Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych
|
drukuj zapisz |
6143 Sprawy kandydatów na studia i studentów, Pomoc społeczna, Rektor Uniwersytetu/Politechniki/Akademii, Oddalono skargę kasacyjną, I OSK 1853/11 - Wyrok NSA z 2012-01-27, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA
I OSK 1853/11 - Wyrok NSA
|
|
|||
|
2011-09-19 | |||
|
Naczelny Sąd Administracyjny | |||
|
Anna Łukaszewska - Macioch Irena Kamińska Monika Nowicka /przewodniczący sprawozdawca/ |
|||
|
6143 Sprawy kandydatów na studia i studentów | |||
|
Pomoc społeczna | |||
|
IV SA/Wr 109/11 - Wyrok WSA we Wrocławiu z 2011-05-19 | |||
|
Rektor Uniwersytetu/Politechniki/Akademii | |||
|
Oddalono skargę kasacyjną | |||
|
Dz.U. 2005 nr 164 poz 1365 art. 179 ust. 1, 2, 4, 5 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym Dz.U. 2004 nr 64 poz 593 art. 8 ust. 1 pkt. 2 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej Dz.U. 2003 nr 228 poz 2255 art. 3 pkt. 14 ust. 4 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych Dz.U. 1964 nr 43 poz 296 art. 184 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 nr 16 poz 93 art. 917 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. |
|||
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Irena Kamińska Sędzia NSA Anna Łukaszewska - Macioch Protokolant asystent sędziego Wojciech Latocha po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej N. J. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 19 maja 2011 r. sygn. akt IV SA/Wr 109/11 w sprawie ze skargi N. J. na decyzję Rektora Uniwersytetu P. w W. z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego 1. oddala skargę kasacyjną; 2. nie uwzględnia wniosku Rektora Uniwersytetu P. w W. o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. |
||||
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 19 maja 2011 r. (sygn. akt IV SA/Wr 109/11) Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oddalił skargę N. J. na decyzję Rektora Uniwersytetu [...] w W. z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego. Wyrok został wydany w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy: N. J., będąc studentką I roku Wydziału Nauk o Żywności Uniwersytetu [...] w W., złożyła do Dziekana Wydziału w dniu [...] października 2010 r. wniosek o przyznanie jej stypendium: socjalnego, mieszkaniowego i na wyżywienie, w roku akademickim 2010/2011 podając, że rodzina jej w roku 2009 składała się z następujących osób, prowadzących wspólne gospodarstwo domowe: prowadzącej działalność gospodarczą siostry – A. J., ojca – Z. J. (bezrobotny bez praw pobierania zasiłku) i zatrudnionej firmie K. w K. matki – E. J. W piśmie z dnia [...] października 2010 r. wnioskodawczyni dodatkowo zwróciła się z prośbą o uwzględnienie - jako podstawy do wyliczenia dochodów studenta za 2009 r. – dokumentów dochodowych siostry, uzasadniając prośbę tym, że – jak twierdziła - po rozwodzie rodziców w 2005 r. odpowiedzialność za jej utrzymanie przejęła w dużej mierze właśnie siostra. Po ukończeniu pełnoletności – jak wywodziła skarżąca - nie mogła bowiem liczyć na pomoc matki, dlatego złożyła pozew o alimenty, co miało miejsce we wrześniu 2010 r. zaś ojciec jej jest bezrobotnym i nie płaci zasądzonych od niego alimentów w kwocie [...] zł. Praktycznie zatem – jak twierdziła wnioskodawczyni - utrzymywała ją siostra, której dochód w 2009 r. wynosił [...] zł., co w przeliczeniu na osobę dawało kwotę [...]