Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Joanna Kabat-Rembleska Sędzia NSA Zbigniew Czarnik Sędzia del. WSA Jacek Czaja (spr.) Protokolant Jerzy Stelmaszuk po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2021 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 8 kwietnia 2021 r. sygn. akt II SA/Rz 470/21 w sprawie ze skargi D. O. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie z dnia 16 grudnia 2019 r. nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automacie poza kasynem gry 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie na rzecz D. O. 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt II SA/Rz 470/21 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi D. O. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie z dnia 16 grudnia 2019 r., nr [...] w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry, uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Naczelnika Podkarpackiego Urzędu Celno-Skarbowego w Przemyślu z 3 czerwca 2019 r. i umorzył postępowanie administracyjne, zasądzając od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie na rzecz skarżącego D. O. kwotę 4.017 (cztery tysiące siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Sąd pierwszej instancji za podstawę rozstrzygnięcia przyjął następujące ustalenia.

Decyzją z 16 grudnia 2019 r., Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie (dalej: DIAS) utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Podkarpackiego Urzędu Celno-Skarbowego w Przemyślu (dalej: NUCS) z 3 czerwca 2019 r., wydaną na podstawie m.in. art. 2 ust. 3 i ust. 4, art. 89 ust. 1 pkt 2, ust. 2 pkt 2, art. 90 oraz art. 91 ustawy z dnia 19 listopada 2009r. o grach hazardowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016r. poz. 471, ze zm. - dalej u.g.h.), nakładającą na D.O.(dalej: skarżący) karę pieniężną w wysokości 12.000 zł za urządzanie gier na automacie Hot Slot nr GXCIC poza kasynem gry (w lokalu Pub "S." ul. R.w R.).

Organ wskazał, że 2 października 2014 r. funkcjonariusze Urzędu Celnego dokonali przeszukania w prowadzonym przez skarżącego lokalu Pub "S." ul. R.w Rzeszowie. W trakcie czynności ujawnili urządzenie typu H., które było podłączone do zasilania i gotowe do gry. Na podstawie przeprowadzonego na urządzeniu eksperymentu funkcjonariusze stwierdzili, że jest to urządzenie elektroniczne typu video, na którym jest możliwe przeprowadzanie gier, umożliwiających uzyskiwanie wygranych pieniężnych, wypłacanych bezpośrednio.

Zdaniem organu powyższe cechy urządzenia wskazują jednoznacznie na to, że gry na nim zawierają element losowości. Urządzenie jest więc automatem, w rozumieniu u.g.h. Organy podkreśliły, że na gruncie obowiązujących przepisów (art. 6 ust. 1 u.g.h.) urządzanie gier jest możliwe wyłącznie w kasynach gry. Kontrolowany lokal Skarżącego statusu tego nie posiadał. W tej sytuacji, postanowieniem z 31 grudnia 2018 r., wszczęto wobec skarżącego postępowanie w przedmiocie nałożenia na niego kary. W postępowaniu stwierdzono, że automat zabezpieczony w lokalu skarżącego stanowi automat umożliwiający rozgrywanie na nim gier hazardowych, w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.g.h., pozwalających uzyskiwanie na nim wygranych pieniężnych i rzeczowych, w postaci punktów, pozwalających na kontynuowanie gier. Skarżący organizował gry na przedmiotowym automacie nie posiadając koncesji na prowadzenie kasyna, z tego też względu podlega karze, o której mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.g.h. W myśl tej regulacji, w brzmieniu obowiązującym w dacie stwierdzenia urządzania gier, karze tej podlega osoba urządzająca gry na automatach, wbrew przepisom ustawy, poza kasynem gry, a wysokość kary od jednego automatu wynosi 12 000 zł.

Wyrokiem z 23 czerwca 2020, sygn. akt II SA/Rz 134/20, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił skargę na powyższą decyzję DIAS z 16 grudnia 2019 r. Sąd pierwszej instancji w pierwszej kolejności odniósł się do kwestii przedawnienia prawa do wymierzenia kary pieniężnej, wskazując, że w myśl art. 91 u.g.h. do kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 613; dalej: O,p,). Ponadto WSA stwierdził, że nie ma podstaw do stosowaniu w tej materii regulacji ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2096, ze zm.; dalej: "k.p.a."), odnoszących się do kwestii przedawnienia prawa do wymierzenia kar, co – zdaniem WSA – wprost wynika z § 2 pkt 3 art. 189a k.p.a., w myśl którego przejście na regulacje k.p.a., w zakresie wymierzania kar (odnośnie ich przedawnienia), ma miejsce jedynie w sytuacji, gdy kwestie te nie zostały uregulowane w innych przepisach. Zdaniem WSA taka sytuacja na gruncie tej sprawy nie miała miejsca. Stosując zatem w rozpatrywanej sprawie przepisy art. 68 § 1 i § 2 O.p., sąd pierwszej instancji wskazał, że bieg terminu przedawnienia prawa do wydania decyzji biegnie od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy i w sprawie termin przedawnienia do wydania decyzji nakładającej karę administracyjną upływał 31 grudnia 2019 r., a do tego czasu wydana została nie tylko decyzja organu I instancji nakładająca karę, ale również decyzja organu odwoławczego.

Na skutek skargi kasacyjnej D. O., Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 8 grudnia 2020r., sygn. akt. II GSK 1018/20, uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu NSA stwierdził naruszenie art. 68 § 1 i § 2 O.p. w zw. z art. 91 u.g.h. przez niewłaściwe zastosowanie tych przepisów. NSA wskazał, że zgodnie z jednolitym poglądem w orzecznictwie NSA, mimo funkcji u.g.h. jaką jest rekompensata podatku, ani art. 8 u.g.h., ani art. 91 tej ustawy, nie uprawnia do stosowania przedawnienia określonego przepisami O.p. Zdaniem NSA w sprawie będzie miał zastosowanie art. 189g § 1 k.p.a. i zlecił sądowi pierwszej instancji ponowne rozważenie kwestii przedawnienia prawa do wydania decyzji nakładającej karę pieniężną w rozpoznawanej sprawie.

Ponownie rozpoznając sprawę, będąc związanym na podstawie art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej: p.p.s.a.) oceną prawną wynikającą z prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, sąd pierwszej instancji stwierdził, że naruszenie prawa polegające na urządzaniu gier poza kasynem gry zostało stwierdzone 2 października 2014 r. i wówczas ustał stan niezgodny z prawem, a zatem od tego dnia rozpoczął się bieg terminu przedawnienia możliwości nałożenia kary pieniężnej. Termin ten upłynął 2 października 2019 r., a decyzja organu I instancji z 3 czerwca 2019 r. została doręczona 18 czerwca 2019 r., zaś decyzja ostateczna z 16 grudnia 2019r. została doręczona 17 grudnia 2019r., a więc po upływie pięcioletniego okresu, o którym mowa w art. 189g § 1 k.p.a.

W konkluzji WSA stwierdził, że decyzja ostateczna została wydana po upływie terminu, o którym mowa w art. 189g § 1 k.p.a., a to powodowało konieczność uchylenia decyzji wydanych przez organy obu instancji, a także umorzenia postępowania administracyjnego jako bezprzedmiotowego (art. 208 § 1 O.p. w związku z art. 91 u.g.h.).

Skargę kasacyjną od tego wyroku złożył Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie i zaskarżając go w całości, wniósł o jego uchylenie, rozpoznanie sprawy i oddalenie skargi, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

I) na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. naruszenie przepisów prawa materialnego w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 189g § 1k.p.a. w związku z a contrario art. 189h § 1 k.p.a. oraz w związku z przepisami art. 21 § 1 pkt 2, art. 233 § 1 pkt 2 lit. a i art. 208 § 1 O.p., poprzez dokonanie błędnej ich wykładni i niezasadne przyjęcie, że wydanie i doręczenie konstytutywnej decyzji ostatecznej przez organ II instancji w przedmiocie wymierzenia Skarżącej kar pieniężnych za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry po upływie terminu przedawnienia, skutkuje koniecznością ich wyeliminowanie z obrotu prawnego, bowiem wydanie i doręczenie konstytutywnej decyzji przez organ I instancji nie przerywa biegu terminu przedawnienia możliwości nałożenia kary pieniężnej. Prawidłowa, zgodna z ukształtowanym orzecznictwem sądów administracyjnych wykładnia wskazanych przepisów prawa materialnego na gruncie O.p. niewątpliwie mającej w sprawie zastosowanie, prowadzi do niespornego ustalenia, uwzględniając konstytutywny charakter przedmiotowych decyzji, że przedmiotowa kara pieniężna zostaje skutecznie nałożona z chwilą doręczenia decyzji organu I instancji przed upływem terminu przedawnienia określonego art. 189g § 1 k.p.a. na jej wydanie, a fakt wydania decyzji przez organ II instancji po upływie tego terminu, nie uzasadnia uchylenia decyzji organu I instancji i umorzenia postępowania w sprawie.

II. na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a., naruszenie przepisów prawa procesowego w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy, tj. przepisu art. 1 § 1 i § 2 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. z 2019 r. poz. 2167 z późn. zm.) w związku z przepisami art. 3 § 1, art. 133 § 1, art. 141 § 4, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a), art. 135, art. 145 § 3 p.p.s.a. oraz art. 208 § 1 i 233 § 1 pkt 2 lit. a O.p. i art. 189g § 1 k.p.a., poprzez:

- dokonanie błędnej kontroli legalności zaskarżonej decyzji i niezasadne uchylenie decyzji organu II i I instancji oraz umorzenie postępowania administracyjnego, skutkiem błędnej wykładni wskazanych skargą przepisów prawa materialnego, z oczywistym i mającym wpływ na wynik sprawy naruszeniem wskazanych wyżej przepisów prawa procesowego, w szczególności niezastosowanie w sprawie przepisu art. 233 § 1 pkt 2 lit. a O.p. w związku z art. 208 § 1 O. p., skutkujące nieuprawnionym przyjęciem, że organy podatkowe orzekające w sprawie wymierzyły przedmiotowe kary pieniężne po upływie terminu przedawnienia do jej wymierzenia, skutkiem czego postępowanie podatkowe stało się bezprzedmiotowe i jako takie podlegało umorzeniu, mimo niekwestionowanego ustalenia, że decyzja organu I instancji została wydana i doręczona przed upływem terminu przedawnienia do jej wydania,

- niewyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia w szczególności nie wskazanie dlaczego nie znajduje zastosowania w sprawie przepis art. 233 § 1 pkt 2 lit. a w związku z art. 208 § 1 O.p., jednoznacznie obligujący organ II instancji do uchylenia decyzji organu I instancji i umorzenia postępowania wyłącznie w przypadku kiedy postępowanie przed organem podatkowym I instancji w rozpatrywanym stanie faktycznym sprawy byłoby bezprzedmiotowe skutkiem przedawnienia, w sytuacji kiedy postępowanie przed tym organem toczyło się i decyzja o charakterze konstytutywnym została wydana i doręczona bezspornie przed upływem terminu przedawnienia do jej wydania, zatem w postępowaniu przed organem II instancji nie zaistniały przesłanki mogące uzasadniać możliwość uchylenia decyzji organu I instancji i umorzenia postępowania w sprawie, mające w ocenie Sądu I instancji uzasadniać uchylenie decyzji obu instancji i umorzenia postępowania w sprawie.

W uzasadnieniu organ przedstawił argumenty mające wskazywać na zasadność zarzutów postawionych w petitum skargi kasacyjnej.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną skarżący wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym. W niniejszej sprawie nie wystąpiła żadna z przesłanek nieważności postępowania – określonych w art. 183 § 2 p.p.s.a. – jak też nie są spełnione przesłanki uzasadniające uchylenie wydanego w sprawie orzeczenie oraz odrzucenie skargi lub umorzenie postępowania (art. 189 p.p.s.a.). Z tego względu Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej i rozpoznał sprawę w zakresie podniesionych zarzutów. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzuty skargi kasacyjnej nie są usprawiedliwione.

W pierwszej kolejności oceną Naczelnego Sądu Administracyjnego objęty został zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a., uznanie jego zasadności mogłoby bowiem wykluczyć możliwość merytorycznego odniesienia się do pozostałych zarzutów skargi kasacyjnej. Przepis art. 141 § 4 p.p.s.a. wskazuje podstawowe elementy konstrukcyjne, które musi zawierać prawidłowo sporządzone uzasadnienie wyroku sądu administracyjnego. O naruszeniu tego przepisu można jednak mówić w przypadku, gdy uzasadnienie wyroku nie spełnia określonych w nim warunków w taki sposób, że uzasadnienie wyroku nie zawiera stanowiska co do stanu faktycznego przyjętego za podstawę rozstrzygnięcia (por. uchwała NSA z 15 lutego 2010 r. sygn. II FPS 9/09; to i kolejne powoływane orzeczenia dostępne na stronie internetowej w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych), bądź uniemożliwia dokonanie przez Naczelny Sąd Administracyjny kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku (por. wyroki NSA z: 28 września 2010 r., sygn. I OSK 1605/09; 13 października 2010 r., sygn. II FSK 1479/09). W niniejszej sprawie taki stan rzeczy nie ma miejsca. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera prawem przewidziane elementy. Możliwe jest prześledzenie toku rozumowania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie i poznanie motywów, jakimi kierował się podejmując rozstrzygnięcie w sprawie. Za pomocą zarzutu naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. nie można natomiast skutecznie zwalczać prawidłowości rozstrzygnięcia. Niezgoda strony wnoszącej skargę kasacyjną na ocenę prawną sądu pierwszej instancji wyrażoną w wyroku nie umożliwia jego skutecznego zakwestionowania na podstawie art. 141 § 4 p.p.s.a. Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy przedstawił przesłanki którymi kierował się wydając zaskarżony wyrok, zaś wprawdzie jedną z funkcji uzasadnienia jest przekonanie stron postępowania o trafności rozstrzygnięcia, jednakże potencjalna wadliwość argumentacji lub odmienny, od wyrażonego przez sąd, pogląd nie stanowi o naruszeniu art. 141 § 4 p.p.s.a.

Przechodząc do pozostałych zarzutów skargi kasacyjnej, zauważyć należy, że w autor skargi kasacyjnej nie przedstawił żadnych argumentów wskazujących na naruszenie art. 1 § 1 i § 2 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz art. 3 § 1, art. 133 § 1 i art. 135 p.p.s.a., a zatem zarzut naruszenia tych przepisów nie może zostać uznany za usprawiedliwiony.

Podkreślić trzeba, że istota sporu w rozpatrywanej sprawie dotyczy oceny prawidłowości stanowiska sądu pierwszej instancji, który uznał, że w sprawie należy zastosować art. 189g § 1 k.p.a., bowiem wydanie decyzji przez organ pierwszej instancji nie przerywa biegu terminu przedawnienia możliwości nałożenia kary pieniężnej.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzuty skargi kasacyjnej nie podważają skutecznie tego stanowiska.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy ustawy o grach hazardowych nie odnoszą się do kwestii przedawnienia nakładania kar pieniężnych, o których mowa w tej ustawie. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego za jednolity obecnie należy uznać pogląd, że mimo funkcji kary pieniężnej nakładanej na podstawie przepisów ustawy o grach hazardowych jaką jest rekompensata podatku (zob. uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 maja 2016 r.; sygn. akt II GPS 1/16), przepisy art. 8 u.g.h. i art. 91 tej ustawy nie uprawniają do stosowania przedawnienia określonego przepisami Ordynacji podatkowej.

W orzecznictwie NSA wskazywano już, że decyzja o nałożeniu kary pieniężnej, wydawana na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.g.h., jest decyzją kształtującą stosunek administracyjnoprawny, a zatem mającą charakter konstytutywny (ustalający). Decyzja ta - w przeciwieństwie do decyzji podatkowej, o której mowa w art. 21 § 1 pkt 2 w zw. z art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej - nie konkretyzuje obowiązku prawnego wcześniej istniejącego, ale go od podstaw kształtuje w sposób od razu zindywidualizowany i skonkretyzowany. Jest to decyzja całkowicie odmienna od decyzji wymiarowej dotyczącej zobowiązań podatkowych, o których mowa w art. 21 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, powstałych z dniem doręczenia decyzji, a więc do zobowiązań do których ma zastosowanie art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej.

Decyzja wymiarowa jest konkretyzacją istniejącego wcześniej stosunku prawnopodatkowego, który powstaje przed jej wydaniem. Po stronie urządzającego gry hazardowe nie powstaje przed wydaniem decyzji o nałożeniu kary pieniężnej żadna skonkretyzowana powinność zapłaty tej kary. Do momentu wydania takiej decyzji na stronie nie ciąży żaden, nawet abstrakcyjny i ogólny obowiązek prawny zapłaty kary – co wynika z samej natury sankcji administracyjnej i jest zasadniczą okolicznością odróżniającą zobowiązanie z tytułu kary pieniężnej od zobowiązania podatkowego. Ta okoliczność przesądza o niemożności zastosowania – w odniesieniu do decyzji nakładającej karę pieniężną na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.g.h. – instytucji przedawnienia prawa do wydania decyzji z art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej (por. wyroki NSA z: 26 października 2016 r., sygn. II GSK 1479/16; 8 marca 2018 r., sygn. II GSK 3533/17; 12 grudnia 2018 r., sygn. II GSK 4299/16). Za niezasadne uznać należy zatem zarzuty naruszenia art. 21 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, a tym samym także art. 233 § 1 pkt 2 lit. a i art. 208 § 1 tej ustawy.

Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał również, że art. 189h k.p.a., który reguluje przerwanie i zawieszenie biegu terminu przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, nie wymienia jako przyczyny przerwania biegu terminu wydania decyzji nieostatecznej. Stanowisko to potwierdza treść art. 189h § 4 pkt 1 k.p.a., zgodnie z którym bieg terminu przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wniesienia środka zaskarżenia od decyzji w przedmiocie administracyjnej kary pieniężnej do sądu administracyjnego albo sądu powszechnego, albo skargi kasacyjnej od prawomocnego orzeczenia w przedmiocie administracyjnej kary pieniężnej. Zatem ustawodawca wiąże skutek zawieszenia biegu terminu przedawnienia dopiero z aktem wniesienia skargi do sądu administracyjnego, nie zaś z wydaniem decyzji przez organ pierwszej instancji, która nie jest decyzją ostateczną.

Zauważyć także trzeba, że przepisy określające przedawnienie mają charakter norm materialnoprawnych. Zatem biorąc pod uwagę, że przepisy Działu IVA Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się w takim zakresie, w jakim przepisy odrębne, dotyczące nakładania lub wymierzania administracyjnej kary pieniężnej lub udzielenia ulg w jej wykonaniu, nie zawierają swoistych regulacji (m.in. terminów przedawnienia nakładania administracyjnej kary pieniężnej), jak ma to miejsce w przypadku kar pieniężnych wymierzanych na podstawie przepisów ustawy o grach hazardowych, przepisy wskazanego działu k.p.a. winny pełnić funkcję ujednolicania zasad nakładania lub wymierzania administracyjnej kary pieniężnej również w sprawach hazardowych. (por. wyroki NSA z: 28 listopada 2017 r., sygn. II GSK 2433/17; 4 marca 2020 r., sygn. II GSK 53/20; 8 grudnia 2020 r. sygn. II GSK 1017/20).

W konsekwencji niezasadnie zarzucono w skardze kasacyjnej naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i art. 145 § 3 p.p.s.a., bowiem wskazane przepisy mają charakter tzw. przepisów wynikowych i ich naruszenie jest zawsze następstwem uchybienia innym przepisom, czego – jak wyżej już wyjaśniono – sąd pierwszej instancji nie dopuścił się.

W związku z powyższym, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną. Orzeczenie o kosztach postępowania uzasadnia art. 204 pkt 2 i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b) oraz z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. a) i § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 265).