Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marzenna Zielińska po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia A. S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 grudnia 2013 r. sygn. akt VI SA/Wa 96/13 w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi A. S. na pismo Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z dnia [...] czerwca 2012 r. nr [...] w przedmiocie udzielenia informacji w zakresie reklamacji usługi telekomunikacyjnej postanawia: 1. uchylić punkt 1. zaskarżonego postanowienia, 2. zwolnić A. S. od kosztów sądowych w całości.

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2013 r., sygn. akt VI SA/Wa 96/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie - po rozpoznaniu wniosku skarżącego A. S. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi na pismo Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z dnia [...] czerwca 2012 r., nr [...], w przedmiocie udzielenia informacji w zakresie reklamacji usługi telekomunikacyjnej - orzekł w ten sposób, że: zwolnił skarżącego od kosztów sądowych ponad kwotę 100 zł uiszczoną tytułem wpisu sądowego od skargi kasacyjnej (pkt 1 sentencji postanowienia) oraz ustanowił dla skarżącego adwokata z urzędu (pkt 2 postanowienia).

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd pierwszej instancji przytoczył treść art. 246 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; zwanej dalej "p.p.s.a.") i uznał, że w sprawie wystąpiły okoliczności objęte dyspozycją tego przepisu, gdyż skarżący wykazał, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Sąd stwierdził, że skarżący nie posiada aktualnie żadnego dochodu, nie dysponuje żadnymi oszczędnościami ani rachunkiem bankowym, jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna, utrzymuje się z pomocy udzielanej przez członków rodziny, a w konsekwencji - nie ma możliwości uzyskania środków finansowych, które mógłby przeznaczyć na pokrycie kosztów postępowania sądowego.

Jednocześnie Sąd pierwszej instancji odniósł się do kwestii uiszczonej przez skarżącego (po złożeniu wniosku o przyznanie prawa pomocy) kwoty 100 zł tytułem wpisu sądowego od skargi kasacyjnej. Wskazał, że postanowienie o przyznaniu prawa pomocy ma charakter konstytutywny i wywołuje skutki ex nunc, tzn. od daty złożenia wniosku. W związku z tym po przyznaniu skarżącemu prawa pomocy możliwe byłoby zwrócenie mu wpisu od skargi kasacyjnej uiszczonego już po złożeniu wniosku o przyznanie prawa pomocy. Sąd pierwszej instancji (powołując się w tym zakresie na postanowienie NSA z dnia 15 czerwca 2011 r. o sygn. akt II FZ 194/11) uznał jednak, że z samego faktu uiszczenia opłaty wynika, iż strona była w stanie zdobyć środki na jej uiszczenie. Sąd wskazał, że skarżący nie stwierdził, że wygospodarowanie kwoty 100 zł było związane chociażby ze znacznym ograniczeniem możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych strony, czy też że wpis został uiszczony ze środków, które skarżący byłby zmuszony pozyskać w drodze pożyczki od rodziców lub innych bliskich osób.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał, że zasadnym będzie przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym ustanowienie adwokata oraz zwolnienie od kosztów sądowych ponad kwotę 100 zł uiszczoną tytułem wpisu sądowego od skargi kasacyjnej.

A. S. złożył zażalenie na powyższe postanowienie Sądu pierwszej instancji, przy czym z treści tego środka odwoławczego jednoznacznie wynika, że dotyczy ono wyłącznie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 postanowienia WSA, tj. zwolnienia skarżącego od kosztów sądowych ponad kwotę 100 zł.

Wnoszący zażalenie - powołując się na treść art. 246 § 1 pkt 1 i art. 245 § 2 p.p.s.a. - stwierdził, że nie można udzielić prawa pomocy w zakresie całkowitym i jednocześnie ograniczyć tę pomoc "ponad kwotę 100 zł uiszczoną tytułem wpisu sądowego od skargi kasacyjnej". W konsekwencji postanowienie Sądu pierwszej instancji jest wewnętrznie sprzeczne. Wnoszący zażalenie stwierdził, że 100 zł opłaty od skargi kasacyjnej ponieśli jego najbliżsi, a on jest zobowiązany oddać im równowartość tej kwoty. Przyczyną zaciągnięcia długu u najbliższych była groźba odrzucenia skargi kasacyjnej. Zdaniem A. S., wskazywane w tym zakresie przez Sąd pierwszej instancji postanowienie NSA w sprawie o sygn. akt II FZ 194/11 zostało wydane w zupełnie innym stanie faktycznym.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Na wstępnie należy zauważyć, że z uwagi na zakres zaskarżenia wynikający z treści zażalenia przedmiotem kontroli instancyjnej sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny było wyłącznie rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 zaskarżonego postanowienia. NSA kontrolował zatem wyłącznie to, czy Sąd pierwszej instancji zgodnie z prawem postanowił "zwolnić skarżącego A. S. od kosztów sądowych ponad kwotę 100 złotych uiszczoną tytułem wpisu sądowego od skargi kasacyjnej".

