Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Dorota Dąbek Sędzia NSA Mirosław Trzecki Sędzia del. WSA Henryka Lewandowska-Kuraszkiewicz (spr.) po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 14 września 2021 r., sygn. akt III SA/Kr 1027/20 w sprawie ze skargi [...] na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie z dnia [...] lipca 2020 r., nr [...] w przedmiocie skierowania kierowcy na kurs reedukacyjny oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z 14 września 2021 r., sygn. akt III SA/Kr 1027/20 oddalił skargę [...] (dalej: skarżący) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Tarnowie (dalej: Kolegium, SKO) z [...] lipca 2020 r. nr [...] w przedmiocie skierowania na kurs reedukacyjny w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku w części co do pkt 1, oddalającego skargę, złożył [...], wnosząc na podstawie art. 188 p.p.s.a. o jego uchylenie w zaskarżonej części i rozpoznanie skargi poprzez uchylenie obu decyzji administracyjnych (zaskarżonej SKO, utrzymującej w mocy decyzję Starosty [...] z [...] czerwca 2020 r. o skierowaniu skarżącego na kurs reedukacyjny w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii i umorzenie postępowania administracyjnego; na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w Krakowie oraz zwrot kosztów postępowania na rzecz skarżącego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa, a także o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej według norm przepisanych, oświadczając, że koszty nie zostały opłacone w całości lub w części. Skarżący zrzekł się rozprawy. Zarzucił naruszenie:

1. na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. prawa materialnego:

a. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj. art. 135a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2019 r. poz.341; dalej: u.k.p.), poprzez uznanie, że organ był uprawniony do wydania decyzji stanowiącej skierowanie skarżącego na kurs reedukacyjny w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii na podstawie odpisu wyroku karnego przesłanego przez Sąd Rejonowy w [...] w trybie art. 182 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks kamy wykonawczy, podczas gdy wydanie decyzji na podstawie informacji uzyskanej w tym trybie mogło nastąpić wyłącznie do dnia 3 czerwca 2018 r., a decyzja Starosty Bocheńskiego została wydana w dniu [...] czerwca 2020 r. a zatem po upływie zakreślonego w przepisie terminu;

b. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj. art. 99 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 99 ust. 2 pkt 1 lit. b) u.k.p., poprzez uznanie, że organ był uprawniony do wydania decyzji stanowiącej skierowanie skarżącego na kurs reedukacyjny w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii, podczas gdy Starosta [...] nie otrzymał wymaganych informacji od administratora danych i informacji zgromadzonych w ewidencji, wobec czego nie zachodziły podstawy niezbędne do wydania zaskarżonej decyzji;

3. na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 138 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256 z późn. zm.; dalej: k.p.a.) poprzez błędne oddalenie skargi, podczas gdy z materiału dowodowego sprawy wynika, że nie występowały merytoryczne podstawy do wszczęcia postępowania oraz wydania decyzji, wobec braku przekazania staroście informacji przez administratora danych i informacji zgromadzonych w ewidencji, w związku z czym decyzja Starosty [...] winna zostać uchylona przez SKO, a postępowanie umorzone, a co winno skutkować uchyleniem decyzji Kolegium przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w trybie art. 145 § 1 pkt 1 lit a) i c) p.p.s.a.

Argumentację na poparcie zarzutów sformułowanych w petitum skargi kasacyjnej przedstawiono w jej uzasadnieniu.

Organ nie zajął stanowiska co do skargi kasacyjnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 182 § 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy. Wobec tego, że ta ostatnia sytuacja w rozpatrywanym przypadku nie ma miejsca, Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym w składzie trzyosobowym.

Przechodząc do rozpoznania skargi kasacyjnej, należy wyjaśnić, że w myśl art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (art. 183 § 2 p.p.s.a.), która w niniejszej sprawie nie zachodzi. Naczelny Sąd Administracyjny przy rozpoznaniu sprawy związany był granicami skargi kasacyjnej. Granice te są wyznaczone wskazanymi w niej podstawami, którymi może być naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.) albo naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.). Związanie podstawami skargi kasacyjnej polega na tym, że wskazanie przez stronę skarżącą naruszenia konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego określa zakres kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd ten uprawniony jest bowiem jedynie do zbadania, czy podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty polegające na naruszeniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny konkretnych przepisów prawa materialnego lub procesowego w rzeczywistości zaistniały. Nie ma on natomiast prawa badania, czy w sprawie wystąpiły inne, niż podane przez skarżącego, naruszenia prawa, które mogłyby prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku. Zakres kontroli wyznacza zatem sam autor skargi kasacyjnej, wskazując, które normy prawa zostały naruszone.

