Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Sławomir Antoniuk Sędziowie WSA Adam Lipiński (spr.) Andrzej Góraj Protokolant specjalista Elwira Sipak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 listopada 2011 r. sprawy ze skargi M. S. na decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] marca 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium: 1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą decyzję wydaną przez organ w dniu [...] grudnia 2010 r. 2) zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości, 3) przyznaje ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz radcy prawnego M. P. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu w kwocie 240 (dwieście czterdzieści) złotych wraz z kwotą 55,20 (pięćdziesiąt pięć i 20/100) złotych stanowiącą podatek VAT.

W dniu [...] października 2010 r. Prorektor Szkoły G. w W. przedstawił wniosek Rady Wydziału Inżynierii Produkcji tejże uczelni o przyznanie M. S. stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2010/2011.

W dniu [...] grudnia 2010 r. Minister wydał decyzję odmowną.

M. S. wystąpił do Ministra z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wskazał, iż studiuje w systemie studiów inżynierskich (3,5 roku + 1,5 roku) ten sam kierunek, lecz przy ocenie jego wniosku Minister nie wziął pod uwagę osiągnięć naukowych uzyskanych w trakcie rozpoczętego w marcu 2010 r. pierwszego roku studiów drugiego stopnia. Zdaniem studenta, takie postępowanie organu jest niesprawiedliwe, gdyż z uwagi na termin ukończenia studiów w czerwcu 2011 r. osiągnięcia ze studiów drugiego stopnia nie zostaną już uznane w procedurze dotyczącej stypendium ministra.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego działając na podstawie art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, ze zm.) oraz art. 127 § 3 w związku z art. 138 ust. 1 Kpa, po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, decyzją z dnia [...] marca 2010 r. utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] grudnia 2010 r. o odmowie przyznania M. S., studentowi I roku studiów drugiego stopnia Szkoły G. w W., stypendium ministra za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2010/2011.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, co następuje.

Spośród 2644 nadesłanych wniosków, 2573 spełniało przesłanki wskazane zarówno w art. 181 ust. 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, jak i w § 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093, ze zm.). Przyznane Ministrowi w budżecie środki finansowe na stypendia nie pozwoliły, aby takie stypendium otrzymał każdy student, który spełnił ww. przesłanki, dlatego organ musiał dokonać dodatkowej gradacji osiągnięć naukowych wnioskodawców poprzez stworzenie rankingu wniosków.

Przy ocenie wniosków Minister stosował metodę punktową, tj. za każde przedstawione we wniosku osiągnięcia naukowe przyznawał maksymalnie: 2 pkt - za pracę w kole naukowym, 3 pkt - za pracę naukową, udział w pracach naukowo-badawczych, 1 pkt - za współpracę naukową z innymi ośrodkami akademickimi lub naukowymi, w tym z zagranicznymi, 3 pkt - za publikacje, dzieła artystyczne, 1 pkt - za opracowania lub referaty nieobjęte programem nauczania, 3 pkt - za udział w konferencjach naukowych, konkursach, festiwalach, 3 pkt - za nagrody, wyróżnienia, dyplomy otrzymane w olimpiadach, 1 pkt - za studia według indywidualnego planu studiów i programu nauczania, 1 pkt - za studia równoległe na drugim kierunku studiów, 1 pkt - za praktyki, staże lub ukończone kursy, nieobjęte programem nauczania i 1 pkt - za certyfikaty potwierdzające znajomość języków obcych co najmniej na poziomie B2. Suma punktów uzyskana przez kandydata do stypendium decydowała o pozycji w rankingu. W przypadku takiej samej liczby punktów, o miejscu w rankingu decydowała średnia ocen.

Przy ocenie wniosków brane były pod uwagę osiągnięcia uzyskane w okresie zaliczonych lat studiów, a więc od daty rozpoczęcia studiów na danym poziomie studiów najpóźniej do dnia 30 września 2010 r. W przypadku studentów, którzy otrzymywali stypendium w roku akademickim 2009/2010, przy ocenie wniosku nie były brane pod uwagę osiągnięcia uzyskane przed dniem 1 października 2009 r. Zasada, zgodnie z którą Minister nie uwzględniał osiągnięć stanowiących już uprzednio podstawę przyznania stypendium, pozwalała uniknąć sytuacji, kiedy do otrzymywania stypendium przez cały okres studiów wystarczyłoby uzyskanie istotnych osiągnięć jedynie podczas jednego roku studiów.

