Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Jacek Chlebny sędzia NSA Zdzisław Kostka sędzia del. NSA Andrzej Irla (spr.) po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 października 2019 r. w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej [...] S.A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 maja 2018 r. sygn. akt VII SA/Wa 1451/17 w sprawie ze skarg [...] S.A. z siedzibą w Warszawie oraz Gminy [...] na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] maja 2017 r. znak [...] w przedmiocie nakazu przeprowadzenie robót budowlanych I. uchyla zaskarżony wyrok, uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w W. z dnia [...] stycznia 2017 r.; II. zasądza od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rzecz [...] S.A. z siedzibą w W. kwotę 860 (osiemset sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie objętym skargą kasacyjną wyrokiem z dnia 29 maja 2018 r. (sygn. akt VII SA/Wa 1451/17) oddalił skargi [...] S.A. z siedzibą w [...] oraz Gminy [...] na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] maja 2017 r. (znak [...]) w przedmiocie nakazu przeprowadzenia robót budowlanych.

Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:

[...] Wojewódzki Konserwator Zabytków decyzją z [...] stycznia 2017 r. nakazał Gminie [...] oraz [...] S.A. przeprowadzenie robót budowlanych w budynku warsztatu napraw, położonym w przestrzennym układzie komunikacyjnym [...], wpisanym do rejestru zabytków decyzją z [...] marca 1994 r., pod numerem [...] (ob. [...]). Nakazane roboty budowlane obejmować miały:

a) uzupełnienie ubytków tynków elewacji i stropodachu,

b) oczyszczenie i zabezpieczenie antykorozyjne uszkodzonych elementów konstrukcyjnych dachu,

c) wymianę pokrycia papowego, elementów odwodnienia dachu (rynien i rur spustowych) oraz obróbek blacharskich,

d) zabezpieczenie deskowaniem pełnym otworów okiennych i drzwiowych (wewnętrzne i zewnętrzne)

Termin wykonania nałożonego obowiązku określono do dnia 30 czerwca 2017 r. Podstawą prawną wydanej decyzji był art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 7 pkt 1, art. 49 ust.

1, art. 89 pkt 1 i art. 93 ust. 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2014 poz. 1446- dalej u.o.z.).

W uzasadnieniu tej decyzji podano, że [...] Wojewódzki Konserwator

Zabytków wydał już w tej w sprawie decyzję z [...] sierpnia 2016 r. (nr [...]). Adresatem nałożonego obowiązku uczyniono wówczas [...] S.A. Jednakże w wyniku rozpoznania sprawy w trybie odwoławczym, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z [...] października 2016 r., uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia podkreślając, że organ I instancji nie wskazał, czy obowiązek wykonania robót winien zostać nałożony na właściciela obiektu, czy też podmiot, który na podstawie stosunku zobowiązaniowego (umowy użyczenia) aktualnie dysponuje zabytkiem. Następnie organ I instancji podał, że bezsporny jest zły stan przedmiotowego zabytku. Jego właścicielem jest [...] S.A., zaś posiadaczem zależnym, w ramach umowy użyczenia jest Gmina [...]. W wyniku dokonanej wykładni art. 49 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, organ I instancji przyjął, że obowiązek wykonania koniecznych przy zabytku robót należy nałożyć zarówno na właściciela obiektu jak i podmiot, który – w oparciu o umowę użyczenia – korzysta z tej nieruchomości.

Odwołanie od opisanej wyżej decyzji wniosła Gmina [...] oraz [...] S.A., kwestionując zapadłe rozstrzygnięcie.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z [...] maja 2017r. (znak [...]) utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. Przytoczył art. 49 ust. 1 u.o.z. i wskazał, że właścicielem przedmiotowego budynku jest [...] S.A. Spółka ta, na podstawie umowy użyczenia z 21 listopada 2002 r. zawartej z Gminą [...], oddała Gminie w bezpłatne używanie budynki i budowle służące eksploatacji linii kolejowej wąskotorowej [...]:[...] - [...]. Stwierdził organ odwoławczy, że z uwagi na zły stan obiektu były podstawy do wydania decyzji nakazującej określone przy nim prace. Minister stwierdził także, iż zakres nałożonych robot nie narusza art. 49 ust. 1 u.o.z., mieści się bowiem