Rozpoznając skargę kasacyjną w tak zakreślonych granicach, NSA stwierdza, że nie została ona oparta na usprawiedliwionych podstawach i z tego powodu nie została uwzględniona.

Należy zauważyć, że zarzuty skargi kasacyjnej, zwłaszcza te dotyczące naruszenia prawa materialnego (pkt 2.a. i b. petitum skargi kasacyjnej) podważały kompetencję starosty do wydania decyzji o skierowaniu skarżącego na kurs reedukacyjny w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałaniu narkomanii na podstawie odpisu wyroku karnego przesłanego przez sąd powszechny, albowiem, według skarżącego, kompetencja ta przysługiwała temu organowi wyłącznie do 3 czerwca 2018 r., a po tej dacie rozstrzygnięcie starosta mógł wydać na podstawie informacji od administratora danych. Zatem skarżący kasacyjnie nie podważał zasadności kierowania na ww. opisany kurs reedukacyjny osoby, która kierowała pojazdem w stanie nietrzeźwości, lecz tryb uruchomienia i prowadzenia postępowania w przedmiocie skierowania na taki kurs reedukacyjny, w sytuacji, gdy starosta wydał decyzję w tej sprawie [...] czerwca 2020 r.

Zarzut naruszenia przepisów postępowania, ujęty w pkt 3. petitum skargi kasacyjnej wskazywał na uchybienia procesowe Sądu I instancji będące wynikiem akceptacji błędnego stanowiska organów, gdyż, w opinii skarżacego, w rezultacie decyzje powinny zostać uchylone, a postępowanie administracyjne umorzone.

Z argumentami skarżącego wyrażonymi w ww. zarzutach skargi kasacyjnej nie sposób się zgodzić.

Podstawę prawną decyzji stanowił art. 99 ust. 1 pkt 5 u.k.p. (Dz. U. z 2019 r., poz. 341 z późn. zm.), w myśl którego starosta wydaje decyzję administracyjną o skierowaniu kierowcy lub osoby posiadającej pozwolenie na kierowanie tramwajem na kurs reedukacyjny w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii, jeżeli kierowała pojazdem w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Stosownie do art. 101 ust. 1 pkt 1 i 2 u.k.p. osoba skierowana na kurs reedukacyjny, o którym mowa w art. 99 ust. 1 pkt 4 lub 5, jest obowiązana do odbycia kursu w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji administracyjnej o skierowaniu oraz do przedstawienia staroście zaświadczenia o ukończeniu kursu w terminie 6 tygodni od dnia doręczenia decyzji o skierowaniu.

Przywoływany przez skarżącego art. 135a u.k.p. stanowi, że do dnia 3 czerwca 2018 r. starosta wydaje decyzję, o której mowa w art. 99 ust. 1 pkt 2 lit.a, pkt 3 lit.a oraz pkt 5, na podstawie odpisu wyroku przesłanego przez sąd w trybie 182 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. z 2021 r., poz. 53; dalej: k.k.w.). Przepis art. 135a u.k.p. w powołanym brzmieniu wszedł w życie 1 stycznia 2017 r. na podstawie art. 1 pkt 5 i art. 9 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o kierujących pojazdami oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2001). W projekcie tego aktu wspomnianą zmianę treści art. 135a u.k.p. uzasadniano: "Ponadto projekt ustawy przewiduje nowy obowiązek dla podmiotu, który ujawnił popełnienie naruszenia lub wydał prawomocne rozstrzygnięcie za to naruszenie, aby niezwłocznie powiadomił o tym starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania kierującego pojazdem. Dodatkowo proponuje się dokonanie jeszcze jednej nowelizacji, która ma na celu wyeliminowanie luki prawnej. Zgodnie z przepisem art. 99 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, starosta jest obowiązany skierować osobę, która kierowała pojazdem w stanie nietrzeźwości, w stanie po spożyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, na odpowiedni kurs reedukacyjny. Zgodnie z przepisem art. 99 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, starosta ma obowiązek dokonać tego na podstawie informacji uzyskanej od administratora centralnej ewidencji kierowców. Centralna ewidencja kierowców nie gromadzi obecnie takich danych. Będzie je gromadzić po wejściu przepisów wprowadzających CEPIK 2.0. W obecnym stanie prawnym informacja o kierowaniu pojazdami pod wpływem alkoholu wpływa bezpośrednio do starosty od sądu w postaci odpisu wyroku, a więc starosta mimo, że taką informację posiada, nie może wydać decyzji o skierowaniu kierowcy na odpowiedni kurs reedukacyjny. Z tego powodu w projektowanym art. 135a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami dodano, że do czasu uruchomienia CEPIK 2.0 starosta wydaje decyzję, o której mowa w art. 99 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy, na podstawie odpisu wyroku przesłanego przez sąd w trybie art. 182 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy." (druk sejmowy VIII.997).