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, bowiem postanowienie Sądu pierwszej instancji w zaskarżonym zakresie zostało wydane z naruszeniem art. 245 § 2 i art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a., zaś uzasadnienie tego rozstrzygnięcia jest wewnętrznie sprzeczne.

Zgodnie z treścią art. 245 § 2 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w takim zakresie następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.).

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd pierwszej instancji z jednej strony kategorycznie stwierdził i uargumentował, że skarżący wykazał, iż nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania sądowego, zaś z drugiej strony uznał, że uiszczenie przez skarżącego - po złożeniu uwzględnionego następnie wniosku o przyznanie prawa pomocy - 100 zł na poczet wpisu sądowego od skargi kasacyjnej nie wiązało się ze znacznym ograniczeniem możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych strony. W konsekwencji konstatacja Sądu pierwszej instancji o zasadności przyznania skarżącemu prawa pomocy w zakresie całkowitym nie odpowiada treści wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia, które w istocie przyzwało skarżącemu prawa pomocy w zakresie częściowym. Taka sprzeczność między sentencją a uzasadnieniem zaskarżonego postanowienia jest nie do zaakceptowania i dlatego zakwestionowane w zażaleniu rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji podlegało uchyleniu.

Jednocześnie, mając na uwadze względy ekonomiki procesowej oraz fakt, że zgromadzone w aktach sprawy dokumenty i oświadczenia są wystarczające do oceny sytuacji materialnej A. S., Naczelny Sąd Administracyjny postanowił rozpoznać wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy.

Z informacji podanych przez skarżącego w formularzu oraz przedłożonego oświadczenia wynika, że: 1) skarżący jest osobą bezrobotną zarejestrowaną w Urzędzie Pracy i nie ma prawa do zasiłku (dokumenty potwierdzające tę okoliczność zostały złożone przy sprawie VI SAB/Wa 44/13, co Sądowi jest wiadome z urzędu), 2) prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, korzystając z mieszkania rodziców, 3) nie posiada oszczędności ani innego majątku, 4) utrzymuje się z pomocy rodziny, 5) nie posiada konta bankowego (rachunek bankowy został zlikwidowany z dniem [...] czerwca 2013 r.).

Podkreślić należy, że na tle art. 246 § 1 p.p.s.a., jak i szeroko rozumianej instytucji prawa pomocy, ukształtował się i utrwalił pogląd, że prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i majątku. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, okoliczności ustalone w niniejszym postępowaniu uzasadniają stanowisko, że skarżący spełnia przesłanki do przyznania mu prawa pomocy w zakresie całkowitym, bowiem nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Z uwagi na to, że skarżącemu zostało już w niniejszej sprawie przyznane prawo pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata (prawomocne rozstrzygnięcie zawarte w punkcie drugim postanowienia WSA z dnia 30 grudnia 2013 r. o sygn. akt VI SA/Wa 96/13), Naczelny Sąd Administracyjny postanowił przyznać skarżącemu prawo pomocy w pozostałej części - to jest zwolnić go od kosztów sądowych w całości na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.

Jednocześnie stwierdzić należy, że postanowienie o przyznaniu prawa pomocy wywołuje skutek od daty złożenia wniosku o przyznanie tego prawa. W niniejszej sprawie wniosek o przyznanie prawa pomocy został złożony (nadany w placówce pocztowej) w dniu 7 lipca 2013 r. Wobec tego od tej daty skarżący jest zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych. Dlatego uiszczona przez skarżącego w dniu 10 lipca 2013 r. na rachunek Naczelnego Sądu Administracyjnego kwota 100 zł podlega zwrotowi z urzędu na podstawie art. 225 p.p.s.a. jako nienależnie uiszczona.

Jedynie na marginesie Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że zacytowany przez Sąd pierwszej instancji pogląd z uzasadnienia postanowienia NSA z dnia 15 czerwca 2011 r. o sygn. akt II FZ 194/11 został wyrażony w innym stanie faktycznym niż ten, jaki wystąpił w niniejszej sprawie. W tamtej sprawie rozważania NSA dotyczyły wpisu sądowego uiszczonego po złożeniu wniosku o przyznanie prawa pomocy, który to wniosek nie został jednak później uwzględniony.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 w związku art. 197 § 2 p.p.s.a. uchylił postanowienie Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części oraz na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznał skarżącemu prawo pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych w całości.

PG