w definicji robót budowlanych (art. 3 pkt 7 Prawo budowlane). Podał, że nałożony nakaz wykonania robót budowlanych podyktowany był koniecznością zabezpieczenia przed zniszczeniem budynku warsztatu napraw, którego zły stan wynika z zaniedbań zarówno właściciela jak i posiadacza zabytku. Minister zwrócił także uwagę, że przestrzenny układ komunikacyjny [...] stanowi element krajobrazu kulturowego regionu, a zachowane obiekty świadczą o jego historii, stanowiąc cenne przykłady zabytków techniki i kultury materialnej, dokumentujące ważny etap w dziejach postępu technicznego w Polsce. Pozostawienie warsztatu napraw w obecnym stanie naraża go na dalszą destrukcję, co mogłoby prowadzić do degradacji jego wartości.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w odwołaniach podniósł, że zgodnie z art. 5 pkt 2, 3, 4 u.o.z. prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, zabezpieczenie go i utrzymanie w jak najlepszym stanie oraz korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwale zachowanie jego wartości, jest obowiązkiem zarówno właściciela, jak i posiadacza zabytku. Podkreślał organ II instancji, że art. 49 ust. 1 u.o.z. reguluje kwestie podmiotów, które mogą zostać zobowiązane do wykonania nakazu. Podstawą do nałożenia takiego obowiązku jest posiadanie tytułu prawnego, uprawniającego do korzystania z zabytkowej nieruchomości. W tej sprawie nie budzi wątpliwości, że tytułem prawnym wynikającym z prawa własności dysponuje [...] S.A., natomiast tytuł prawny wynikający ze stosunku zobowiązaniowego posiada Gmina [...].

Minister uznał, że organ I instancji zastosował się do wskazań decyzji z [...] października 2016 r. Podkreślał, że chociaż art. 49 ust. 1 u.o.z. - co do zasady - nie obliguje organu do nałożenia obowiązku łącznie na właściciela i posiadacza zabytku, to jednak organ I instancji był uprawniony do takiego sformułowania decyzji, bowiem oba te podmioty dysponują tytułami prawnymi do nieruchomości. Dodał, że nie jest związany zapisami umów zawartych między właścicielem a posiadaczem zabytku. Poprzez powstanie stosunku zobowiązaniowego, którego przedmiotem są zabytki, użytkownik - Gmina [...] - z mocy prawa przejęła obowiązki posiadacza zabytku, o których mowa w art. 5 u.o.z. Obowiązki nakładane na podmiot władający zabytkiem, związane są z jego eksploatacją i utrzymaniem a określane są nie tylko przez kodeks cywilny, ale i przepisy prawa publicznego.

Skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na opisaną wyżej decyzję złożyła [...] S.A oraz Gmina [...].

Spółka zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. art. 49 ust. 1 u.o.z. poprzez:

- błędne wydanie zaskarżonej decyzji łącznie wobec skarżącej [...] S.A. i Gminy [...], a nie rozłącznie, błędnie uznając łączną legitymację bierną do bycia adresatem decyzji, mimo iż nie występuje współuczestnictwo materialne;

- błędne wydanie zaskarżonej decyzji wobec skarżącej [...] S.A. i Gminy [...] łącznie, mimo iż legitymację do bycia adresatem decyzji ma tylko ten podmiot, który faktycznie korzysta z zabytku, a którym na podstawie zawartej ze skarżącą [...] S.A. umowy użyczenia, jest Gmina [...];

- błędne wydanie zaskarżonej decyzji wobec skarżącej [...] S.A. i Gminy [...] łącznie, mimo że zgodnie z prawidłową wykładnią art. 49 ust. 1 u.o.z. Wojewódzki Konserwator Zabytków winien był wydać decyzję wobec podmiotu faktycznie korzystającego z zabytku na podstawie jednego z tytułów prawnych, wskazanych w przepisie prawa materialnego;

- zakreślenie wykonania obowiązku w terminie niedostosowanym do realnych możliwości logistycznych, administracyjno-prawnych skarżącej, nieuwzględniającym wymogów niezbędnych do ich podjęcia w procesie budowlanym i procedurze zamówień publicznych oraz terminów i biegu dwuinstancyjnego postępowania.