Minister wyjaśnił, iż stosował jednakowe zasady oceny wniosków w stosunku do każdego ze studentów ubiegających się o stypendium. O przyznaniu punktów w danej kategorii decydowała nie tylko liczba osiągnięć, ale również charakter danego osiągnięcia. Przykładowo, więcej punktów uzyskiwała publikacja w zagranicznym czasopiśmie naukowym niż publikacja w uczelnianych zeszytach naukowych. Jakkolwiek liczba uzyskanych punktów w danych kategoriach mogła wydawać się zaniżona, dzięki przyznawaniu ułamkowych części punktu możliwe było bardziej precyzyjne wartościowanie osiągnięć naukowych studentów. Gdyby Minister przyznawał np. po 1 pkt za każdą publikację w czasopiśmie naukowym, osoba, która przedstawiłaby 10 takich publikacji, uzyskałaby tyle samo punktów co osoba, która miała 3 takie publikacje - przy zastosowaniu maksymalnego poziomu 3 punktów za ten rodzaj osiągnięć.

Oceniając powtórnie wniosek o przyznanie M. S. stypendium, Minister wziął pod uwagę następujące osiągnięcia naukowe i aktywność naukową z okresu od dnia 1 października 2006 r. do dnia 28 lutego 2010 r.: pracę w 3 kołach naukowych, w tym pełnienie funkcji przewodniczącego, udział w 2 pracach naukowo-badawczych, udział w 2 konferencjach naukowych, odbycie praktyki i ukończenie 2 kursów.

Zgodnie z wnioskiem student zaliczył - trwający semestr - IV rok studiów pierwszego stopnia i w marcu 2010 r. rozpoczął studia drugiego stopnia. W związku z tym, Minister nie mógł uwzględnić osiągnięć uzyskanych podczas semestru I roku studiów drugiego stopnia, gdyż nie stanowiły one osiągnięć z okresu zaliczonych lat studiów. Należy podkreślić, iż wzór wniosku o przyznanie stypendium w pkt 12 jasno wskazuje, iż we wniosku należy podać osiągnięcia naukowe i aktywność naukową studenta w okresie zaliczonych lat studiów.

Przy ocenie wniosku nie została wzięta pod uwagę działalność wykraczająca poza katalog osiągnięć naukowych określonych w § 3 rozporządzenia, tj. działalność społeczna w samorządzie studenckim i komisjach wydziałowych.

Student uzyskał maksymalną liczbę punktów za pracę w trzech kołach naukowych, w tym za pełnienie funkcji przewodniczącego w jednym z nich (w ramach kategorii "praca w kole naukowym" Minister przyznawał od 0 do 2 pkt – maksymalnie 1,50 pkt za pracę w kołach naukowych i maksymalnie 0,50 pkt za pełnienie funkcji przewodniczącego koła).

W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, ocena wniosku o przyznanie M. S. stypendium nie zmieniła się. Wniosek uzyskał 3,50 pkt w tym: 1,75 pkt - za pracę w kole naukowym, 0 50 pkt - za pracę naukową udział w pracach naukowo-badawczych, 0,50 pkt - za udział w konferencjach naukowych, konkursach, festiwalach 0,75 pkt - za praktyki, staże lub ukończone kursy, nieobjęte programem nauczania. Osoby, które otrzymały stypendium w roku akademickim 2010/2011, uzyskały co najmniej 5,25 pkt W związku z tym przedstawione przez studenta osiągnięcia naukowe na tle osiągnięć innych studentów ubiegających się o stypendium ministra były nadal niewystarczające do otrzymania stypendium.

Organ podkreślił, iż student uzyskał informacje o uprawnieniach wynikających z art. 10 § 1 Kpa.

M. S. wniósł skargę na decyzję Ministra z dnia [...] marca 2011 r., podnosząc przeciwko rozstrzygnięciu liczne zarzuty.

W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 13 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona. W niniejszej sprawie sądem tym jest Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Natomiast zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania. Innymi słowy, wojewódzki sąd administracyjny nie orzeka, co do istoty sprawy w zakresie danego przypadku, lecz jedynie kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w tym postępowaniu, z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.

Badana pod tym kątem skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zaskarżoną decyzję z dnia [...] marca 2011 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] grudnia 2010 r. należało uchylić, albowiem wydano je z naruszeniem art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3. Kpa.

Stosownie do art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 164, poz.1365 ze zm.) stypendia za osiągnięcia w nauce i za wybitne osiągnięcia sportowe przyznaje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego na wniosek rady podstawowej jednostki organizacyjnej, a w przypadku uczelni nieposiadającej podstawowej jednostki organizacyjnej oraz uczelni zawodowej - na wniosek senatu uczelni, przedstawiony przez rektora tej uczelni. Szczegółowe kwestie związane z przyznawaniem stypendium reguluje, wskazane przez organ rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093, ze zm.).

Mając na uwadze treść art.178 ust.1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustalone przepisami wykonawczymi kryteria przyznawania stypendiów uznać należy, iż decyzja w przedmiocie przyznania stypendium ma charakter uznaniowy.