W myśl art. 182 § 1 k.k.w. w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. Jeżeli skazany wykonuje zawodowo czynności związane z prowadzeniem pojazdów, o orzeczeniu sąd zawiadamia ponadto bezzwłocznie pracodawcę, u którego skazany jest zatrudniony.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że skarżący 26 marca 2018 r. w miejscowości [...] prowadził w ruchu lądowym pojazd marki Honda Accord znajdując się w stanie nietrzeźwości, to jest dopuścił się przestępstwa z art. 178a § 1 k.k., za które został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Warszawie z [...] marca 2019 r., sygn. akt [...] (utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia [...] grudnia 2019 r., sygn. akt [...]) i orzeczono wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 lat. Odpisy wspomnianych wyroków zostały przesłane przez Sąd Rejonowy w [...] do Starosty [...] 23 stycznia 2020r.

Z kolei na mocy art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 957, która weszła w życie z dniem 4 czerwca 2018 r. na mocy jej art. 19), do czasu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających przekazywanie danych na zasadach określonych w art. 100aa-100aq ustawy zmienianej w art. 1 (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, przepisów art. 13 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 43 ust. 2 pkt 4, art. 44 ust. 3 pkt 2, art. 67 ust. 2 pkt 2, art. 82 ust. 1 pkt 4 lit. c, art. 98, art. 99 ust. 1 pkt 3 lit. c i pkt 4 oraz ust. 2 pkt 1 lit. b i ust. 3, art. 102 ust. 1b, art. 103 ust. 1 pkt 2 i 3 i ust. 2, art. 124 ust. 7, art. 125 pkt 10 lit. g i pkt 16 oraz przepisów rozdziału 14 ustawy zmienianej w art. 2 (tj. ustawy o kierujących pojazdami) nie stosuje się. W ust. 2 przewidziano, że minister właściwy do spraw informatyzacji ogłasza w swoim dzienniku urzędowym oraz na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej komunikat określający termin wdrożenia rozwiązań technicznych, o których mowa w ust. 1. Komunikat ogłasza się w terminie co najmniej 3 miesięcy przed dniem wdrożenia rozwiązań technicznych określonym w tym komunikacie.

W uzasadnieniu projektu ostatnio wspomnianej ustawy podkreślano, że "W efekcie niniejszej nowelizacji przyjęto odroczone w stosunku do obecnie zakładanego terminu 4 czerwca 2018 r. uruchomienie poszczególnych funkcjonalności dotyczących CEP, CEK i CEPKP. Wobec przyjętego programu naprawczego dotyczącego wdrożonego w dniu 13 listopada 2017 r. systemu CEPiK 2.0 w zakresie CEP, polegającego na wydłużeniu okresu stabilizacji tego systemu, wszystkie nowe jego elementy, o których mowa w niniejszej nowelizacji, będą wdrażane etapowo po zakończeniu procesu stabilizacji. (...) W art. 7-14 wskazano, że do czasu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających funkcjonowanie poszczególnych rozwiązań informatycznych w ramach systemu informatycznego CEPiK przepisy związane z jego funkcjonowaniem w nowym kształcie - obejmujące przepisy określone ustawą z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (art. 8-12), a także ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (art. 13 i art. 14), nie będą stosowane. W zakresie ustawy o kierujących pojazdami od komunikatu ministra właściwego do spraw informatyzacji uzależniono stosowanie przepisów wskazanych w art. 13 i art. 14.(...) W art. 14 wskazano, że do czasu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających przekazywanie staroście informacji z CEK, w przypadkach, o których mowa w art. 102 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, przepisu art. 102 ust. 1b tej ustawy nie stosuje się." (druk sejmowy VIII.2462).