Natomiast w skardze Gminy [...] zarzucono naruszenie:

1. art. 49 ust. 1 u.o.z. wskazując, iż 22 maja 2017 r. ze skutkiem natychmiastowym Gmina wypowiedziała umowę użyczenia zawartą 22 listopada 2002 r. Pismo to zostało odebrane przez [...] S.A. 2 czerwca 2017 r., a zatem z tym dniem doszło do wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego użyczenia;

2. art. 28 k.p.a. wskazując, iż wobec wypowiedzenia umowy użyczenia Gmina utraciła przymiot strony postępowania. W świetle istotnej zmiany okoliczności faktycznych poprzez skuteczne wypowiedzenie ww. umowy użyczenia Gmina utraciła tytuł prawny do korzystania z zabytku, a zatem zachodziła przesłanka do uchylenia decyzji organów obu instancji i przekazanie sprawy organowi do ponownego rozpatrzenia. Zaistniały bowiem podstawy do umorzenia postępowania wobec Gminy [...].

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazanym na wstępie wyrokiem z dnia 29.05.2018 r. oddalił skargi. Podkreślił, że stosownie do art. 49 ust. 1 u.o.z. wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję nakazującą osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z zabytku wpisanego do rejestru zabytków, wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego, przeprowadzenie prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku, jeżeli ich wykonanie jest niezbędne ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem tego zabytku. W kontrolowanej sprawie, zły stan przedmiotowego budynku nie był kwestionowany. Przedmiotem sporu było natomiast to, czy powyższy nakaz mógł być skierowany jednocześnie do właściciela, jak i dysponenta zabytku. Podkreślił WSA w Warszawie, że cytowana ustawa ma na celu zachowanie zabytków w jak najlepszym stanie. Wpisanie nieruchomości do rejestru zabytków tworzy po stronie jej właściciela (posiadacza) obowiązek opieki nad tym zabytkiem. W ocenie WSA w Warszawie, powyższe dotyczy zarówno właściciela, jak i posiadacza. Organy konserwatorskie obowiązki wynikające z art. 49 ust. 1 u.o.z. zasadnie zatem nałożyły zarówno na właściciela zabytku, którym jest [...] S.A., jak i posiadacza zależnego tego zabytkowego obiektu. Posiadaczem tym w dacie wydania zaskarżonej decyzji była Gmina [...]. Skarżąca [...] S.A. jako właściciel budynku, na podstawie umowy użyczenia z dnia 21 listopada 2002 r. oddała bowiem Gminie [...] w bezpłatne używanie budynki i budowle służące eksploatacji linii kolejowej wąskotorowej [...], w tym warsztat napraw, a Gmina zobowiązała się do przeprowadzania wszelkich napraw niezbędnych do utrzymania obiektu w stanie niepogorszonym. Niemniej – zdaniem sądu I instancji - przekazanie m.in. przedmiotowego budynku warsztatu napraw w posiadanie zależne Gminie [...] nie oznacza, że właściciel obiektu utracił jego posiadanie. Zgodnie z art. 337 Kc posiadacz samoistny, którym jest właściciel, nie traci posiadania przez to, że oddaje rzecz w posiadanie zależne. Każdy ze współposiadaczy jest wtedy zobowiązany do zachowań zgodnych z art. 5 pkt 3 u.o.z. Art. 49 ust. 1 u.o.z. nie wiąże bowiem legitymacji biernej z faktem korzystania z zabytku przez dany podmiot, lecz z tym, że temu podmiotowi przysługuje tytuł prawny do korzystania z zabytku. W rozpatrywanej sprawie skarżąca [...] S.A. posiada tytuł prawny do korzystania z zabytku (prawo własności). Natomiast zgodnie z zawartą umową użyczenia, Gmina [...] posiadała tytuł prawny do korzystania z zabytku. W trybie art. 49 ust. 1 u.o.z. nie można wymagać od organu konserwatorskiego, aby ustaliwszy właściciela zabytku poszukiwał umów najmu, dzierżawy czy innej umowy legitymującej organ do skierowania nakazu do innego podmiotu. W ocenie WSA w Warszawie, w celu efektywnego sprawowania nadzoru konserwatorskiego organ winien mieć możliwość skierowania decyzji do każdego z podmiotów wymienionych w art. 49 ust. 1 ustawy posiadającego jeden ze wskazanych w tym przepisie tytułów prawnych. Cechą tego podmiotu nie jest to, że korzysta on z zabytku, lecz to, że przysługuje mu tytuł prawny do korzystania z niego. Podkreślał sąd I instancji, że powołany przepis należy wykładać i stosować tak, aby zapewnić osiągnięcie założonego przez ustawodawcę celu, którym jest zapewnienie możliwie szybkiej i skutecznej ochrony wartości zabytku. Właściciel powinien być zawsze postrzegany jako podmiot zobowiązany do podjęcia takich działań. Z art. 140 Kc wynika bowiem, że w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. Akcentował WSA w Warszawie, że przez oddanie zabytku do korzystania osobie trzeciej właściciel nie zostaje zatem zwolniony z obowiązku opieki nad zabytkiem. Stosunki obligacyjne, a w szczególności nieodpłatne, cechuje łatwość ich nawiązywania, zmiany i rozwiązywania. Mogą być one więc nadużywane do celów "zwolnienia się z obowiązków konserwatorskich", względnie utrudnienia wydania skutecznego nakazu zabezpieczenia zabytku. Nałożenie obowiązku, na podstawie art. 49 ust. 1 u.o.z., na właściciela zabytku, także w przypadku gdy innemu podmiotowi przysługuje tytuł prawny do korzystania z zabytku, niewątpliwie umożliwia "skuteczniejsze wykorzystanie art. 49 ust. 4 ustawy". Tym samym – w ocenie sądu I instancji - jako prawidłowe należało ocenić stanowisko organów konserwatorskich polegające na skierowaniu obowiązku zarówno do właściciela, jak i do biorącego w używanie. Skarżąca [...] S.A. jest właścicielem zabytku i jego samoistnym posiadaczem. Oddanie zabytku w posiadanie zależne na podstawie umowy użyczenia Gminie [...] - stosownie do kodeksu cywilnego - nie spowodowało zatem utraty posiadania. Używająca zabytek Gmina [...] ma również odpowiedni tytuł prawny do obiektu, dzięki czemu może być adresatem decyzji. Nie mogło natomiast odnieść skutku złożone przez Gminę [...] rozwiązanie umowy użyczenia w dniu 22 maja 2017 r., skoro zostało dokonane po zakończeniu postępowania administracyjnego.