. zł. miesięcznie. Strona zwracała przy tym uwagę, że w domu rodzinnym dawała sobie radę, gdyż opłaty ograniczyły się do artykułów spożywczych oraz mediów. W W., do którego się przeprowadziła wydatki, wynoszą zaś około [...] zł. i są poza jej możliwościami. Na powyższą kwotę składał się bowiem: najem pokoju, dojazdy na uczelnię, jedzenie oraz inne potrzebne artykuły związane ze studiami. Jak wynikało z akt administracyjnych, pracownica dziekanatu – D. F. poinformowała wnioskodawczynię, jakie dokumenty należy złożyć do wniosku, na studentka oświadczyła, że nie złoży zaświadczenia o zarobkach matki ( notatka urzędowa z dnia [...] października 2010 r.). Po złożeniu do akt przez N. J. umowy najmu pokoju za kwotę [...] zł. pracownica ta zaproponowała studentce o połowę tańszy pokój w akademiku, ale wnioskodawczyni nie była tą propozycją zainteresowana (notatka z dnia [...] października 2010 r.). Biorąc powyższe pod uwagę, decyzją z dnia [...] października 2010 r. Dziekan Wydziału Nauk o Żywności nie przyznał studentce stypendium socjalnego w roku akademickim 2010/2011 ze względu na brak odpowiednich dokumentów poświadczających jej sytuację materialną. W odwołaniu od powyższej decyzji N. J., przywołując argumenty zawarte w wyżej opisanym piśmie z dnia [...] października 2010 r., wnosiła o uwzględnienie dokumentów dochodowych siostry jako – jej opiekuna faktycznego. Decyzją z dnia [...] grudnia 2010 r. Rektor Uniwersytetu [...] w W. podzielił stanowisko Dziekana Wydziału Nauk o Żywności stwierdzając, że obowiązujący regulamin przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla studenta Uniwersytetu [...] w W. w pkt 44 taksatywnie wymienia członków rodziny, których dochody uwzględnia się przy ustalaniu dochodu, uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium: socjalne, mieszkaniowe i na wyżywienie. Dochodów przy tym osiąganych przez dorosłe rodzeństwo nie uwzględnia się, chyba, że została ustanowiona ze strony rodzeństwa opieka prawna. Z uwagi zatem na to, że matka zainteresowanej była zatrudniona, co wynikało z przedłożonego zaświadczenia, konieczne było złożenie przez odwołująca się właściwego dokumentu świadczącego o wysokości dochodów E. J. Ponadto – zdaniem organu - wobec faktu zatrudnienia matki skarżącej, przedłożona przez nią ugoda sądowa (zawarta w sprawie z powództwa N. J. przeciwko E. J. o alimenty) nie mogła być brana pod uwagę, gdyż jej uwzględnienie bez oświadczenia o wysokości dochodów E. J., byłoby ominięciem prawa. Zasądzenie alimentów przez sąd nie było bowiem – wg Rektora - równoznaczne z zawarciem ugody sądowej. Ponadto, organ odwoławczy zaakcentował, że z materiału dowodowego nie wynikało, aby wnioskodawczyni, mając podstawę - w postaci zasądzonych alimentów i bezskuteczności egzekucji w stosunku do ojca, wystąpiła o przyznanie jej świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W skardze na wyżej przedstawioną decyzję, wniesioną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, N. J. twierdziła, że do wniosku o przyznanie jej stypendium dołączyła wymagane dokumenty dotyczące jej sytuacji majątkowej. Wskazała, że po rozwodzie rodziców, który miał miejsce w październiku 2005 r., straciła kontakt z ojcem, który mieszka w Ż. zaś egzekucja zasądzonych alimentów jest bezskuteczna. Zwracała też uwagę, że w 2009 r. zerwała kontakty z matką i przeniosła się do siostry A. J., która do czasu osiągnięcia pełnoletności sprawowała nad nią faktyczną opiekę. Wskazywała też, że odwołując się od decyzji organu I instancji informowała, że nie może przedłożyć dowodów, obrazujących dochody rodziców za 2009 r. Odpowiadając na skargę, Rektor Uniwersytetu [...] w W. wnosił o jej oddalenie, przywołując argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Oddalając skargę – na zasadzie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej w skrócie: "P.p.s.a." - Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że była ona nieuzasadniona. Sąd wskazał, że podstawę materialnoprawną złożonego wniosku i zaskarżonych decyzji stanowiła ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1265) i cytując przepisy 173 ust.1 i art. 179 ust. 1 w/w ustawy stwierdził, że student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie m. in. stypendium socjalnego, na wyżywienie i mieszkaniowego, jeśli znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Kryterium dochodowe na osobę rodzinie, uzasadniające przyznanie wyżej wymienionych stypendiów, ustala zaś rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego. Przepis art. 179 ust. 3 omawianej ustawy określa przy tym górną i dolną granicę kryterium dochodowego – wskazując, iż jest to kwota nie niższa niż określona w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593 ze zm.) oraz nie wyższa niż suma kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228 poz. 2255 ze zm.). Sąd Wojewódzki podniósł też, że dla rozpoznawanej sprawy istotny był art. 186 w/w ustawy, który stanowi, iż szczegółowy regulamin ustalania wysokości przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 1 – 3 i 6 – 8, w tym szczegółowe kryteria i tryb udzielania świadczeń pomocy materialnej dla studentów, wzór wniosku o przyznanie stypendium socjalnego oraz sposób dokumentowania sytuacji materialnej studenta ustala rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego. W oparciu o delegację ustawową, wynikającą z ostatnio powołanego przepisu, został opracowany regulamin przyznawania świadczeń pomocy materialnej dla studentów Uniwersytetu [...] we W., który w pkt 35 – 57 reguluje pomoc materialną w postaci stypendiów wnioskowanych przez skarżącą. Analizując, czy w niniejszej sprawie organy nie nadużyły prawa, odmawiając przyznania skarżącej stypendium, w związku z tym, że nie przedłożyła ona zaświadczenia o wysokości dochodów osiąganych przez matkę, Sąd stwierdził, że taka sytuacja nie miała miejsca. Z oświadczenia złożonego w dniu [...] października 2010 r. wynikało bowiem, że matka skarżącej w roku 2009 r. pracowała w firmie K. Poza sporem pozostawał fakt, że skarżąca była powiadomiona o konieczności złożenia zaświadczenia o zarobkach matki (notatka pracownika dziekanatu z dnia [...] października 2010 r., której treści skarżąca nie kwestionowała). Niespornym też było, że w październiku 2010 r. przed Sądem Rejonowym w K. skarżąca zawarła z matką ugodę sądową w wyniku, której E. J. zobowiązała się płacić na rzecz skarżącej alimenty w kwocie [...] zł. Sąd Wojewódzki podkreślił w tym miejscu, że zgodnie z przepisem ustawowym (art.179 ust. 4 ustawy) określa się sposób ustalenia dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne, stypendium na wyżywienie i stypendium mieszkaniowe, opracowany zaś - na podstawie art. 186 ust. 1 ustawy - regulamin ma charakter wykonawczy i określa między innymi sposób dokumentowania sytuacji materialnej studenta, ale czyni to w oparciu o podstawy określone w tym przypadku w art. 179 ust. 4 ustawy. Sąd zauważył ponadto, że choć ustawa o szkolnictwie wyższym nie zawiera normatywnego określenia opiekuna faktycznego studenta, jednakże - w ocenie Sądu Wojewódzkiego - skoro art. 179 ust. 5 ustawy nakazuje, przy określeniu wysokości dochodu uprawniającego do przyznania stypendiów wnioskowanych przez N. J., stosować zasady (z wyłączeniem dochodów wymienionych w tym przepisie) określone w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ) – to należy posiłkować się w tej materii rozumieniem tego pojęcia zawartym w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie zaś z art. 3 pkt 14 ustawy o świadczeniach rodzinnych "opiekun faktyczny dziecka" oznacza osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. W analizowanej sprawie tego rodzaju natomiast sytuacja nie występowała, bo skarżąca była osobą pełnoletnią. Zdaniem Sądu jednakże, nawet interpretacja pojęcia opiekun faktyczny studenta, dokonana w sposób wskazany przez wnioskodawczynię, nie wyłączała możliwości domagania się przez organ wskazanego dokumentu, w okolicznościach niniejszej sprawy. Jej specyfikę Sąd Wojewódzki upatrywał bowiem zarówno w istnieniu stosownej