Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Arkadiusz Windak (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Renata Bukowiecka-Kleczaj, Sędzia WSA Katarzyna Grzegorczyk-Meder, Protokolant starszy sekretarz sądowy Anita Jałoszyńska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 25 lutego 2016 r. sprawy ze skargi J. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie przyznania usług opiekuńczych uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta S. z dnia [...] r. nr [...].

Decyzją z dnia 12 marca 2015 r. Prezydent Miasta S. działając na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 11, art. 50 ust. 1, 2 i 6, art. 106 ust. 1, art. 110 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r., poz. 163), § 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 823) w zw. z § 5 ust. 1 uchwały Rady Miasta Szczecin z dnia 10 kwietnia 2006 r., Nr LIV/1016/06 w sprawie szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, odmówił J.K. przyznania usług opiekuńczych w miejscu jego zamieszkania. Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego organu ustalił, że J.K. jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym (zgodnie z orzeczeniem nr [...] z dnia 3 lutego 2006 r.), która cierpi na szereg chorób. Wnioskodawca z tytułu świadczeń emerytalnych uzyskuje dochód w wysokości [...] zł, z czego na utrzymanie mieszkania (czynsz, opłaty za energię i gaz) oraz zakup niezbędnych leków przeznacza miesięcznie ok. [...] zł. J.K. złożył wniosek o przyznanie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania w wymiarze jeden raz w miesiącu po trzy godziny dziennie motywując to tym, że jego obecny stan zdrowia wymaga pomocy osoby drugiej. Organ I instancji zauważył, że wnioskodawca w okresie od 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. miał przyznaną pomoc w formie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania w wymiarze jeden raz w miesiącu po dwie godziny, z której nie skorzystał ani razu ponieważ odmawiał usług opiekuńczych lub zawieszał je ze względu na częste wyjazdy poza miejsce zamieszkania. Organ stwierdził, że strona jest w stanie samodzielnie funkcjonować w środowisku, sama zaspokaja podstawowe potrzeby życia codziennego i nie wymaga stałej opieki.

J.K. złożył od tej decyzji odwołanie wskazując m.in., że ma [...]lat, jest pod opieką ortopedyczną, ma [...],[...] i chorobę przewleką.

W wyniku rozpoznania sprawy na skutek wniesionego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S., powołując się na art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), art. 17 ust. 1 pkt. 11, i art. 50 ust. 1, 3 i 6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm.) oraz § 5 ust. 1 uchwały nr LIV/1016/06 Rady Miasta Szczecin z dnia 10 kwietnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków przyznawania odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, decyzją z dnia 12 maja 2015 r., utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie organ przytoczył treść art. 50 ust. 1-3 i 5 ustawy o pomocy społecznej. Następnie ustosunkował się do wskazanych w odwołaniu przyczyn, z powodu których wnioskodawca odmawiał uprzednio przyznanych usług opiekuńczych ze względu na ich jakość, Kolegium stwierdziło, że w zebranym materiale dowodowym brak dokumentów, które potwierdzałyby, że były przez stronę składane jakiekolwiek zastrzeżenia co do jakości świadczonych usług opiekuńczych i jedyną okoliczność, którą można w tym przedmiocie ustalić jest fakt, że strona sama odmówiła świadczenia przyznanych usług opiekuńczych, co stwierdza zresztą w treści swego odwołania.

W ocenie organu, z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że strona pomimo swoich schorzeń prawidłowo radzi sobie z zaspokajaniem codziennych potrzeb życiowych, nie potrzebuje pomocy przy czynnościach higienicznych ani przy zapewnieniu kontaktów z otoczeniem. Z zaświadczenia lekarskiego, na które powołuje się strona wynika jedynie, że wymaga ona opieki drugiej osoby, a nie usług opiekuńczych - nie można tego w szczególności uznać za zaleconą przez lekarza pielęgnację, o której mowa w art. 50 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Także z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wynika, że odwołujący się nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innych osób. Odwołujący się samodzielnie zaspokaja wszystkie potrzeby, co potwierdza także konfrontacja treści wywiadu aktualizacyjnego z odwołaniem od decyzji organu I instancji. Skoro bowiem osoba przeprowadzająca wywiad stwierdza, że mieszkanie jest czyste, a strona przyznała, że w sprzątaniu pomaga jej osoba trzecia, natomiast w samym odwołaniu strona neguje fakt uzyskiwania pomocy w utrzymaniu mieszkania, to należy przyjąć, że dobre utrzymanie mieszkania zapewnia sama strona.