Sąd I instancji nie podzielił argumentacji [...] S.A. co do określenia zbyt krótkiego terminu wykonania obowiązku. Z akt sprawy wynika, że sprawa ta ma swój początek w 2016 r., a nakazane prace budowlane nie są skomplikowane. Zakreślony termin wykonania robót do 30 czerwca 2017 r. był podyktowany aktualnym stanem technicznym przedmiotowego budynku oraz koniecznością szybkiej interwencji.

Skargę kasacyjną od opisanego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 maja 2018 r. wniosła [...] S.A. w Warszawie, opierając ją na obu podstawach kasacyjnych.

W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania zarzucono naruszenie:

1. art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c ustawy z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2018 r., poz. 1302; dalej "p.p.s.a.") poprzez oddalenie skargi mimo, że Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego naruszył art. 7, art. 8 w związku z art. 77 par. 1 i art. 80 k.p.a. oraz art. 107 par. 3 k.p.a. poprzez zaniechanie dokładnego zbadania sprawy;

2. art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi mimo, że Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego naruszył art. 138 par. 1 pkt 1 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji

W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego zarzucono naruszenie:

1. art. 49 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że zaskarżona decyzja mogła być wydana łącznie wobec skarżącej spółki oraz Gminy [...], a nie rozłącznie, błędnie przyjmując, że oba podmioty mają legitymację bierną mimo, iż nie występuje między nimi współuczestnictwo materialne;

2. art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz uznanie, że zaskarżona decyzja mogła być wydana wobec skarżącej [...] S.A. oraz Gminy [...], mimo, że powinna być nałożona tylko na ten podmiot, który korzysta z zabytku;

3. art. 49 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, poprzez zakreślenie terminu wykonania nałożonego obowiązku bez uwzględnienia realnych możliwości jego realizacji.

