Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzena Iwankiewicz (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Sokołowska Sędzia WSA Patrycja Joanna Suwaj po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 3 września 2020 r. sprawy ze skargi D. Z. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu S. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zapomogi uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Komisji Stypendialnej Uniwersytetu S. z dnia [...] nr [...]

W dniu [...] listopada 2019 r. D. Z. złożyła wniosek do Komisji Stypendialnej Uniwersytetu [...] o przyznanie jej zapomogi w roku akademickim [...]. Do wniosku dołączyła dokumenty świadczące o jej sytuacji zdrowotnej.

Decyzją z dnia [...] listopada 2019 r., znak [...] Komisja Stypendialna Uniwersytetu [...] nie przyznała skarżącej wnioskowanej zapomogi. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że zgodnie z art. 93 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz § 3 ust. 2 pkt 1 Regulaminu zasad i trybu przyznawania świadczeń dla studentów i doktorantów Uniwersytetu [...] w roku akademickim [...] świadczenia, o których mowa w § 1 ust. 3 Regulaminu przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat. Komisja Stypendialna po rozpoznaniu wniosku ustaliła, że strona nie spełnia przesłanek umożliwiających otrzymanie wnioskowanego świadczenia, gdyż upłynął okres 6 lat studiowania od momentu rozpoczęcia przez stronę studiów po raz pierwszy.

Pismem z dnia [...] grudnia 2019 r. skarżąca złożyła odwołanie do Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu [...]. W odwołaniu wskazała, że organ pierwszej instancji naruszył art. 93 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym

i nauce.

W ocenie D. Z., organ pierwszej instancji w sposób niewłaściwy dokonał wykładni tego przepisu oraz analogicznego § 3 ust. 2 pkt 1 Regulaminu zasad i trybu przyznawania świadczeń dla studentów i doktorantów Uniwersytetu [...] w roku akademickim [...], bowiem przepis ten nie wskazuje, od jakiego dnia należy liczyć okres 6 lat oraz nie stanowi o okresie bycia studentem, ale o okresie pobierania świadczenia. Podniosła, że nie tylko z brzmienia ustawy, ale także zdaniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, okres 6 lat to łączny okres otrzymywania świadczenia w ramach odbywania studiów - niezależnie od rodzaju studiów i długości trwania tych studiów, jak też uczelni, na których są odbywane.

Tym samym okres 6 lat - to maksymalny okres pobierania świadczenia. Nie jest to natomiast wskazywany przez organ okres trwania studiów od momentu rozpoczęcia studiów po raz pierwszy. Przyjęcie przez skarżony organ, że okres 6 lat liczony jest od rozpoczęcia przez skarżącą studiów po raz pierwszy jest dowolne i nieuzasadnione.

Odnosząc prezentowane rozumienie przepisu do swojej sytuacji skarżąca wskazała, że stypendium socjalne zaczęła pobierać od ukończenia 26 lat życia, tj.

od kwietnia 2017 r., czyli pobierała je przez okres 1 roku i 3 miesięcy.

Reasumując, skarżąca oświadczyła, że łączny okres pobierania przez nią świadczenia nie przekracza 6 lat, mimo że od czasu podjęcia studiów po raz pierwszy minęło 6 lat, dlatego w jej ocenie nie ma podstaw do odmowy przyznania jej tego świadczenia.

Strona podkreśliła również to, że o zapomogę ubiega się po raz pierwszy, odkąd zaczęła studiować i jest to świadczenie, które zdaniem skarżącej "nie zawiera ograniczeń 6 lat studiowania od momentu rozpoczęcia studiów po raz pierwszy",

co organ pierwszej instancji wziął za postawę odmowy. Skarżąca dodatkowo wyjaśniła, że ubiega się o zapomogę w związku z trudną sytuacją życiową.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2019 r., nr [...] Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu [...] na podstawie art.138 § 1 pkt 1 K.p.a. oraz art. 86 ust 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. 2018, 1688 ze zm.), § 3 ust. 2 pkt 1 Regulaminu zasad i trybu przyznawania świadczeń dla studentów i doktorantów Uniwersytetu [...] w roku akademickim [...], stanowiącego załącznik do zarządzenia nr [...] Rektora Uniwersytetu [...] z dnia 4 lipca 2019 r. w sprawie ustalenia "Regulaminu zasad i trybu przyznawania świadczeń dla studentów i doktorantów Uniwersytetu [...] w roku akademickim [...] ze zm." po rozpatrzeniu odwołania utrzymała w mocy decyzję Komisji Stypendialnej Uniwersytetu [...] z dnia [...] listopada 2019 r.