Kolegium, powołując się na treść art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, uznało, że odwołujący się jest w stanie przy pomocy własnych zasobów (w tym i środków finansowych) samodzielnie zapewnić sobie ewentualną pomoc osób trzecich do wykonywania wnioskowanych przez niego czynności.

W złożonej do Sądu skardze J.K. zarzucił, że organ odwoławczy oparł się jedynie na ustaleniach Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, nie przeprowadzając z nim żadnej rozmowy i nie dokonując wglądu do dokumentacji, pomimo, że dostarczył zaświadczenie lekarskie, z którego wynika, że wymaga opieki osoby drugiej. Dalej wskazał, że to nie MOPR świadczy usługi opiekuńcze ale prywatna firma.

Odpowiadając na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie w dniu 25 lutego 2016 r. skarżący podtrzymał skargę i oświadczył, że w ubiegłym tygodniu był przeziębiony, nie był w stanie wyjść z domu i przez dwa dni nie miał co jeść. Nie ma w S. żadnej bliskiej osoby, która by mu mogła pomóc w życiu codziennym i zainteresować się stanem zdrowia. Organ niewłaściwe ocenił sytuację związaną ze wsparciem osób trzecich, bowiem pomoc jaką kiedyś uzyskiwał od sąsiadów miała miejsce w przeszłości. Sąsiedzi, którzy pomagali mu w robieniu zakupów, szczególnie ciężkich zakupów i czasem w posprzątaniu mieszkania, wyprowadzili się. Dalej wyjaśnił, że chodzi o lasce, ma [...] i jest mu bardzo ciężko przenosić nawet kilka kilo. Wnosił o przyznanie usług opiekuńczych w wymiarze 3 godzin w tygodniu a nie raz w miesiącu jak wskazują organy. Lekarz specjalista ortopedii w zaświadczeniu lekarskim z dnia 5 stycznia 2016 r. napisał, że wymaga usług opiekuńczych. Na dowód tego skarżący okazał ww. zaświadczenie lekarskie z dopisaną adnotacją, że skarżący "wymaga usług opiekuńczych".

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm.), osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Według ust. 2 tego artykułu, usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. W myśl art. 50 ust. 3 ustawy, usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Z przywołanego przepisu art. 50 ust. 1 ustawy wynika, że przyznanie usług opiekuńczych ma charakter obligatoryjny w przypadku zaistnienia jednej z przesłanek w nim określonych. Natomiast w myśl art. 50 ust. 2 ustawy, decyzja co do przyznania usług opiekuńczych została pozostawiona uznaniu organom orzekającym. W obu przypadkach rodzaj i zakres udzielonego wsparcie również ma charakter uznaniowy.

Decyzja o przyznaniu usług opiekuńczych, podejmowana na podstawie art. 50 ust. 1 czy też art. 50 ust. 2 wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, którego celem jest ustalenie, czy wnioskująca o jej przyznanie osoba wymaga pomocy innych osób. Jednym z podstawowych środków dowodowych wykorzystanych do poczynienia ustaleń faktycznych w tym zakresie jest wywiad środowiskowy. Dowodami takimi niewątpliwie mogą być również zaświadczenia lekarskie.

W aktach administracyjnych znajduje się m.in. aktualizacja wywiadu środowiskowego z marca 2015 r., sporządzona przez pracownika socjalnego, który ocenił, że skarżący, pomimo schorzeń które posiada, jest osobą sprawną ruchowo, nie ma problemów z poruszaniem się w środowisku i samodzielnym wychodzeniem z domu. Samodzielnie robi zakupy i przygotowuje posiłki.

Skarżący wśród dokumentów dołączonych do akt sprawy złożył m.in.:

- zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia z dnia 19 czerwca 2013 r. w którym wskazano, że pacjent wymaga opieki osoby drugiej ze względu na niemożność samodzielnej egzystencji i nie rokuje powrotu do zdrowia,

- zaświadczenie lekarskie z dnia 20 lutego 2015 r. wystawione przez specjalistę ortopedii i traumatologii narządu ruchu, w którym podano, że skarżący "wymaga opieki osoby drugiej z MOPS".

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, poddając pod ocenę wartość dowodową ww. dokumentów Samorządowe Kolegium Odwoławcze większą moc dowodową przyznało spostrzeżeniom pracownika socjalnego sporządzającego wywiad środowiskowy niż zaświadczeniu lekarskiemu z dnia 20 lutego 2015 r. wskazując przy tym, że informacji podanej przez lekarza nie można uznać za zaleconą pielęgnację, o której mowa w art. 50 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej.

We wnioskach zawartych na ostatniej stronie formularza aktualizacyjnego wywiad środowiskowy pracownik socjalny stwierdził, że określenie przez lekarza, iż skarżący wymaga opieki osoby drugiej z MOPS nie oznacza, że wymaga usług opiekuńczych.

Zdaniem Sądu, o ile rzeczywiście z analizowanego zaświadczenia lekarskiego nie wynika zalecenie pielęgnacji, co zresztą nie jest kwestią sporną, to nie można zaakceptować pominięcia przez organ faktu stwierdzonej jednak przez lekarza specjalistę ortopedii i traumatologii narządu ruchu konieczności opieki nad skarżącym innych osób. Wskazanie przez lekarza, że pomoc ta miałaby pochodzić z MOPS, w ocenie Sądu, oznacza potrzebę wsparcia skarżącego pomocą ze strony Ośrodka i to nie o charakterze materialnym, ale właśnie taką, o jakiej mowa w art. 50 ustawy o pomocy społecznej. Organy obu instancji przyjęły całkowicie odmiennie jednocześnie nie wyjaśniając o jakiej, innej pomocy osób drugich, mowa jest w zaświadczeniu lekarskim. Organy orzekające, w ocenie Sądu, w sposób nieuprawniony, nie posiadając wiadomości specjalnych pozwalających na rzetelną ocenę stanu zdrowia skarżącego, porównywalnych z wiedzą lekarza, w istocie pominęły, jako nie mający znaczenia w sprawie dowód – zaświadczenie lekarskie z dnia 20 lutego 2015 r., nie podejmując przy tym próby wyjaśnienia na czym miałaby polegać zalecona przez lekarza pomoc innych osób ze strony Ośrodka.

O ile w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności z 2006 r., co podkreśliło Kolegium, nie podano, aby skarżący wymagał stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, to jednak skarżący o taką formę stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy nie wnioskował. Skarżący prosił o wsparcie go przy robieniu zakupów, utrzymaniu czystości mieszkania, w tym umycia 2 razy w roku okien, akceptując 100% odpłatność za tego rodzaju usługi. Ich częstotliwość, jak stwierdził pracownik socjalny, miałaby następować 1 raz w miesiącu po 3 godziny dziennie (karta 14 akt administracyjnych).

W opinii Sądu, decyzja odmawiająca przyznania skarżącemu wsparcia we wnioskowanym zakresie, została podjęta z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów (art. 80 K.p.a.), co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Ponownie rozpoznając celowość przyznania skarżącemu usług opiekuńczych organ winien uwzględnić przedstawioną wyżej ocenę Sądu oraz aktualny stan funkcjonowania skarżącego, w tym m.in. opisane wyżej a okazane na rozprawie w dniu 25 lutego 2016 r. zaświadczenie lekarskie z dnia 5 stycznia 2016 r.

Mając powyższe na uwadze, wobec zakresu koniecznych do ustalenia okoliczności faktycznych, Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł o uchyleniu zarówno zaskarżonej decyzji jak i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).