regulacji prawnej, jak i oraz w wystąpieniu w analizowanej sprawie szeregu sprzeczności, czy wątpliwości. Po pierwsze, jak wywodził Sąd, przepis pkt 52 regulaminu pozwalał organom domagać się od skarżącej przedłożenia zaświadczenia o zarobkach matki, osiąganych w 2009 r. gdyż zgodnie z tym przepisem, w przypadku, gdy okoliczności sprawy mające wpływ na prawo do przyznania stypendium socjalnego, mieszkaniowego lub stypendium na wyżywienie, wymagają potwierdzenia dokumentem innym niż wymienione w niniejszym regulaminie, Uniwersytet [...] w W. może domagać się takiego dokumentu. Po drugie, okolicznościami uzasadniającymi żądania w/w dokumentu były sprzeczności między oświadczeniami złożonymi w toku postępowania (odwołaniu, skardze a także w piśmie z dnia [...] października 2010 r.) a treścią dokumentów. W skardze z dnia [...] stycznia 2011r. (podobnie jak we wcześniejszych pismach) N. J. twierdziła bowiem, że nie "trafiają" do niej alimenty zasądzone od ojca. Potwierdzeniem powyższej okoliczności miały być złożone przez nią zaświadczenia stwierdzające, że ojciec jej jest osobą bezrobotną oraz, że egzekucja alimentów od niego zasądzonych jest nieskuteczna. Jednocześnie jednak skarżąca nie wyjaśniła, dlaczego nie zwracała się o wypłatę zasądzonych alimentów z funduszu alimentacyjnego przez co zrezygnowała z uprawnienia, jakie służyło jej w przypadku bezskuteczności egzekucji. Natomiast z wyciągów z konta bankowego skarżącej za miesiąc listopad i grudzień 2010 r., złożonych na potrzeby wniosku o zwolnienie od kosztów i przyznanie pełnomocnika z urzędu, wynikało, że Z. J. (ojciec wnioskodawczyni, co potwierdziła na rozprawie) w dniu [...] listopada 2010 r. a następnie [...] grudnia 2010 r. wpłacił na jej konto kolejno [...] zł. i [...] zł. W wyżej wspomnianym wniosku skarżąca natomiast podała, że utrzymuje się tylko z alimentów płaconych przez matkę w kwocie [...] zł. Ponadto, w skardze do Sądu strona twierdziła również, że w październiku 2009 r. przeniosła się do siostry. Tymczasem siostra skarżącej, A. J., podobnie jej matka – E. J. mieszkają pod tym samym adresem to jest [...] S. ul. D. [...], co wynika z wykazu dochodów za rok 2009 A. J. podpisanego przez nią osobiście, jak i z dalszych dokumentów – między innymi potwierdzenia miejsca zamieszkania N. J. Sąd podkreślił również, że wnioskodawczyni nie ubiegała się o przyznanie miejsca w akademiku, a wynajęła droższy o połowę pokój przy ul. K. w W. Nie interesowała się też propozycją złożenia wniosku o przyznanie pokoju w akademiku, z która wystąpiła pracownica dziekanatu (notatka z dnia [...] października 2010 r. ). Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Wojewódzki stwierdził, że w oparciu o art. 179 i 186 ustawy o szkolnictwie wyższym oraz pkt 44 i 45 regulaminu Uczelni organy były upoważnione do żądania dokumentu w postaci zaświadczenia o wysokości zarobków matki wnioskodawczyni. Sąd Wojewódzki zgodził się przy tym ze skarżącą, że – pod względem skutków prawnych - ugoda zawarta przez nią z matką w przedmiocie alimentów miała skutki wyroku, gdyż po nadaniu klauzuli wykonalności, ugoda staje się tytułem egzekucyjnym, jednakże Sąd zgodził się również z organem, że odmiennie niż wyrok, ugoda jako porozumienie obu stron, może być przedmiotem oceny organu, w zakresie możliwości finansowych osoby zobowiązanej do alimentów. Sąd zaakcentował też w tym miejscu, że zgodnie z poglądem judykatury, postępowanie w sprawie przyznania stypendium winno zachowywać ogólne, podstawowe cechy postępowania administracyjnego i respektować podstawowe jego założenia. Wydane rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania stypendium socjalnego i na wyżywienie, wymaga zatem prowadzenia postępowania z uwzględnieniem art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. Przyjęcie zaś tego rodzaju poglądu powoduje, że organy mogą zebrać materiał dowodowy z uwzględnieniem wszystkich środków dowodowych, łącznie z wywiadem środowiskowym, czy policyjnym dla wyjaśnienia rzeczywistego stanu faktycznego. W konkluzji więc Sąd uznał, że żądanie dostarczenia przez skarżącą zaświadczenia o zarobkach matki znajdowało w tej sprawie oparcie nie tylko w treści art. 179 ust. 4 i ust. 5 i art. 186 ust. 1 ustawy oraz w pkt 52 regulaminu, ale również w ogólnych zasadach kodeksu postępowania administracyjnego (art. 7, art. 77 i 80 k.p.a.). W skardze kasacyjnej, zaskarżając powyższy wyrok w całości, N. J. zarzuciła Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu naruszenie prawa materialnego, to jest: - art. 179 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, przez błędną jego wykładnie i w konsekwencji przyjęcie, iż skarżącej nie należy się stypendium socjalne, - art. 179 ust. 4 cytowanej ustawy, w zw. z pkt 52 regulaminu Uczelni poprzez uznanie, że konieczne jest złożenie przez skarżącą zaświadczenia o zarobkach matki, mimo że nie ma ona takiej możliwości, - art. 3 ust. 14 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zw. z art. 179 ust.5 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, poprzez uznanie, iż opiekunem faktycznym jest osoba, która wystąpiła do Sądu z wnioskiem o przysposobienie - dziecka. Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne, skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania wraz z zasądzeniem kosztów postępowania kasacyjnego. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżąca podnosiła, że nie była w stanie przedłożyć zaświadczenia o wysokości zarobków matki z tego względu, że matka jej takiego zaświadczenia nie wydała a ponadto wywodziła, iż opiekę nad nią sprawuje jej siostra, prowadząca działalność gospodarczą. Opieki takiej natomiast nie sprawuje nad nią ani ojciec, ani matka, o czym miał świadczyć wyrok zasądzający alimenty na jej rzecz oraz ugoda sądową zawarta z matką, w której ustalono wysokość alimentów. Jednocześnie skarżąca twierdziła, że Sąd Wojewódzki w sposób bezprawny, zastrzegł sobie za organem, prawo do oceny sytuacji w zakresie możliwości finansowych osoby zobowiązanej do alimentów z czym nie można się było zgodzić. Nie można bowiem – zdaniem skarżącej - czynić różnicy między wyrokiem sądowym, a ugodą, bo ugoda wymaga akceptacji przez Sąd i gdyby była sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzała do obejścia prawa, wówczas Sąd nie mógłby takiej ugody zaakceptować ( art. 223 §1 i 2 w zw. z art. 203 § 4 k.p.c.). Skarżąca podnosiła w tym miejscu, że jest jednym z czworga rodzeństwa, gdzie oprócz niej dwoje osób jeszcze studiuje a matka jej jest osobą z II grupą inwalidzką. Poza tym N. J. akcentowała, iż wątpliwym w zaistniałej sytuacji wydaję się przyjęcie definicji opiekuna faktycznego zawartego w ustawie o świadczeniach rodzinnych. W ustawie tej mowa jest bowiem o opiekunie faktycznym dziecka. Natomiast w prawie o szkolnictwie wyższym, mowa jest o opiekunie faktycznym studenta a są to dwie, różne kategorie. Ponadto – jej zdaniem – opiekun faktyczny studenta to osoba, która faktycznie sprawuje nadzór nad studentem, niezależnie od tego, czy osoba ta złożyła w Sądzie wniosek o przysposobienie, czy też nie. Decydujący jest tu stan faktyczny. Poza tym skarżąca przyznała również, iż zamieszkuje w tym samym domu, co jej matka, jednak nie utrzymuje z nią kontaktu i nie otrzymuje od niej niczego ponad ustalone ugodą alimenty. Nadto, większość czasu spędza w W., w którym studiuje. W odpowiedzi na skargę kasacyjną, Rektor Uniwersytetu [...] w W. wnosił o jej oddalenie wraz z zasądzeniem kosztów postępowania kasacyjnego podnosząc, że dysponując środkami przyznanymi z budżetu państwa na stypendia socjalne, działa na podstawie przepisów prawa mając na względzie nie tylko interes wnioskodawcy, ale