Uzasadniając decyzję Komisja wyjaśniła, że sposób rozumienia art. 93 ust. 2

pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przez organ wydający decyzję jest tożsamy ze stanowiskiem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Przepis ten określa łączny okres (nieprzekraczający 6 lat kalendarzowych, tj. 72 miesięcy),

w którym danej osobie przysługuje możliwość ubiegania się o świadczenia w ramach studiów - niezależnie od ich rodzaju i długości trwania, jak też uczelni, na których są odbywane. Tym samym dla biegu tego okresu nie ma znaczenia czy student występuje o świadczenia oraz czy je pobiera. Komisja wskazała, że 6-letni okres przysługiwania świadczeń rozpoczyna się w momencie podjęcia studiów i nabycia praw studenta po raz pierwszy (na pierwszym kierunku studiów), co następuje z chwilą złożenia ślubowania. W przypadku ukończenia studiów pierwszego stopnia i podjęcia studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich, sumują się wyłącznie okresy studiowania na tych studiach, natomiast przerwę pomiędzy tymi studiami wyłącza się. Do 6-letniego okresu przysługiwania świadczeń wlicza się także okresy studiowania sprzed wejścia w życie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, tj. sprzed października 2018 r.

Organ dalej podał okresy studiowania skarżącej i wyjaśnił, że do dnia

1 października 2010 r., tj. rozpoczęcie studiów po raz pierwszy na kierunku zootechnika [...], do dnia 1 października 2019 r. skarżąca studiowała przez okres wynoszący łącznie 103 miesięcy. Tym samym nie ma możliwości przyznania jej wnioskowanego świadczenia, ponieważ upłynął okres 6 lat studiowania.

Powyższą decyzję D. Z. zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, wnosząc o jej uchylenie.

W skardze powtórzyła zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego oraz argumentację zawartą w odwołaniu od decyzji organu I instancji.

Zdaniem skarżącej, interpretacja art. 93 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce dokonana przez organ odwoławczy jest sprzeczna z zasadami stosowania tego przepisu, określonymi przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego

i Nauki, a zawartymi w tzw. "Konstytucji dla Nauki Przewodniku po systemie szkolnictwa wyższego i nauki", ponieważ nieprzekraczalny okres 6 lat nie jest to okres hipotetycznej "możliwości" ubiegania się o świadczenia w ramach studiów, liczony "od momentu rozpoczęcia studiów po raz pierwszy" - jak uznała Odwoławcza Komisja Stypendialna. Jest to bowiem, zgodnie z ustaleniami MNiSW, nieprzekraczalny okres 6 lat pobierania świadczeń niezależnie od długości studiowania. Ponadto strona podniosła, że prawo do pomocy – zapomogi reguluje art. 90 Ustawy i § 23 ust. 1 Regulaminu świadczeń dla studentów US, zgodnie z którym zapomogę może otrzymać student, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej.

Zapis art. 90 Ustawy nie uzależnia przyznania zapomogi od czasokresu studiowania, nie zawiera żadnego ograniczenia czasowego, ponieważ trudna sytuacja życiowa (przejściowa) jest nie do przewidzenia. W świetle powyższego zarzuciła organowi naruszenie art. 11 i art. 107 § 3 K.p.a. poprzez brak wyjaśnienia w decyzji podstawy rozstrzygnięcia oraz brak odniesienia się w uzasadnieniu decyzji do poszczególnych argumentów zawartych w odwołaniu.

W odpowiedzi na skargę Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu [...] wniosła o jej oddalenie, uznając zarzuty skargi za nieuzasadnione.

W piśmie procesowym z dnia 3 lipca 2020 r. skarżąca podtrzymała w całości skargę i wniosła o uchylenie decyzji organu odwoławczego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie z w a ż y ł, co następuje:

Sąd administracyjny sprawuje w zakresie swej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, co wynika z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2167). Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018 r., poz. 1302; zwana dalej w skrócie "p.p.s.a."). Stosownie do tego przepisu sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Natomiast w myśl art. 145 p.p.s.a., Sąd zobligowany jest do uchylenia decyzji bądź postanowienia lub stwierdzenia ich nieważności, ewentualnie niezgodności z prawem, gdy dotknięte są one naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy, lub zachodzą przyczyny stwierdzenia nieważności decyzji wymienione w art. 156 k.p.a. lub innych przepisach.

Przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest decyzja Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu [...] odmawiająca przyznania skarżącej zapomogi ze względu na przekroczenie określonego w ustawie z dnia

20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668)

6-letniego okresu pobierania tego świadczenia.

Z ustalonego przez organy stanu faktycznego sprawy wynika, że po zsumowaniu wszystkich okresów studiów skarżącej (zootechnika na [...], wychowanie fizyczne na Uniwersytecie [...]), posiadała ona status studenta przez 103 miesiące. Tymczasem z przepisów powołanej ustawy wynika, że stypendium socjalne student może otrzymywać nie dłużej niż przez okres 6 lat, tj. 72 miesięcy.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, student może ubiegać się o:

1) stypendium socjalne;

2) stypendium dla osób niepełnosprawnych;

3) zapomogę;

4) stypendium rektora;

5) stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego;

6) stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną.

Z kolei w myśl art. 93 ust. 2 powołanej ustawy, świadczenia, o których mowa

w art. 86 ust. 1 pkt 1 - 4 i art. 359 ust. 1 (stypendium ministra) przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat.

W ocenie organów prawo przyznania zapomogi posiada student, który studiuje na studiach wymienionych w art. 93 ust. 2 nie dłużej niż sześć lat.

W ocenie sądu, odkodowanie tego przepisu nie wymaga specjalnych zabiegów interpretacyjnych, albowiem stanowi on, że to świadczenia przysługują nie dłużej niż przez okres sześciu lat.

Zważywszy na system kształcenia studentów na studiach pierwszego i drugiego stopnia czy jednolitych studiach magisterskich ustalenie 6-letniego okresu prawa do otrzymywania świadczeń, w tym stypendium socjalnego, zapomogi jest zrozumiałe.

W ustawie nie zawarto jednak przepisu ograniczającego lub wyłączającego to prawo

ze względu na posiadanie statusu studenta przez okres dłuższy niż sześć lat.

Z przepisów art. 93 ust. 2 pkt 2 oraz art. 94 wprost wynika, w jakich sytuacjach studentowi prawo do świadczeń nie przysługuje lub kiedy wygasa decyzja o przyznaniu świadczenia. Żadna z tych regulacji nie wiąże prawa do świadczenia z nadmiernie długim okresem studiowania, który może być spowodowany nie tylko nieprzykładaniem się do nauki, lecz sytuacją zdrowotną, losową czy ekonomiczną. Oznacza to, że niezależnie przez jaki okres dana osoba posiada status studenta, prawo do świadczeń wymienionych w art. 86 ust.1 pkt 1 - 4 i art. 359 ust. 1 ma tylko przez okres sześciu lat, chyba że zachodzą wyłączenia, o których mowa w art. 93 ust. 2 pkt 2, ust. 3 i 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Z akt administracyjnych sprawy nie wynika, żeby studia podejmowane przez skarżącą wyłączały ją z grona osób, którym świadczenia nie przysługują. Organy orzekające w sprawie ustaliły, przez jaki okres skarżąca posiadała status studenta, jednakże całkowicie pominęły kwestię pobierania przez nią świadczeń wymienionych

w art. 86 ust. 1 pkt 1 - 4, co – zdaniem sądu – o ile nie zachodzą wyłączenia z pkt 2,

ust. 3 i 4, ma charakter kluczowy.

Podsumowując, organy orzekające w sprawie zapomogi wadliwie zinterpretowały przepis art. 93 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, zaś wadliwe rozumienie przepisu nie pozostało bez wpływu na naruszenie przepisów procedury administracyjnej (art. 7 i 77 § 1 k.p.a.), poprzez nie zebranie dowodów umożliwiających ocenę możliwości otrzymania przez skarżącą zapomogi.

Ponadto organ, podejmując decyzję w sprawie zapomogi, ma obowiązek uzasadnić swoje stanowisko oraz jest zobligowany do prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie wnioskodawcy do władz uczelni (art. 8 k.p.a.) oraz do wyjaśnienia studentowi zasadności przesłanek, którymi kierował się przy załatwianiu sprawy

(art. 11. k.p.a.). Rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznawanej studentowi formy pomocy materialnej, ma charakter uznaniowy, co oznacza, że organy stypendialne mają prawo wyboru sposobu rozstrzygnięcia sprawy, z tym że rozstrzygnięcie nie może nosić cech dowolności. W przedmiotowej sprawie organy w żaden sposób nie dokonały oceny zasadności wniosku skarżącej, skupiając uwagę jedynie na przesłance 6-letniego okresu przysługiwania świadczeń. Należy zwrócić uwagę, że istotą omawianego świadczenia jest finansowe wsparcie studenta, który przejściowo popada w trudną sytuację materialną i z tego właśnie powodu potrzebuje szybkiej i doraźnej pomocy w formie finansowego wsparcia. Jedynymi przesłankami, które upoważniają do ubiegania się o zapomogę, są posiadanie statusu studenta oraz znalezienie się w trudnej sytuacji życiowej o charakterze przejściowym.

Jak już wcześniej wspomniano rozstrzygnięcie ma jednak charakter uznaniowy i wymaga szczegółowego uzasadnienia, z których będzie wynikało jakimi przesłankami kierował się organ, wydając decyzję.

W tym stanie rzeczy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 135 p.p.s.a. uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą.

Ponownie rozpatrując wniosek skarżącej o przyznanie zapomogi organy wezmą pod uwagę ocenę prawną, wynikająca z uzasadnienia orzeczenia, którą są związane na mocy art. 153 p.p.s.a. oraz przeprowadzą postępowanie wyjaśniające, którego kierunek również wynika z niniejszego wyroku.