTK nr 7, poz. 258); decyzje organów uczelni, w kontekście wyrażonej w art. 77 ust. 5 Konstytucji RP zasady autonomii szkół wyższych, nie muszą spełniać tak surowych kryteriów jak decyzja organu administracji publicznej; skoro jednak zostały poddane kontroli przez sąd administracyjny, pod względem zgodności z prawem, muszą spełniać przynajmniej podstawowe wymogi, umożliwiające przeprowadzenie tej kontroli; organy uczelni powinny więc poczynić ustalenia, znajdujące odzwierciedlenie w zebranym materiale dowodowym a - w uzasadnieniu decyzji - wskazać przyczyny odmowy przyznania świadczeń pomocy materialnej, przy zastosowaniu zasad postępowania administracyjnego (zgodnie z art. 7, 77 § 1 i art. 107 § 3 K.p.a.),

- stosownie do art. 175 ust. 3 ustawy o szkolnictwie, od decyzji kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej (albo komisji stypendialnej, powołanej przez kierownika – tak: art. 175 ust. 4 ustawy o szkolnictwie) w sprawie stypendium socjalnego przysługuje odwołanie do rektora; rektor może jednak powołać odwoławczą komisję stypendialną; z chwilą powołania przez rektora staje się ona organem wyższego stopnia nad kierownikami i komisjami stypendialnymi - sprawuje kontrolę instancyjną w postępowaniu odwoławczym,

- dana Odwoławcza Komisja Stypendialna dla Studentów została powołana na nową kadencję zarządzeniem nr [...] Rektora Uniwersytetu [...] z dnia [...] stycznia 2018 r. (Monitor U[...] z 2018 r. poz. 7); jest zatem organem właściwym w sprawie złożonego przez Studenta odwołania,

- podstawą funkcjonowania systemu pomocy materialnej dla studentów i doktorantów jest art. 70 ust. 4 Konstytucji RP w brzmieniu: "Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa"; z jednej strony przepis ten nakazuje władzy publicznej zapewnić obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia w ramach poszczególnych szczebli nauczania, zaś instrumentem wspierającym urzeczywistnienie tego zadania jest, obok innych rozwiązań, pomoc finansowa dla uczniów i studentów w postaci systemu stypendialnego; z drugiej pozostawia Konstytucja ustawodawcy szeroki margines swobody regulacyjnej w zakresie tworzenia i wspierania systemu indywidualnej pomocy finansowej dla studentów; nie precyzuje bliżej, jakie warunki udzielania tej pomocy powinny zostać określone w ustawie,

- zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy o szkolnictwie świadczenia, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 1-3 i 8 tej ustawy (wszystkie poza stypendium ministra), przyznaje się ze środków funduszu pomocy materialnej dla studentów i doktorantów; jest on tworzony obligatoryjnie przez uczelnie publiczne i niepubliczne, na podstawie art. 103 ustawy o szkolnictwie; podstawowym źródłem zasilenia funduszu jest dotacja z budżetu państwa (dla uczelni publicznych i niepublicznych) na zadania związane z bezzwrotną pomocą materialną dla studentów, w zakresie określonym w art. 173 ust. 1 ustawy o szkolnictwie (tak art. 94 ust. 1 pkt 7 i ust. 4 danej ustawy),

- jedną z form pomocy materialnej jest - zgodnie z art. 173 ust. 1 pkt 1 ustawy o szkolnictwie - stypendium socjalne; stosownie do art. 179 ust. 1 wskazanej ustawy, ma je prawo otrzymywać student, znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej; w ust. 2 przywołanego artykułu wskazano, że rektor - w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego - ustala wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta, uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne,

- zdaniem Studenta, jedynym wyznacznikiem sytuacji materialnej, w rozumieniu art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie, ma być wysokość dochodu na osobę w rodzinie, o której mowa w ust. 2; innymi słowy, spełnienie kryterium dochodowego ma gwarantować otrzymanie stypendium socjalnego,

- organ nie podzielił tego poglądu; funkcjonalna i systemowa wykładnia art. 179 ust. 1, w zw. art. 179 ust. 8 i 9 oraz (wspierająco) 183 ust. 1 ustawy o szkolnictwie musi prowadzić do wniosku, że otrzymanie przez studenta stypendium socjalnego uwarunkowane jest łącznym spełnieniem dwóch kryteriów:

- znajdowania się w trudnej sytuacji materialnej

oraz

- posiadania dochodu na osobę w rodzinie nie wyższego niż ten, ustalony przez rektora,

- jakkolwiek pojęcie trudnej sytuacji materialnej nie jest równoznaczne pojęciu wysokości dochodu na osobę w rodzinie studenta (nie wyższej od tej ustalonej przez rektora na podstawie art. 179 ust. 2 ustawy o szkolnictwie), to zarazem - co do zasady - znajdowanie się przez studenta w trudnej sytuacji materialnej uznaje się za udowodnione, gdy odpowiednio udokumentowany i obliczony, zgodnie z przepisami ustawy o szkolnictwie i ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (obecnie opubl. w Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 ze zm.) dochód na osobę w rodzinie nie przekracza wysokości ustalonej przez rektora, a stan faktyczny nie budzi wątpliwości przyznającego świadczenie organu; przyjęcie przeciwnej interpretacji oznaczałoby, że celem ustawodawcy było wprowadzenie przepisów, które zobowiązywałyby organy do przyznawania stypendiów socjalnych osobom, które wykazują wprawdzie za dany rok kalendarzowy dochód (obliczony zgodnie z przepisami ustawy o szkolnictwie i ustawy o świadczeniach rodzinnych) w wysokości np. 0 zł, ale posiadają oszczędności w wysokości np. 3 milionów, złotych pochodzące z wygranej na loterii w tym samym roku kalendarzowym - niebędące dochodem w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych; taka wykładnia stanowiłaby "przykład nadmiernego skupiania się na wykładni gramatyczno-językowej i zatrzymywania się w procesie interpretacji w imię opacznie pojmowanej zasady clara non sunt interpretanda; przypominałaby wyżymanie resztek treści z werbalnego brzmienia przepisu, a nie operację logiczną na całym systemie prawnym" (zob. E. Łętowska, Timeo Danaos et Dona ferentes. Pamflet o myśleniu prawniczym, [w:] "Wykładnia Konstytucji. Aktualne problemy i tendencje", red. M. Smolak, s. 104 i 107),

- interpretację pojęcia trudna sytuacja materialna, za którą opowiada się organ, wspiera wykładnia art. 183 ust. 1 ustawy o szkolnictwie; pojawia się w nim również to pojęcie – mianowicie: "Zapomoga może być przyznana studentowi, który z przyczyn losowych znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej"; gdyby przyjąć, że - w wypadku ubiegania się o przyznanie zapomogi - znalezienie się w trudnej sytuacji materialnej oznaczało posiadanie określonego dochodu, to w konsekwencji trzeba by uznać, że przesłanka ta w wypadku zapomogi jest spełniona w zasadzie tylko wtedy, gdy zmienił się skład osobowy rodziny studenta (np. w wyniku śmierci członka rodziny - wówczas osoby tej nie zalicza się do rodziny, więc jej dochodu już się nie uwzględnia) albo nastąpiła utrata dochodu; precyzyjnie, co rozumieć przez utratę dochodu, reguluje art. 3 pkt. 23 ustawy o świadczeniach rodzinnych; w zasadzie tylko w tych wypadkach dochód członka rodziny za dany rok kalendarzowy można by następczo "zaktualizować" - uwzględnić jego "pomniejszenie"; co więcej, trzeba by też konsekwentnie uznać, że dochód na osobę w rodzinie studenta musiałby być mniejszy (lub równy) progowi ustalonemu przez uczelnię - inaczej zapomogi nie można byłoby przyznać, ponieważ student nie znajdowałby się w trudnej sytuacji materialnej; prowadziłoby to do absurdalnych wniosków i pozostawało w sprzeczności z wykładnią celowościową art. 182 ust. 1 ustawy o szkolnictwie; przy takiej wykładni wnioski studenta, który zapadł na chorobę [...] i zaczął poddawać się kosztownemu leczeniu, albo którego matka uległa ciężkiemu wypadkowi i przebywa na zwolnieniu (dodatkowo ponosząc koszty leczenia), nie mogłyby zostać rozpoznane pozytywnie; dochód na osobę w rodzinie nie uległby bowiem zmianie a - skoro dochód nie uległ zmianie - student nie znalazł się w trudnej sytuacji materialnej; przeczyłoby to celowi zapomogi - formy bezzwrotnej pomocy - przyznawanej, gdy z powodów losowych student znalazłby się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej; przy takiej interpretacji (utożsamianiu trudnej sytuacji materialnej z dochodem) w bardzo wielu przypadkach, zapomoga byłaby też w zasadzie nieodróżnialna od stypendium socjalnego,

- mogą być dwa wnioski wypływające z takiego rozumowania:

- pojęcie trudna sytuacja materialna, w wypadku art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie (stypendium socjalne) ma inne znaczenie, niż w wypadku art. 183 ust. 1 tego aktu (zapomoga)

albo

- pojęcia zastosowane w tych przepisach mają takie samo znaczenie,

nie ma jednak przekonujących argumentów, że to samo pojęcie, zamieszczone w sąsiadujących przepisach (dotyczących pomocy materialnej dla studentów), miałoby mieć inne znaczenia; nie wskazują na to ani treść i konstrukcja przepisów, ani też ich wykładnia funkcjonalna,

- za dokonaną przez organ wykładnią pojęcia trudna sytuacja materialna przemawia jednak przede wszystkim właściwe odczytanie treści art. 179 ust. 8 i 9 ustawy o szkolnictwie; ust. 8 ma brzmienie:

"W uzasadnionych przypadkach rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna, o których mowa w art. 175 ust. 4 i art. 176 ust. 3, mogą zażądać doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i rodziny studenta i uwzględnić tę sytuację przy ocenie spełnienia przez studenta kryterium, o którym mowa w ust. 1.";

zamieszczając ten przepis ustawodawca dał przyznającym stypendia socjalne organom, możliwość żądania od studenta (w uzasadnionych przypadkach) dostarczenia zaświadczenia o sytuacji dochodowej i majątkowej jego i jego rodziny oraz uwzględnienia tej sytuacji przy ocenie spełniania przezeń kryterium znajdowania się w trudnej sytuacji materialnej; nie chodzi zaś wyłącznie o ocenę, czy student ma taki dochód, jaki został obliczony, zgodnie z obowiązującymi przepisami, na podstawie przedłożonych przezeń dokumentów; z kolei wedle art. 179 ust. 9 ustawy o szkolnictwie:

"W przypadku niedostarczenia przez studenta zaświadczenia, o którym mowa w ust. 8, rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna, o których mowa w art. 175 ust. 4 i art. 176 ust. 3, może wezwać studenta do przedstawienia wyjaśnień. Niezłożenie wyjaśnień w wyznaczonym terminie skutkuje odmową przyznania stypendium socjalnego";

jeśli więc student nie dostarczy zaświadczenia z OPS o sytuacji dochodowej i majątkowej jego i jego rodziny, komisja możne wezwać go do złożenia wyjaśnień - gdy nie nastąpi to w wyznaczonym terminie jest wydawana decyzja negatywna; dla prawidłowej wykładni ust. 8 i 9 przydatne jest przypomnienie historii wprowadzania tych przepisów do ustawy; ustawą z 2011 roku wprowadzono do art. 179 ust. 8 w brzmieniu: "W uzasadnionych przypadkach kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo odpowiednio komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna, o których mowa w art. 177, mogą zażądać doręczenia opinii jednostki w systemie pomocy społecznej odpowiedzialnej za ustalenie sytuacji dochodowej i majątkowej osób i rodzin, i uwzględnić ją w postępowaniu"; w odpowiedzi na interpelację poselską Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 22 marca 2011 r. wskazywał następująco cel wprowadzanej zmiany: "Ponadto zgodnie z nowymi regulacjami uczelnie będą mogły uwzględnić, w toku postępowania o przyznanie stypendium socjalnego, opinię jednostki odpowiedzialnej w systemie pomocy społecznej za ustalenie sytuacji dochodowej i majątkowej osób i ich rodzin. Narzędzie to służyć będzie do ustalania rzeczywistej sytuacji materialnej studenta w przypadku wątpliwości dotyczących zasadności przyznania stypendium ze środków budżetowych. Przyznanie organom uczelni i komisjom stypendialnym większych kompetencji w powyższym zakresie w sposób istotny ograniczy przypadki nieuprawnionego ubiegania się o pomoc materialną."; w kolejnej nowelizacji ustawy o szkolnictwie ustawodawca poszedł krok dalej: zmienił treść ust. 8 do obecnej postaci oraz - w ust. 9 - wprowadził dla przyznających świadczenia pomocy materialnej organów kolejny, ustawowy instrument służący ustaleniu rzeczywistej sytuacji materialnej wnioskodawcy; logika i treść zmian przepisów ustawy o szkolnictwie jasno wskazują na intencje ustawodawcy w tym zakresie; chodzi o poszerzanie uprawnień właściwych organów do dokładniejszego badania (w uzasadnionych przypadkach) sytuacji materialnej studentów, przy założeniu, że nadal podstawowym sposobem udowodnienia sytuacji materialnej jest odpowiednio obliczony i udokumentowany dochód,

- tak zrekonstruowany kontekst interpretacyjny wzmacnia wykładnię art. 179 ust. 8 ustawy o szkolnictwie, zgodnie z którą wezwanie organu na podstawie tego przepisu jest zrealizowane jedynie wtedy, gdy student dostarczy zaświadczenie o sytuacji dochodowej i majątkowej jego i jego rodziny wystawione przez OPS - taka wykładnia nie powinna budzić wątpliwości; w danym przepisie nie ma bowiem mowy o zaświadczeniu stwierdzającym, czy dane osoby korzystają z pomocy właściwego ośrodka czy nie; bardzo precyzyjnie określa się, że przedmiotem zaświadczenia ma być sytuacja dochodowa i majątkowa; przypadkami niezrealizowania wezwania będą więc zarówno: zignorowanie wezwania i niedostarczenie żadnego dokumentu, jak i dostarczenie do organu postanowienia o odmowie wydania przedmiotowego zaświadczenia czy zaświadczenia, w którym OPS stwierdza, że nie zna sytuacji majątkowej i dochodowej studenta oraz jego rodziny (ponieważ osoby te nie korzystały i nie korzystają z pomocy ośrodka),

- systemowa (przede wszystkim w zw. z ust. 8), jak i funkcjonalna wykładnia ust. 9 w art. 179 ustawy o szkolnictwie prowadzi do wniosku, że wyjaśnienia, o których mowa w ust. 9, mają dotyczyć sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny (ich sytuacji materialnej), a nie okoliczności niedostarczenia zaświadczenia, o którym mowa w ust. 8 (za czym opowiadał się Student w odwołaniu); także to jasno wskazuje, że znaczenie pojęcia trudnej sytuacji materialnej nie wyczerpuje się w pojęciu wysokości dochodu na osobę w rodzinie studenta.

- gdyby intencją ustawodawcy było rzeczywiście przyznanie każdemu studentowi prawa do otrzymania przez niego stypendium zawsze, gdy dochód na osobę w jego rodzinie (udokumentowany i obliczony, zgodnie z przepisami ustawy o szkolnictwie i ustawy o świadczeniach rodzinnych) nie jest wyższy niż ten ustalony przez uczelnię, organy przyznające stypendia nie otrzymałyby dodatkowego ustawowego uprawnienia do badania sytuacji dochodowej i majątkowej wnioskodawcy; skoro ustawodawca, na mocy kolejnych zmian, precyzował i rozszerzał te uprawnienia, jego celem nie było z pewnością stworzenie procedury, gdy właściwy organ poprzestaje w badaniu sytuacji materialnej studenta na wezwaniu go do złożenia wyjaśnień dotyczących tylko kwestii niedostarczenia zaświadczenia z OPS; zrozumiałe i uzasadnione jest zaś to, by organ - wobec braku stosownego zaświadczenia - dążył do wszechstronnej analizy stanu faktycznego i ustalenia prawdy obiektywnej, poprzez wezwanie studenta do złożenia wyjaśnień, dotyczących jego sytuacji dochodowej i majątkowej,

- kluczowym jest, kiedy uznać, że student - wezwany na podstawie ust. 9 - nie złożył wyjaśnień, dotyczących jego sytuacji dochodowej i majątkowej; nie ulega wątpliwości, że to organ powinien możliwie dokładnie zakreślić w wezwaniu przedmiot wyjaśnień; rzeczą studenta jest zaś takie ustosunkowanie się do żądania organu, aby było możliwe ustalenie okoliczności, które mają być udowodnione i które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, - aby ujawnienie źródeł i środków dowodowych umożliwiło wykazanie istnienia lub nieistnienia istotnych okoliczności; skoro wyjaśnienia mają dotyczyć sytuacji dochodowej i majątkowej, zaś ustawodawca wprowadził "sankcję" za ich niezłożenie (dając w ten sposób organom instrument do nieprzyznawania stypendium socjalnego osobom, które nie chcą przedstawić pełnego obrazu swojej sytuacji materialnej), za niezłożenie wyjaśnień uznać trzeba przypadki, gdy student składa wyjaśnienia, które uniemożliwiają organowi osiągnięcie jasności, co do stanu faktycznego; szczególnym przypadkiem złożenia takich nic niewnoszących "wyjaśnień", jest odmowa złożenia jakichkolwiek wyjaśnień - wskazanie, że wszystkie istotne dla sprawy okoliczności wynikają z załączonych dokumentów,

- prawidłowość dokonanej przez organ wykładni i zasadność takiego stosowania powołanych przepisów potwierdziły wyroki sądu administracyjnego (tak wyroki WSA o sygn. akt II SA/Wa 1464/17, 1904/17, 1246/17 - dostępne na stronie internetowej orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query - w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych, zwanej dalej "CBOSA"),

- podsumowując - postępowanie wyjaśniające w sprawach stypendium socjalnego nie może zawsze ograniczać się do środków dowodowych, wymienionych expressis verbis w przepisach ustawy o szkolnictwie lub ustawy o świadczeniach rodzinnych; takie działanie, ignorujące zasadę otwartego systemu dowodów w postępowaniu administracyjnym (tak: art. 75 § 1 K.p.a., zgodnie z którym jako dowód w postępowaniu administracyjnym należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem), stałoby w sprzeczności z obowiązkiem organu polegającym na wszechstronnym wyjaśnieniu stanu faktycznego (zob. M. Ganczar, Uzasadnienie decyzji stypendialnej - problemy praktyczne, [w:] "Specyfika postępowań administracyjnych w sprawach z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki", red. J.P. Tarno et al., Lublin 2016, str. 320); czy w danym wypadku stan faktyczny został należycie wyjaśniony, w kontekście znajdowania się przez studenta w trudnej sytuacji materialnej, musi ocenić każdorazowo prowadzący postępowanie organ, mając na względzie zasadę prawdy obiektywnej (art. 7 K.p.a.); w ustaleniu i wyjaśnieniu stanu faktycznego mają również pomóc, przywołane już przepisy art. 179 ust. 8 i 9 ustawy o szkolnictwie; w obliczu uzasadnionych wątpliwości - po przejściu procedury wyznaczonej ust. 8 i 9, zakończonej niezłożeniem przez studenta wyjaśnień - organ zobowiązany jest wydać decyzję odmowną,

- z powyższych zasad postępowania administracyjnego wynika, że bezzasadne są zarzuty Studenta (sformułowane w odwołaniu) o bezprawności działań organów obu instancji, polegających na braniu pod uwagę - przy ocenie sytuacji materialnej Studenta - również dowodów zgromadzonych w trakcie poprzednich postępowań, dotyczących przyznania stypendium socjalnego; organ miał dostęp do tych danych z urzędu; zgromadzenie tych danych i ich przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego, polegającego na konieczności rozpatrzenia wniosku o stypendium socjalne - podstawę do przetwarzania danych osobowych stanowi zatem ustawa o szkolnictwie; to samo dotyczy przetwarzania danych członków rodziny Studenta; informacja m.in. o wysokości ich dochodów konieczna jest do ustalenia sytuacji materialnej Studenta i jego rodziny,

- wyrażono pogląd, że nie można uznać w rozpatrywanym przypadku, aby Student prowadził samodzielne gospodarstwo domowe, wobec treści art. 179 ust. 6 pkt 1 ustawy o szkolnictwie; nie utrzymuje się bowiem sam; dla ustalenia jego dochodów istotne są więc dochody osiągane przez osoby będące jej faktycznym opiekunem, w rozumieniu art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy o szkolnictwie,

- niewłaściwa byłaby taka interpretacja i stosowanie art. 179 ust. 6 ustawy o szkolnictwie, które ograniczałoby się do ustalenia, czy student ma np. więcej niż 26 lat (spełnia jedną z przesłanek) i czy złożył oświadczenie o nieprowadzeniu gospodarstwa domowego z żadnym z rodziców lub opiekunów prawnych czy opiekunów faktycznych; mogłoby to bowiem prowadzić do sytuacji, gdy państwo przejmuje na siebie obowiązki rodziców względem ich uczących się dzieci - gdyby student spełniał tak rozumiane przesłanki, a miałby przy tym 0 zł dochodu, otrzymywałby stypendia socjalne w możliwie najwyższej wysokości; zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym to w pierwszej kolejności na rodzicach, a następnie na rodzeństwie, ciąży obowiązek alimentacyjny w stosunku do osób, które wymagają wsparcia,

- mając na uwadze wszystkie wyżej wymienione okoliczności prawne i faktyczne należało ustalić, czy siostra pełni względem Studenta funkcję opiekuna faktycznego; w ustawie o szkolnictwie nie ma definicji tego pojęcia; definicja opiekuna faktycznego (dziecka) znajduje się za to np. w ustawie o świadczeniach rodzinnych, do której odsyła - w art. 179 ust. 5 - ustawa o szkolnictwie ("Miesięczną wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającego do ubiegania się o stypendium socjalne ustala się na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. oświadczeniach rodzinnych, z uwzględnieniem ust. 4, z zastrzeżeniem, że do dochodu nie wlicza się..."); stosownie do art. 3 pkt 14 ustawy o świadczeniach rodzinnych pojęcie opiekuna faktycznego dziecka oznacza osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o jego przysposobienie; nie można tej definicji jednak bezpośrednio zastosować w wypadkach ustalania dochodu na osobę w rodzinie studenta, skoro dotyczy ona opiekuna faktycznego dziecka; z uwagi na to, że ubiegający się o stypendium student jest niemal zawsze osobą pełnoletnią, nie może mieć opiekuna faktycznego w znaczeniu określonym ustawą o świadczeniach rodzinnych; na tę okoliczność zwrócił uwagę Naczelny Sąd Administracyjny wskazując:

"W przepisie art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym ustawodawca posługuje się pojęciem "opiekuna faktycznego studenta" nie zawierając jednak definicji tego pojęcia. W zaskarżonym wyroku Sąd Wojewódzki wyraził pogląd, że skoro art. 179 ust. 5 ww. ustawy nakazuje, przy określaniu wysokości dochodu uprawniającego do przyznania stypendiów wnioskowanych przez N. J., stosować zasady określone w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - to należało również w tym względzie posiłkować się rozumieniem tego pojęcia, zawartym w ustawie o świadczeniach rodzinnych, a zgodnie z którym opiekun faktyczny dziecka oznacza osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka (art. 3 pkt 14 tej ostatniej ustawy). Tego rodzaju wykładnia nie wydaje się jednak uzasadnioną z tej przyczyny, że student jest z reguły osobą już pełnoletnią (albo zbliżającą się do pełnoletności) a w związku z tym, trudno traktować go identycznie jak dziecko i stosować do tej kategorii osób regulacje mające na celu przede wszystkim dobro dziecka a więc skierowane na zapewnienie dziecku stałej i trwałej (zbliżonej do rodzinnej) opieki oraz reprezentacji prawnej. Opieka faktyczna w stosunku do studenta może przejawiać się natomiast głównie w udzielaniu mu pomocy materialnej albo życiowej np. w stosunku do osób niepełnosprawnych. Z tego powodu opiekun faktyczny studenta to osoba, która - w rozumieniu potocznym - taką opiekę sprawuje, jeśli oczywiście student takiej opieki wymaga" (wyrok o sygn. akt I OSK 1853/11 – dostępny w CBOSA);

zasadnym stało się zatem uznanie siostry Studenta za jego opiekuna faktycznego; jest ona bowiem jedyną osobą, która udziela mu pomocy (w sposób i wysokości opisanej przez Studenta w wyjaśnieniach), przekazuje mu środki na utrzymanie oraz kontynuowanie płatnych studiów; skoro pełni wobec Studenta funkcję opiekuna faktycznego w sposób wyżej opisany, tym samym Student prowadzi z nią wspólne gospodarstwo domowe; pozostaje bowiem na jej utrzymaniu,

- w pełni zasadne jest więc - stosownie do art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy o szkolnictwie – uwzględnienie, przy ustalaniu wysokości dochodu na osobę w rodzinie Studenta, jego siostry (oraz będących na jej utrzymaniu dzieci niepełnoletnich, dzieci pobierających naukę do 26. roku życia, a jeżeli 26. rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawnych bez względu na wiek); w związku z tym zasadne było wezwanie Studenta do dostarczenia dokumentów, wskazanych w wezwaniu z [...] kwietnia 2018 r.; dopiero uwzględnienie dochodów siostry, która utrzymuje Studenta, umożliwiłoby ustalenie wysokości dochodu na osobę w tak rozumianej rodzinie Studenta - tym samym zweryfikowanie, czy dochód ten uprawnia Studenta do przyznania mu stypendium socjalnego i oceny jego sytuacji materialnej,

- sytuacja Studenta w niczym nie różni się od sytuacji np. 30-letniego studenta, który utrzymuje, że nie prowadzi wspólnego gospodarstwa z rodzicami (i potwierdza to oświadczeniem), ale otrzymuje od nich 700-800 zł miesięcznie i pokrywają oni koszty jego studiów; wedle stanowiska Studenta w tym wypadku również należałoby uznać, że nie ma podstaw do uwzględnienia dochodów rodziców; w świetle dokonanej przez organ wykładni przepisów jest to jednak stanowisko błędne - skoro w tak zakreślonym hipotetycznym stanie student pozostaje na utrzymaniu rodziców, to pomimo tego, że ukończył 26. rok życia, należy uwzględnić ich dochody przy ustalaniu uprawnienia do stypendium socjalnego,

- niedostarczenie dokumentów, co do sytuacji dochodowej opiekuna faktycznego Studenta powoduje, że organ nie może ustalić wysokości dochodów na osobę w tak rozumianej rodzinie Studenta, a tym samym zweryfikować, czy dochód ten uprawnia Studenta do przyznania mu stypendium socjalnego; niewskazanie rzeczywistych dochodów opiekuna faktycznego uniemożliwia ocenę, czy stypendium mu przysługuje, co stanowi podstawę do odmowy przyznania stypendium (tak wyrok WSA o sygn. akt III SA/Kr 267/17, prawomocny wobec orzeczenia NSA o sygn. akt I OSK 2912/17 – dostępne w CBOSA).

W skardze, podnoszono długość toczącego się postępowania wywodząc, że w takiej sytuacji Student nie będzie miał możliwości uzyskania stypendium socjalnego, nawet gdyby jego racje zostały uwzględnione. Podniesiono, że niedopuszczalne było wykorzystanie w postępowaniu danych, dotyczących uprzednio pozyskanych stypendiów i składanych ówcześnie oświadczeń o dochodach oraz informacji o wyjazdach zagranicznych Studenta. Zarzucano istnienie konfliktu interesów, przez co członkowie komisji stypendialnych nie mogli właściwie załatwić danej sprawy. Część z nich - spośród powołanych do Komisji jako studenci - jest współpracownikami uczelni. Przywołano postanowienia, ustalonego w myśl art. 186 ust. 1 ustawy o szkolnictwie, regulaminu ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Uniwersytetu [...], zwanego dalej "Regulaminem", wskazując, że - w jego świetle – nie było dopuszczalne żądanie informacji, o które zwracano się do Studenta w toku postępowania. Wywodzono, że żądanie ujawnienia dochodów siostry Studenta byłoby niezgodne z zasadami ochrony danych osobowych.

W odpowiedzi na skargę wniesiono o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

W trakcie rozprawy (k. 37) Pełnomocnik skarżącego wywodził, że uzyskiwanie przez Studenta dochodów od siostry, nie oznacza, bycia w pełni na jej utrzymaniu. Nie może być ona traktowana jako opiekun faktyczny. Skarżący oświadczył, że według jego informacji, gdy nie korzysta on z pomocy OPS, ośrodek nie może przeprowadzić wywiadu, co do jego sytuacji materialnej. Nie można w takiej sytuacji wywodzić stąd, że ma być on pozbawiony możliwości uzyskania stypendium socjalnego.

Sąd zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

Trafnie organ odwoławczy skonstatował wystąpienie przesłanki negatywnej dla przyznania stypendium socjalnego wobec wniosku Studenta. W szerokim uzasadnieniu skarżonego aktu przywołano wszystkie istotne uwarunkowania prawne, w tym treść stosownych regulacji, oraz okoliczności faktyczne sprawy. Z uwagi na uprzednie, szczegółowe zreferowanie stanowiska organu, ponowne przytaczanie jego argumentacji byłoby bezzasadne. Sąd przyjmuje ją za własną, z zastrzeżeniem zamieszczonym w dalszej części uzasadnienia - omawiana dalej, kwestia wyłączenia obligatoryjnego wykazania dochodów opiekuna faktycznego, w myśl art. 179 ust. 6 pkt 1 ustawy o szkolnictwie.

Odnosząc się do stanowiska Studenta i jego pełnomocnika należy jedynie dodać, co następuje.

Kluczowe dla prawidłowego odczytania treści regulacji, określających warunki przyznania stypendium socjalnego, jest ustalenie celu ustanowienia danej instytucji, mającej postać świadczenia pieniężnego. Mianowicie, ma być ono przyznane Studentowi znajdującemu się w trudnej sytuacji materialnej (art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie). Ustawodawca wiąże więc możliwość uzyskania pomocy, finansowanej ostatecznie ze środków publicznych, z konkretną sytuacją materialną danej osoby nie zaś ze spełnieniem wyłącznie szeregu wymagań formalnych. W takim bowiem przypadku wskazany przepis zostałby sformułowany inaczej – np. poprzez wskazanie, że stosowną pomoc uzyskuje student, który spełnia warunki określone we wskazanych przepisach. W tym kontekście, dalsze jednostki redakcyjne w art. 179 zakreślają wyłącznie ramy ustalania, czy spełniona jest przesłanka, zakreślona w ust. 1. Jednym z kryteriów jest osiągany faktycznie dochód miesięczny na osobę, którego próg jest określany w myśl ust. 2. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że ewentualne uzyskiwanie pomocy socjalnej przez osoby, których sytuacja materialna jest w istocie dobra, oznaczałoby - wobec ograniczonej puli środków publicznych - zmniejszenie możliwości pomocy osobom, które w istocie znajdują się w sytuacji trudnej.

Powyższe konstatacje mają kluczowe znaczenie dla właściwego rozumienia regulacji, których prawidłowe wyłożenie jest przedmiotem sporu, w szczególności ust. 6 w art. 179. W przepisie tym prawodawca:

- po pierwsze, w sposób dorozumiany, ustanowił regułę "wykazywania" w procedurze ubiegania się o stypendium dochodów, osiąganych przez takie osoby jak: rodzice studenta, jego opiekunowie prawni lub faktyczni,

- jednocześnie wprowadził katalog zwolnień z tego obowiązku.

Skarżący wywodzi, że - skoro w jego ocenie objęty, jest jednym z wyjątków, zamieszczonych w danym przepisie - wykluczone jest, z woli prawodawcy, żądanie odeń informacji o dochodach osób wskazanych w art. 79 ust. 4 pkt 3. Pogląd taki jest jednak chybiony. Wskazany przepis, zakreślający obowiązek wykazywania dochodów jak i zakres od niego zwolnień, należy bowiem odczytywać wyłącznie w kontekście celu, w jakim został wprowadzony. Chodziło o wykluczenie z góry sytuacji, gdy stosowną pomoc uzyskają osoby, które nie powinny oczywiście jej otrzymać. Nie oznacza to jednak, że właściwy do orzekania organ nie może prowadzić postępowania wyjaśniającego, co do dochodów uzyskiwanych przez studenta, wykraczających poza przypadki określone w ust. 6. Świadczy o tym:

- zarówno użyte w części wstępnej ust. 6 sformułowanie "może ubiegać się", które nie ma tożsamego znaczenia z określeniem "otrzymuje", jak i

- treść ust. 8 i 9 - wynika z nich możliwość wprowadzenia dodatkowego postępowania wyjaśniającego w sprawie.

Przesądza to, że środki dowodowe w postępowaniu, zakreślone treścią ust. 6 (przez wymienienie wyjątków od reguły ogólnej - "wykazywania dochodów"), są jego - wymaganym przez prawodawcę - elementem obligatoryjnym. Nie muszą być jednak ocenione za wystarczające przez właściwy organ przy ustaleniu rzeczywistej sytuacji materialnej studenta.

W tym kontekście bez znaczenia jest podkreślana przez Studenta okoliczność, że - w myśl art. 179 ust. 6 pkt 1 - był on zwolniony z obowiązku obligatoryjnego wykazania dochodów, uzyskiwanych przez inne niż on osoby (w tym zakresie zarzuty skargi są zasadne). Umknęło uwadze organu, że dane wyłączenie dotyczy sytuacji, gdy Student nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z rodzicami nie zaś wszystkimi kategoriami osób, wymienionych w ust. 4 pkt 3. Bez znaczenia dla obligu wykazywania dochodów jest w tym kontekście, czy student prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z opiekunem prawnym bądź faktycznym. Wywody organu, czy Student prowadził wspólne gospodarstwo domowe z siostrą, w kontekście braku możliwości samodzielnego utrzymywania się, nie mogły mieć istotnego znaczenia, gdy nie było sporne, że matka Studenta nie żyje a z ojcem nie utrzymuje on żadnych kontaktów.

Niemniej błędne stanowisko organu w powyższym zakresie nie mogło mieć żadnego wpływu na wynik niniejszej sprawy. Jak bowiem wskazano wcześniej, właściwy organ może żądać informacji wykraczających poza wymagane w myśl ust. 6, gdy mogą mieć one istotne znaczenie dla ustalenia, czy wnioskodawca znajduje się faktycznie w trudnej sytuacji materialnej.

W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie istniały, wskazywane przez organ w uzasadnieniu przesłanki merytoryczne dla prowadzenia postępowania wyjaśniającego, w tym występowania o bardziej szczegółowe informacje, dotyczące dochodów siostry Studenta - skoro z jego oświadczeń należało wnosić, że faktycznie pozostaje na jej utrzymaniu. Organ zasadnie przyjął - zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania (reguła swobodnej oceny dowodów, w myśl art. 80 K.p.a.), że gdyby Student przez szereg lat uzyskiwał dochody wyłącznie ze stypendium socjalnego - nie mogły być one uznane za wystarczające dla opłacania studiów, w tym dojazdów, oraz codziennego jego utrzymania. Student musiał więc uzyskiwać dochody dodatkowe. Wobec stosownych pytań organu wyjaśniał, że częściowo uzyskuje on pomoc od siostry. Uzasadniony był więc wniosek, że skoro wnioskodawca nie uzyskuje stale dochodów w kwotach wystarczających na bieżące utrzymanie, w tym odbywane studia - w istocie to siostra jest jego opiekunem faktycznym. Pojęcie to – skoro odnoszone jest do studentów będących, co do zasady osobami pełnoletnimi - nie mogło być natomiast, dla potrzeb ustawy o szkolnictwie, rozumiane w znaczeniu, w jakim jest definiowane w innym akcie – względem dzieci. W sprawie musiałyby wobec tego znaleźć zastosowania ogólne reguły, określone w art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy o szkolnictwie, choć faktycznie Skarżący nie był zobowiązany, niejako "z urzędu", do wykazywania dochodów siostry, wobec treści art. 179 ust. 6 pkt 1.

W toku postępowania, jak i przed sądem, Skarżący zaprzeczał jakoby pozostawał na utrzymaniu siostry. Oznaczałoby to jednak, że musiał uzyskiwać dodatkowe dochody, które uzupełniały różnice pomiędzy pomocą uzyskiwaną od siostry oraz otrzymywanym okresowo stypendium, a faktycznymi kosztami swojego utrzymania, łącznie ze studiami. W sprawie występować mogą tylko dwa alternatywne przypadki:

- w zakresie, w jakim środki uzyskiwane z uprzednio przyznawanych stypendiów były niewystarczające Student, był utrzymywany przez siostrę; trafnie wówczas uznano - wedle jego oświadczeń - że jest ona opiekunem faktycznym Studenta - wobec choroby i faktycznego braku możliwości podjęcia pracy - wymaga on stałej pomocy materialnej albo

- Student uzyskuje także dodatkowe dochody, których nie chce ujawnić w danym postępowaniu.

Niezależnie od tego, który z przypadków występuje w niniejszej sprawie Student nie przedłożył informacji, pozwalających na ustalenie jego sytuacji materialnej - o dochodach opiekuna faktycznego bądź o innych uzyskiwanych dochodach, o ile pomoc siostry jest faktycznie epizodyczna.

Trafnie skonstatował w tej sytuacji organ, że – w takiej sytuacji – nie wystąpiły przesłanki pozwalające na przyznanie ze środków publicznych pomocy, w formie stypendium socjalnego, przywołując regułę z art. 179 § 9 ustawy o szkolnictwie. Mając na uwadze cel wprowadzenia wskazanej regulacji, użyte tam sformułowanie niezłożenia wyjaśnień odnosi się także do przypadku, gdy wyjaśnienia nie mogą być uznane za zadowalające – nie pozwalają ocenić, czy student istotnie znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, zaś wnioskodawca odmawia ich uzupełnienia.

Trafnie więc skonstatowano brak przesłanek dla przyznania stypendium socjalnego, wydano decyzję odmowną, a następnie utrzymano ją w mocy.

Wypada podkreślić, że odmowa uzyskania pomocy nie wynikała z oceny, że Student nie znajduje się faktycznie w trudnej sytuacji materialnej lecz wobec odmowy udzielenia wiarygodnych informacji, umożliwiających jej ocenę.

Nie są też zasadne szczegółowe zarzuty formułowane przez Studenta i jego pełnomocnika, z następujących powodów:

- nie może mieć znaczenia, dla oceny legalności zaskarżonej decyzji, ewentualna przewlekłość na etapie procedowania w danej sprawie; mogło być to wyłącznie przedmiotem skargi wniesionej w odrębnym trybie,

- ponieważ - jak wskazano wcześniej - przedmiotem postępowania jest w istocie ocena sytuacji materialnej Studenta, było dopuszczalne – wobec reguły swobodnej oceny dowodów - wykorzystanie wszelkich informacji dotyczących tej kwestii a pozostających w dyspozycji organu orzekającego w sprawie – także z poprzednich postępowań o przyznanie stypendium; z kolei z treści uzasadnienia zaskarżonego aktu (decyzji organu II. instancji) nie wynika, aby przesłanką orzekania przezeń w sprawie były jakiekolwiek, uzyskane nieformalnie informacje np. o pracach zarobkowych Studenta; ewentualne nieprawidłowości w danym zakresie, do jakich mogło dojść w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie mogą mieć w tej sytuacji żadnego wpływu na wynik sprawy,

- nie mogą mieć znaczenia w sprawie zarzuty, dotyczące ewentualnego niewłaściwego obsadzenia organów orzekających, w kontekście wywodzonego konfliktu interesów; w myśl art. 175 § 1 i 3 ustawy o szkolnictwie, kompetencje do orzekania w sprawie należą generalnie do władz uczelni (dyrektor podstawowej jednostki organizacyjnej i rektor), reprezentujących interesy tej instytucji; w takiej sytuacji możliwość powołania komisji, składającej się także z przedstawicieli studentów (art. 175 ust. 4 ustawy), nie oznacza aby ewentualne faktyczne powiązania, będących ich członkami studentów z uczelnią mogły być traktowane jako okoliczność wyłączająca bezstronność; w sprawie mógł wszak orzekać jednoosobowo pracownik uczelni, o ile komisja nie zostałaby powołana; nie przywołano także żadnej przekonującej argumentacji, przemawiającej za szczególnym, faktycznym interesem uczelni, aby określonemu studentowi nie przyznać stosownego stypendium, skoro generalnie nie ma to wpływu na pulę wydatkowanych środków na cele stypendialne; w takiej sytuacji można jedynie zakładać, że uczelnia może być zainteresowana udzielaniem pomocy osobom, które faktycznie znajdują się w trudnej sytuacji materialnej; musi być to wykazane w toku postępowania w przedmiocie przyznania stypendium,

- postanowienia Regulaminu, jako aktu niższego rzędu w stosunku do ustawy o szkolnictwie, nie mogą modyfikować wynikających z niej zasad; jej przepisy będą miały zawsze pierwszeństwo w postępowaniu wyjaśniającym, w kwestii uzyskania przewidzianych ustawą przywilejów; należy jedynie odnotować, że powoływane w skardze postanowienia Regulaminu są wyłącznie niezbyt precyzyjną transpozycją aktualnych na dzień orzekania reguł, ustanowionych ustawą o szkolnictwie; zamieszczenie ich w Regulaminie było w istocie zbędne i nie może być traktowane jako prowadzące do modyfikacji reguł wynikających z prawa powszechnie obowiązującego; jak wskazano, z woli prawodawcy, przyznający stypendium organ nie ma się kierować zasadą formalizmu lecz – w uzasadnionych przypadkach - podejmować stosowne działania w celu ustalenia sytuacji faktycznej - czy wnioskodawca znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, np. w kontekście utrzymywania stałej pomocy od osoby będącej jej faktycznym opiekunem bądź pozyskiwania dochodów z innych źródeł, których składając wniosek nie ujawnia,

- uprawnione było żądanie ujawnienia dochodów siostry Studenta skoro – przy logicznej ocenie jego wyjaśnień oraz sytuacji faktycznej - w rzeczywistości stale musiałaby się ona przyczyniać do jego otrzymania; wobec twierdzenia Studenta, że uzyskiwał on wyłącznie dochody z okresowo otrzymywanego stypendium socjalnego (nie we wszystkich kolejnych latach i przez 9 miesięcy w roku), wniosek taki był w pełni uprawniony; z kolei nie stanowi naruszenie reguł pozyskiwania i przetwarzania danych osobowych, zwrócenie się o nie, gdy są niezbędne dla wykonywania zadań ustawowych; w myśl art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy o szkolnictwie, dochody opiekuna faktycznego uwzględnia się przy ocenie dochodów studenta,

- z treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji nie wynika, aby powodem odmowy udzielenia stypendium było nie przedłożenie wyjaśnień z OPS; w świetle twierdzenie Studenta, że nie uzyskuje on stosownej pomocy od tej instytucji, organ w tej sytuacji zwrócił się o złożenie szerszych wyjaśnień; następnie - oceniając sytuację materialną Studenta wywiódł, że skoro nie uzyskuje on pomocy z OPS a ma jedynie okresowo stypendia socjalne - wspomaganie przez siostrę należy traktować jako sprawowanie faktycznej opieki; w tej sytuacji zwrócono się o wskazanie jej dochodów; nie jest więc tak, że Student pozbawiony jest możliwości uzyskania stypendium wobec nie przedłożenia stosownego dokumentu o niekorzystaniu z pomocy OPS; bez znaczenia jest czy stosowne zaświadczenie OPS mógłby wydać dla osoby niekorzystającej z jego pomocy; jeszcze raz należy podkreślić - przesłanką odmowy przyznania stypendium socjalnego nie była ocena, że Student nie znajduje się w trudnej sytuacji materialnej lecz konstatacja - wobec odmowy udzielenia informacji, umożliwiających rzeczywistą ocenę jego sytuacji materialnej – braku możliwości ustalenia występowania przesłanek udzielenia pomocy, w myśl art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie; jest to warunkiem wydania decyzji pozytywnej.

W końcu należy wskazać, że Student nie jest generalnie zobligowany do wyjaśnienia wszelkich kwestii dotyczących uzyskiwanych przezeń dochodów, pozwalających realnie się utrzymywać i studiować. Jeżeli jednak tego nie uczynił, nie było możliwe uzyskanie pomocy socjalnej, finansowanej ze środków publicznych, wobec określonych ustawą kryteriów jej udzielania.

Sąd nie spostrzegł także z urzędu wad w zaskarżonym akcie, które przemawiałyby za jego wyeliminowaniem z obrotu prawnego.

Z przytoczonych wyżej przyczyn, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.), orzeczono jak w sentencji.