Skarga kasacyjna domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie zaskarżonych do sądu decyzji, względnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie. Skarga kasacyjna żądała także zasądzenia kosztów postępowania.

Odpowiedź na skargę kasacyjną wniósł Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, żądając oddalenia skargi kasacyjnej i zasądzenia kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 par. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2018 r., poz. 1302; dalej ustawa powoływana jako p.p.s.a.) Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W rozpatrywanej sprawie nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego określone w art. 183 par. 2 p.p.s.a., zatem Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej. Powyższe oznacza, że

zakres rozpoznawania sprawy wyznaczyła, przez wskazanie podstaw kasacyjnych, strona wnosząca skargę kasacyjną. Strona, która kwestionuje orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego, wnosząc skargę kasacyjną, obowiązana jest wskazać przepisy prawa materialnego lub przepisy postępowania, które jej zdaniem zostały przez sąd naruszone (art. 174 p.p.s.a.), a nadto obowiązana jest uzasadnić przytoczone podstawy kasacyjne (art. 176 par. 1 pkt 2 p.p.s.a.).

Złożona w niniejszej sprawie skarga kasacyjna została oparta na usprawiedliwionej podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (aktualny publikator Dz. U. 2018 r., poz. 2067; dalej u.o.z). Stosownie do tego przepisu, wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję nakazującą osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z zabytku wpisanego do rejestru, wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego, przeprowadzenie, w terminie określonym w tej decyzji, prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku, jeżeli ich wykonanie jest niezbędne ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem tego zabytku. W zaskarżonym wyroku sądu I instancji zaprezentowana została wykładnia cytowanego przepisu wskazująca, iż adresatem określonego tym przepisem obowiązku mogą być jednocześnie właściciel zabytku, jak też jego posiadacz. Może to nastąpić w sytuacji, gdy zabytek oddany został przez właściciela innemu podmiotowi w posiadanie zależne. Sąd I instancji odwołując się do konieczności zapewnienia efektywnego nadzoru konserwatorskiego wskazywał, że organ administracji winien mieć możliwość skierowania decyzji o nałożeniu obowiązku wykonania prac konserwatorskich lub robót budowlanych - do każdego z podmiotów wymienionych w art. 49 ust. 1 ustawy, posiadającego jeden ze wskazanych w tym przepisie tytułów prawnych. WSA w Warszawie akcentował przy tym, że cechą podmiotu na którego nakładany jest obowiązek z art. 49 ust. 1 ustawy - nie jest to, że korzysta on z zabytku, lecz to, że przysługuje mu tytuł prawny do korzystania z niego. Zaprezentowana przez sąd I instancji wykładania art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, nie jest jednak poprawna. Należy bowiem zauważyć, że wymienione we wskazanym przepisie tytuły prawne do zabytku (własność, prawo użytkowania wieczystego, trwały zarząd, prawa rzeczowe ograniczone, stosunek zobowiązaniowy) – nie stanowią samoistnej i bezpośredniej podstawy do określenia