również interes społeczny. Zatem w sytuacji, gdy skarżąca uzyskuje bardzo niskie alimenty od matki, alimenty od ojca są niemożliwe od wyegzekwowania, powinna zwrócić się do Funduszu alimentacyjnego w celu uzyskania świadczeń, które jej mogły przysługiwać. Organ w toku prowadzonego postępowania miał zaś prawo do oceny, na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona, jak również mógł żądać określonych dokumentów, zwłaszcza w sytuacji powzięcia wątpliwości, co do prawdziwości oświadczeń wnioskodawczyni. Rektor akcentował też, że w toku postępowania przed organem I i II instancji, jak również w trakcie postępowania sądowoadministrcyjnego, skarżąca kasacyjnie składała sprzeczne oświadczenia, jak również przedstawiła dokumenty (wyciągi z rachunku bankowego) z których wynikało, że otrzymywała jednak środki pieniężne od swojego ojca. Ustosunkowując się zaś do podnoszonego przez skarżącą zarzutu naruszenia art. 3 ust. 14 ustawy z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych w zw. z art. 179 ust. 5 ustawy 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Rektor Uniwersytetu [...] w W. w pełni akceptował stanowisko przyjęte przez Sąd Wojewódzki w W., iż dla zdefiniowania pojęcia "opiekuna faktycznego" studenta kluczowym jest art. 179 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Stosownie do art. 183 § 1 P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę tylko okoliczności uzasadniające nieważność postępowania, a które to okoliczności w tym przypadku nie zachodziły. Z tego powodu postępowanie kasacyjne w niniejszej sprawie sprowadzało się wyłącznie do badania zasadności podstaw kasacyjnych, przytoczonych w skardze kasacyjnej. Podstawy te zaś obejmowały wyłącznie zarzuty naruszenia prawa materialnego w postaci: art. 179 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, art. 179 ust. 4 w/w ustawy w zw. z pkt 52 regulaminu Uczelni, jak również art. 3 ust. 14 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zw. z art. 179 ust. 5 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym poprzez ich błędną wykładnię. Zarzut naruszenia przepisu art. 179 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym nie został przy tym właściwie sprecyzowany, gdyż w skardze kasacyjnej zarzucono jedynie Sądowi Wojewódzkiemu dokonanie błędnej wykładni tego przepisu poprzez przyjęcie, iż skarżącej nie należy się stypendium socjalne. Należy zatem w tym miejscu wskazać, że zgodnie z treścią w/w przepisu stypendium socjalne ma prawo otrzymywać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, przy czym ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym nie definiuje wprost tego pojęcia. Powyższy przepis winien być zatem wykładany w kontekście regulacji prawnej zawartej w art. 179 ust. 2 omawianej ustawy, który precyzuje to pojęcie w ten sposób, że upoważnia rektora do ustalenia (w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego) wysokości dochodu na osobę w rodzinie studenta, uprawniającej do ubiegania się o przyznanie wspomnianego stypendium. Jednocześnie, w pozostałych ustępach art. 179 (ust. 3-7) ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym zostały zawarte przepisy konkretyzujące sposób wyliczania i dokumentowania dochodu w rodzinie studenta. Powyższe prowadzi do kwestii oceny zasadności kolejnego zarzutu skargi kasacyjnej to jest zarzutu obrazy art. 179 ust. 4 cytowanej ustawy, w zw. z pkt 52 regulaminu Uczelni, która to obraza – zdaniem skarżącej - polegała na uznaniu przez Sąd Wojewódzki, że koniecznym w tej sprawie było złożenie przez skarżącą zaświadczenia o zarobkach jej matki. W myśl przepisu art. 179 ust. 4 w/w ustawy przy ustalaniu wysokości dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne, stypendium na wyżywienie i stypendium mieszkaniowe uwzględnia się dochody: 1) studenta, 2) małżonka studenta (...), 3) rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych studenta i będące na ich utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26 roku życia a jeżeli 26 rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek. Jednocześnie podkreślić należy, że w art. 179 ust. 5 cytowanej ustawy, w kwestii sposobu ustalania miesięcznej wysokości dochodu na osobę w rodzinie studenta, uprawniającą do ubiegania się o wspomniane stypendium, zostało zawarte odesłanie do przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie zaś z art. 3 ust. 2 tej ostatniej ustawy, dochód rodziny oznacza przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. Z tego więc powodu w analizowanej sprawie, która dotyczyła przyznania studentce – N. J. stypendium socjalnego, na wyżywienie i mieszkaniowego na rok akademicki 2010/2011, konieczne było ustalenie tak rozumianego dochodu rodziny studentki w 2009 r. a następnie na tej podstawie wyliczenie kwoty, przypadającej w rozliczeniu na jedną osobę w rodzinie. Istotne zatem w tym przypadku było ustalenie, jakie dochody osiągnęła rodzina N. J. w 2009 r. a nie, jakie dochody osiągała studentka w 2010 r. Podkreślenia w tym miejscu więc wymaga, że ugoda w sprawie alimentacyjnej z powództwa N. J. a przeciwko jej matce – E. J. została zawarta przed Sądem Rejonowym w K. (sygn. akt [...]) dopiero w dniu [...] września 2010 r., przy czym E. J. zobowiązała się wypłacać córce alimenty w kwocie po [...] zł. w stosunku miesięcznym począwszy od miesiąca października 2010 r. Z tego powodu, w sprawie o przyznanie stypendium na rok akademicki 2010/2011, w której konieczne było – jak wyżej to wskazano – wykazanie dochodów rodziny studentki z 2009 r., treść tej ugody nie miała znaczenia. Odnosząc się jednak do twierdzeń zawartych w skardze kasacyjnej a dotyczących znaczenia ugody sądowej w sprawie o przyznanie stypendium socjalnego, Naczelny Sąd Administracyjny stoi na stanowisku, że ugoda sądowa nie musi być w takim wypadku zawsze traktowana na równi z wyrokiem. Wprawdzie ugoda sądowa, podobnie jak wyrok, korzysta z powagi rzeczy osądzonej a po opatrzeniu jej klauzulą wykonalności, staje się tytułem wykonawczym, jednak pomimo tego, że jest ona zawierana pod patronatem sądu jest ona nadal, mającą jedynie formę procesową, ugodą stron a więc porozumieniem, w którym strony czynią sobie wzajemne ustępstwa (art. 917 k.c.). Sprawowana w tym przypadku kontrola ze strony sądu powszechnego ma charakter ogólny a zatem w ramach tej kontroli jest możliwe i jednocześnie prawnie dopuszczalne zawarcie przez strony kompromisowego porozumienia, które jednak nie zawsze będzie dokładnie odzwierciedlało sytuację majątkową stron. Zgodnie bowiem z treścią art. 184 k.p.c. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną tylko, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. W związku z powyższym, ponieważ w niektórych postępowaniach konieczne jest dokładne ustalenie sytuacji majątkowej strony co jest istotne zwłaszcza, gdy przedkładane przez nią dowody są niewystarczające lub – jak miało to miejsce w sprawie rozpoznawanej - nie są przekonywujące, a wręcz są ze sobą nawzajem sprzeczne, nie można w takim przypadku ograniczać organu w ustalaniu rzeczywistego stanu faktycznego. Podnieść też w tym miejscu należy, że we wniosku o przyznanie stypendium, zawierającym wykaz dochodów za rok 2009, który N. J. złożyła w dniu [...] października 2010 r. wymieniła ona członków swojej rodziny w osobach: matki, ojca i siostry wskazując, że osoby te pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Z tego powodu nie może budzić wątpliwości, że organy Uczelni domagały się od studentki zaświadczenia o zarobkach matki, która była osobą zatrudnioną. W 2009 r. N. J. zamieszkiwała bowiem razem z matką (niepozbawioną praw rodzicielskich) i - w świetle treści w/w wniosku - pozostawała z nią w gospodarstwie domowym. W tych warunkach organ - na zasadzie art. 179 ust. 4 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i w związku z przepisem zawartym w pkt 52 Regulaminu Uczelni - był wręcz zobowiązany do zażądania od studentki zaświadczenia o wysokości zarobków matki za 2009 r. Wątpliwe przy tym wydaje się tłumaczenie skarżącej, że matka nie dałaby jej wspomnianego zaświadczenia. Tego rodzaju zaświadczenie jest koniecznym dokumentem, którego sąd rodzinny żąda od pozwanego w sprawie alimentacyjnej a więc skarżąca – jako powódka w takiej sprawie – miała dostęp do wspomnianego wyżej zaświadczenia. Poza tym skarżąca mogłaby uzyskać na Uczelni odpowiedni dokument, z którego by wynikało, że podanie wysokości dochodu uzyskiwanego przez jej matkę jest niezbędne w sprawie o przyznanie córce stypendium i legitymując się tym dokumentem, bezpośrednio mogłaby zwrócić się do zakładu pracy E. J. Odnosząc się do zarzutu dotyczącego art. 3 ust. 14 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zw. z art. 179 ust. 5 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, w którym skarżąca kasacyjnie kwestionowała stanowisko Sądu Wojewódzkiego, iż pojęcie opiekuna faktycznego studenta winno być rozumiane tak, jak pojęcie opiekuna faktycznego dziecka - w rozumieniu ustawy oświadczeniach rodzinnych, należy stwierdzić, że powyższe stanowisko nie było istotnie uzasadnione, co jednak pozostawało bez wpływu na prawidłowość zaskarżonego wyroku. W przepisie art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym ustawodawca posługuje się pojęciem "opiekuna faktycznego studenta" niezawierając jednak definicji tego pojęcia. W zaskarżonym wyroku Sąd Wojewódzki wyraził pogląd, że skoro art. 179 ust. 5 w/w ustawy nakazuje, przy określaniu wysokości dochodu uprawniającego do przyznania stypendiów wnioskowanych przez N. J., stosować zasady określone w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych – to należało również w tym względzie posiłkować się rozumieniem tego pojęcia, zawartym w ustawie o świadczeniach rodzinnych, a zgodnie z którym opiekun faktyczny dziecka oznacza osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka ( art. 3 pkt 14 tej ostatniej ustawy). Tego rodzaju wykładnia nie wydaje się jednak uzasadnioną z tej przyczyny, że student jest z reguły osobą już pełnoletnią (albo zbliżającą się do pełnoletności) a w związku z tym, trudno traktować go identycznie jak dziecko i stosować do tej kategorii osób regulacje mające na celu przede wszystkim dobro dziecka a więc skierowane na zapewnienie dziecku stałej i trwałej ( zbliżonej do rodzinnej) opieki oraz reprezentacji prawnej. Opieka faktyczna w stosunku do studenta może przejawiać się natomiast głównie w udzielaniu mu pomocy materialnej albo życiowej np. w stosunku do osób niepełnosprawnych. Z tego powodu opiekun faktyczny studenta to osoba, która - w rozumieniu potocznym - taką opiekę sprawuje, jeśli oczywiście student takiej opieki wymaga. Tego rodzaju opieka nie występuje bowiem w sytuacji, gdy studentka będąca osobą pełnoletnią od marca 2009 r. mieszka ze swoim rodzicem, z którym pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Z tego powodu nie można było w analizowanej sprawie przyjąć, że siostra skarżącej była jej opiekunem faktycznym w 2009 r. – w rozumieniu art. 179 ust. 4 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym a ponadto, w świetle treści wniosku skarżącej, że tym opiekunem faktycznym jest obecnie. Zresztą Sąd Wojewódzki, oddalając skargę N. J., ocenił także jej zasadność przy uwzględnieniu pojęcia opiekuna faktycznego studenta tak, jak to pojęcie rozumiała skarżąca. Uznając zatem, że mimo częściowo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiadał prawu, Naczelny Sąd Administracyjny – z mocy art. 184 P.p.s.a. – orzekł jak w sentencji. |