Komunikat, o którym mowa w art. 14 ust. 2 wspomnianej wyżej ustawy z 9 maja 2018 r nowelizującej. m.in. u.k.p. nie został ogłoszony. Zatem w świetle stanowiska ustawodawcy należy uznać, że zastosowanie ma w dalszym ciągu art. 135a u.k.p.. Oznacza to, że w rezultacie WSA prawidłowo zaakceptował stanowisko organów, które w oparciu o prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w [...] stwierdziły, że zachodzi przesłanka skierowania skarżącego na kurs reedukacyjny w zakresie profilaktyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii. Skarżący nie kwestionował, że dowodem popełnienia przez kierowcę czynu polegającego na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu, jest wyrok sądu powszechnego. Wyrok sądu powszechnego oraz jego odpisy są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 76 § 1 k.p.a. i stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Jak już wyjaśniono ratio legis ustawy o kierujących pojazdami oraz zasady demokratycznego państwa prawnego nie mogą prowadzić do sytuacji, w której organ dysponując odpisem prawomocnego wyroku sądu powszechnego, otrzymanym w trybie art. 182 § 1 k.k.w. winien odstąpić od wydania decyzji administracyjnej o skierowaniu kierowcy na kurs reedukacyjny, albowiem nie zostały wdrożone rozwiązania techniczne umożliwiające przekazywanie danych na zasadach określonych w art. 100aa-100aq ustawy - Prawo o ruchu drogowym i treść tego wyroku nie została wprowadzona do Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, a sam organ informację o dopuszczeniu się przez kierowcę czynu prowadzenia pojazdu mechanicznego po użyciu alkoholu uzyskał nie z systemu teleinformatycznego a z doręczonego w formie papierowej odpisu wyroku sądu. Dane w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców są bowiem informacją wtórną względem wyroku sądu powszechnego.

Skarżący w tej sytuacji zwolnienia od sankcji oczekiwałby w oparciu o przepisy regulujące wejście w życie innych przepisów, które nie regulują zachowań swoich adresatów, nie określają ich skutków, lecz dotyczą obowiązywania i stosowania innych przepisów. Wyłączenie ich stosowania może zatem oddziaływać wyłącznie na sferę obowiązywania i stosowania tych przepisów, do których się odnoszą (por. wyrok NSA z 9 lipca 2020 r., sygn. akt I OSK 16/20, Lex nr 040674).

Podkreślić należy, że do momentu wydania zaskarżonej decyzji nie zostały wprowadzone rozwiązania techniczne umożliwiające przekazywanie danych na zasadach określonych w art. 100aa-100aq ustawy - Prawo o ruchu drogowym i tym samym nie jest możliwe automatyczne przekazywanie informacji i danych w niej zgromadzonych organom orzekającym na podstawie art. 99 ust. 1 u.k.p.

Wydanie decyzji o skierowaniu na kurs reedukacyjny w zakresie profilaktyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii w sytuacji, gdy dana osoba kierowała pojazdem w stanie po użyciu alkoholu nie zależy od uznania organu administracji publicznej. Jest to bowiem decyzja o charakterze związanym, a stwierdzenie wskazanych w przepisie okoliczności, obliguje starostę do podjęcia wskazanego w art. 99 ust. 1 pkt 5 uk.p. rozstrzygnięcia. Co więcej, skierowanie na kurs reedukacyjny nie zostało przez ustawodawcę uzależnione od jakichkolwiek innych przesłanek niż kierowanie pojazdem po spożyciu alkoholu, (np. wykazania zagrożenia dla ruchu- por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 czerwca 2020 r., sygn. akt I OSK 2135/19, CBOSA), w szczególności nie wyklucza wydania takiej decyzji orzeczony wyrokiem sądu karnego zakaz prowadzenia pojazdów. Zatem starosta, uzyskawszy odpis wyroku karnego w trybie art. 182 § 1 k.k.w. był zobowiązany do wszczęcia postępowania administracyjnego i wydania decyzji w oparciu o art. 99 ust. 1 u.k.p.

Wobec powyższego, podniesione w pkt 1.a. i b. i pkt 2. petitum skargi kasacyjnej zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku. Oznaczało to, że skargę kasacyjną na mocy art. 184 p.p.s.a. należało oddalić.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł o przyznaniu pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne do Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-p.p.s.a.