podmiotu zobowiązanego do wykonania prac budowlanych (konserwatorskich) przy zabytku. Określenie osoby zobowiązanej do realizacji nałożonych obowiązków następuje bowiem na postawie ustalenia, że osoba ta "ma prawo do korzystania z zabytku", które wywodzi z jednego ze wskazanych wyżej tytułów. Chodzi więc zatem o konkretny tytuł prawny, z którego dany podmiot wywodzi możliwość korzystania z zabytku. Wbrew ocenom i wnioskom wyrażonym przez sąd I instancji - brak jest podstaw do przyjmowania, że cechą podmiotu na którego nakładany jest obowiązek z art. 49 ust. 1 ustawy nie jest wyłącznie fakt korzystania z zabytku, lecz to, że przysługuje mu tytuł prawny do korzystania z niego. Brak też podstaw do podzielenia wniosku, że w przedstawionej sytuacji to właściciel zabytku powinien być zawsze postrzegany jako podmiot zobowiązany do podjęcia działań wynikających z art. 49 ust. 1 ustawy. Należy zauważyć bowiem, że w sytuacji, gdy w oparciu o jeden z wymienionych wyżej tytułów prawnych właściciel zabytku przestał być uprawniony do korzystania z niego, to brak jest podstaw aby – w oparciu o treść art. 49 ust. 1 ustawy - w dalszym ciągu móc uznawać właściciela za podmiot mogący być zobowiązanym do wykonywania prac budowlanych (konserwatorskich), zmierzających do zabezpieczenia obiektu zabytkowego przed zniszczeniem lub uszkodzeniem. Skoro bowiem w oparciu o tytuł wymieniony we wskazanym przepisie, inny niż właściciel podmiot stał się uprawniony do wyłącznego "korzystania z zabytku", to nie ma podstaw aby w dalszym ciągu przyjmować, że właściciel może być także podmiotem "korzystającym" z zabytku. Odwołanie się w tym zakresie przez sąd I instancji do treści art. 337 kc nie było zasadne ani uprawnione. Choć wskazany przepis stanowi, że posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne, to pamiętać należy, że dla bytu posiadania samoistnego nie jest konieczny fizyczny związek z rzeczą. Zatem, oddając rzecz w posiadanie zależne, posiadacz samoistny bez wątpienia traci bezpośrednią władzę nad rzeczą. Ten zaś przymiot (władztwo nad rzeczą, a przez to możliwość z niej korzystania) jest relewantny w kontekście wynikającego z art. 49 ust. 1 u.o.z. sposobu ustalenia podmiotu na który właściwy organ administracji nałożyć może obowiązek przeprowadzenia prac konserwatorskich lub robot budowlanych przy zabytku. Jak wskazuje się w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, obowiązek wykonania prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy zabytku nie może zostać nałożony na osobę dysponującą wprawdzie tytułem prawnym do zabytku, jeżeli nie posiada ona uprawnienia do korzystania z tego zabytku (tak wyrok NSA z dnia 9.05.2012; sygn. akt II OSK 245/11) gdyż np. uprawnienie to (do korzystania) przekazała innemu podmiotowi określoną czynnością prawną (np. umową). Z uwagi więc na przyjętą przez sąd I instancji, niepoprawną wykładnię prawa zaprezentowaną w zaskarżonym wyroku, należało skargę kasacyjną uwzględnić i zaskarżony wyrok uchylić. Jednocześnie, na podstawie art. 188 p.p.s.a. NSA rozpoznał skargę wniesioną przez [...] SA w Warszawie i Gminę [...]. Skargi te zaś zasługiwały na uwzględnienie, skoro motywy wydanych w sprawie aktów administracyjnych nietrafnie przyjmowały, że dla ustalenia kręgu adresatów decyzji, o której mowa w art. 49 ust. 1 u.o.z. wystarczające jest jedynie ustalenie tego, komu przysługuje tytuł prawny do zabytku. Rozstrzygnięcia te pomijały akcentowaną wyżej okoliczność, iż nałożenie obowiązku wykonania prac konserwatorskich (budowlanych) przy zabytku nie może nastąpić względem tej osoby, która choć dysponuje tytułem prawnym do zabytku, to – z uwagi np. na następstwa dokonanych czynności prawnych - nie posiada uprawnienia do korzystania z tego zabytku. W tej sprawie [...] S.A. zawarła z Gminą [...] umowę użyczenia spornej nieruchomości. Ocenie organów administracji winno zatem podlegać to, czy Gmina, z uwagi na zawartą umowę – jest podmiotem "korzystającym z zabytku" w rozumieniu art. 49 ust. 1 u.o.z.

O kosztach postępowania sądowego orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 p.p.s.a. oraz art. 200 p.p.s.a. Przepisy te przewidują obowiązek zwrotu przez organ administracji kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw, jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę.