Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Marek Kołaczek po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia M. C. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2017 r., sygn. akt III SA/Wa 2411/15 oddalającego wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od wpisu sądowego od skargi kasacyjnej w sprawie ze skargi M. C. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 24 czerwca 2015 r., nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług postanawia oddalić zażalenie.

Będącym przedmiotem zażalenia postanowieniem Wojewódzki Sąd Administracyjny, odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy, w zakresie zwolnienia od wpisu od skargi kasacyjnej. Zdaniem bowiem Sądu pierwszej instancji skarżący nie wykazał w sposób oczywisty, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, a tym samym nie wykazał spełnienia przesłanki przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym.

Podając przyczyny powyższej oceny wniosku strony WSA zauważył, iż, skarżący jako źródło dochodu wskazał prace dorywcze na terenie Anglii, określając jego wysokość na kwotę 2 477 funtów. Na zbliżoną kwotę wyliczył miesięczne wydatki, do których zaliczył czynsz (695 funtów), podatek od nieruchomości (118 funtów), wodę (50 funtów), opłaty za energię i gaz (200 funtów), Internet (30 funtów), telefon (60 funtów), telewizję (29,10 funtów), ubezpieczenie samochodu (120 funtów), paliwo (100 funtów) bilety komunikacji miejskiej (50 funtów), wydatki na jedzenie, odzież, wyposażenie dziecka do przedszkola (1 000 funtów). W konsekwencji, w ocenie Sądu pierwszej instancji, oznacza to, że zadeklarowany dochód praktycznie w całości przeznaczany jest na utrzymanie trzyosobowej rodziny. Jednocześnie z akt sprawy wynika, że na skarżącym i jego żonie ciąży szereg zobowiązań kredytowych, których źródeł finansowania nie przedstawił. W złożonym sprzeciwie skarżący ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że nie reguluje tych zobowiązań, przy czym nie przedstawił żadnych zaświadczeń instytucji kredytowych o zaleganiu ze spłatami ciążących na nim zobowiązań. Skarżący nie przedstawił także zaświadczenia o stanie zaległości związanych z nieregulowaniem należności z tytułu eksploatacji mieszkania należącego do żony, ograniczając się jedynie do złożenia w tym zakresie oświadczenia o nieuiszczaniu opłat oraz wskazaniu, że mieszkanie to nie jest wynajmowane. Ponadto Skarżący w złożonym sprzeciwie podniósł, że nie przedstawił zeznania podatkowego za 2015 r. z uwagi na nieuzyskanie w tym okresie przychodów. Oświadczenie to stoi, według WSA, w sprzeczności ze stwierdzeniem zawartym w tym samym piśmie, zgodnie z którym skarżący uzyskiwał z prowadzonej uprzednio działalności gospodarczej regularne dochody i zawiesił ją od 1 lipca 2015 r., tj. w toku roku podatkowego 2015. Według Sądu pierwszej instancji również stwierdzenie o pogorszeniu się sytuacji materialnej rodziny skarżącego w końcówce 2016 r. opierało się wyłącznie na złożonych przez niego oświadczeniach. Skarżący bowiem nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających okresową niemożliwość zarobkowania ze względu na jego stan zdrowia spowodowany wypadkiem przy pracy ani chorobę żony skarżącego.

W wywiedzionym od powyższego rozstrzygnięcia, Sądu pierwszej instancji, zażaleniu, pełnomocnik skarżącego, wnosząc o uchylenie postanowienia i rozpoznanie wniosku o przyznanie prawa pomocy, zarzucił naruszenie art. 243 § 1 w związku z art. 245 § 3 oraz art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz.U. z 2016 r., poz. 718 ze zm., dalej powoływana również jako "P.p.s.a."), przez odmowę przyznania prawa pomocy, podczas gdy zebrany materiał dowodowy nie dawał podstaw do takiego rozstrzygnięcia.

W uzasadnieniu wywiedzionego środka zaskarżenia argumentowano, iż już w już w swoim sprzeciwie na postanowienie referendarza sądowego z dnia 9 stycznia 2017 r., skarżący w sposób zupełny wykazał, że sytuacja materialna jego, jak i jego najbliższej rodziny jest na tyle trudna, iż uzasadnia dokonanie odstępstwa od generalnej reguły ponoszenia kosztów procesów. Nie przedstawił w sprzeciwie żadnych zaświadczeń instytucji kredytowych o zaleganiu z spłatami ciążących na nim zobowiązań z uwagi na krótki termin na wniesienie przedmiotowego sprzeciwu, który de facto uniemożliwił mu zdobycie wskazanych dokumentów, ale zobowiązał się do ich przedstawienia sądowi w niezwłocznym terminie. Odnośnie zaś deklaracji PIT za 2015 r. wskazano, iż w 2015 r. skarżący nie uzyskał żadnego dochodu, co zaznaczono w sprzeciwie – na dowód załączono PIT z 2015. Do zażalenia załączono również dokumenty obrazujące zaleganie strony z opłatami na rzecz wspólnoty mieszkaniowej oraz banków. Końcowo zwrócono również uwagę, że już sama kwota zaległości podatkowych świadczy o trudnej sytuacji finansowej strony.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Obowiązującą w postępowaniu sądowoadministracyjnym zasadą jest ponoszenie kosztów postępowania związanych z udziałem w postępowaniu przez stronę (art. 199 P.p.s.a.). Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. osobie fizycznej może być przyznane prawo pomocy w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawo pomocy może być zatem przyznane temu, kto z przyczyn niezależnych od siebie nie może podołać obowiązkowi ponoszenia kosztów postępowania. Przepis ten nakłada ponadto na stronę wnioskującą o przyznanie jej prawa pomocy obowiązek przedstawienia argumentacji i dowodów potwierdzających istnienie przesłanek wskazanych w powołanym przepisie. W tym celu winna ona złożyć na urzędowym formularzu oświadczenie o jej stanie majątkowym, dochodach i stanie rodzinnym (art. 252 § 1 i § 2 P.p.s.a.), a na wezwanie Sądu także dodatkowe oświadczenia i dokumenty (art. 255 P.p.s.a.). Nie jest możliwe przyznanie prawa pomocy wyłącznie w oparciu o przekonanie strony, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania. Sąd dysponuje bowiem środkami z budżetu państwa i nie może ich przyznawać stronom postępowań pochopnie, na podstawie niepełnego opisu sytuacji materialnej skarżącego i jego rodziny oraz bez stosownej dokumentacji uzasadniającej pomoc państwa.

W rozpoznawanej sprawie zgodzić należało się z Sądem pierwszej instancji, że skarżący, mimo takiego obowiązku, nie wykazał swojej pełnej sytuacji materialnej. Nie przedstawił bowiem we wniosku o przyznanie prawa pomocy ani też na etapie postępowania przed wydaniem zaskarżonego postanowienia zeznania PIT za 2015 r. a także źródeł finansowania zadłużenia, bądź dowodów na brak regulacji zobowiązań. W konsekwencji WSA nie był w stanie ocenić, czy w sprawie uiszczenie kosztów sądowych przez stronę w postaci wpisu od skargi kasacyjnej nastąpi z uszczerbkiem utrzymania koniecznego skarżącego i jego rodziny.

Nieprzedstawienie powyższych dokumentów na etapie przed Sądem pierwszej instancji, strona tłumaczy krótkim czasem na złożenie sprzeciwu. Należy jednak zauważyć, że nie wnosiła o przedłużenie terminu, a obowiązek złożenia dokumentów wynikał już z wezwania Sądu doręczonego stronie w dniu 7 grudnia 2016 r. – ponad miesiąc od wydania zaskarżonego postanowienia.

Ponadto nie można czynić Sądowi pierwszej instancji zarzutu, że w zaskarżonym postanowieniu nie uwzględnił dokumentów załączonych dopiero do zażalenia. Przeciwnie niezałączenie takich dokumentów obciąża stronę, gdyż to ona jest zobowiązania do wykazania swojej sytuacji majątkowej.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a. zażalenie oddalił.