Przesądza o tym fakt, iż poza spełnieniem kryteriów o charakterze ścisłym, wymienionych w § 2 pkt 1, 2 i 4 rozporządzenia, student ubiegający się o stypendium musi również spełnić kryterium o charakterze nieostrym, za które uznać należy legitymowanie się osiągnięciami naukowymi oraz aktywnością naukową. Wprawdzie § 3 rozporządzenia definiuje zbiorczo pojęcie osiągnięć i aktywności naukowej, wyliczając ich formy, niemniej, po pierwsze, nie jest to definicja wyczerpująca (wspomniany katalog poprzedza sformułowanie "w szczególności"), po drugie, możność wylegitymowania się przez studenta jakimkolwiek z osiągnięć lub aktywności wymienionej w przepisie nie uprawnia automatycznie do uzyskania stypendium. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest bowiem upoważniony do rozstrzygania, które z przejawów działalności naukowej studentów zasługują na wyróżnienie stypendium i dlatego jest zobowiązany swoje uznanie w tym zakresie dokładnie i wyczerpująco uzasadnić. Podkreślić należy, iż w związku z wydawaniem decyzji o charakterze uznaniowym na organie administracji ciąży obowiązek szczególnie starannego sporządzenia ich uzasadnienia, zwłaszcza decyzji dla strony negatywnych. Dlatego ze względu na możliwy do podniesienia zarzut niewłaściwego korzystania z uznania administracyjnego (przekroczenia granic tego uznania), obowiązki w zakresie uzasadnienia decyzji są większe wobec organu orzekającego w ramach uznania administracyjnego, aniżeli w przypadku orzekania w ramach ustawowego związania.

Na uznaniowy charakter decyzji przyznającej stypendia wydanych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, wielokrotnie wskazywało orzecznictwo sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 21 marca 2007 r. sygn. I OSK 2032/06 oraz wyroki WSA w Warszawie: z dnia 2 grudnia 2008 r. sygn. I SA/Wa 1201/08, z dnia 13 listopada 2008 r. sygn. I Sa/Wa 890/08, z dnia 25 września 2007 r. sygn. akt I SA/Wa 958/07 – publikowane w LEX).

Wprawdzie kryteria, którymi posługiwał się organ w celu wyłonienia najlepszych studentów, zostały w zaskarżonej decyzji scharakteryzowane. Minister wyjaśnił, iż preferował osiągnięcia o charakterze ściśle naukowym, zwłaszcza takie, które wykraczają poza program nauczania, udział w pracach naukowo - badawczych, publikacje o charakterze naukowym, zwłaszcza o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym (w obcych językach) oraz czynny udział w konferencjach naukowych, konkursach i festiwalach, niemniej całkowicie zaniechał szczegółowej oceny i opisu pod kątem tych kryteriów poszczególnych elementów dorobku skarżącego.

Brak jest w zaskarżonej decyzji zindywidualizowania poszczególnych ocen, ich uzasadnienia. Nie jest tu wystarczające podanie skali punktacji danego osiągnięcia czy dokonania studenta, jak to czyni Minister w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji – np. w ramach kategorii "praca w kole naukowym" Minister przyznawał od 0 do 2 pkt to jest maksymalnie 1,50 pkt za pracę w kołach naukowych i maksymalnie 0,50 pkt za pełnienie funkcji przewodniczącego koła. Punkty te należało nie tylko odnieść do konkretnie wskazanych dokonań studenta (ten element został w decyzji spełniony), ale także pisemnie uzasadnić dlaczego tak a nie inaczej oceniono jego dokonania, czego zabrakło do uzyskania maksymalnej liczby punktów za dane osiągnięcie czy działalność, dlaczego tak a nie inaczej je oceniono. Bez tego pisemnego uzasadnienia przyznanej punktacji, dotyczącej wypracowania przez organ, na podstawie sumy uzyskanych punków przez danego zainteresowanego, rankingu najlepszych studentów, wydana przez organ decyzja nie ma cech prawidłowego uznania administracyjnego, a zatem nosi cechy dowolności.

W aktach administracyjnych sprawy brak jest stworzonego przez organ, na użytek postępowań o przyznanie stypendium naukowego na rok akademicki 2010/2011 za osiągnięcia w nauce, dokumentu określającego skalę punktacji danego dokonania czy osiągnięcia (przecież jak zapewnia organ w uzasadnieniu decyzji stosował do oceny wszystkich wniosków o przyznanie stypendium te same kryteria punktacji) oraz protokołu odrębnej dla każdego zainteresowanego dokumentacji, dotyczącej oceny jego dokonań i uzasadnienia przyznania mu za dane osiągnięcie określonej liczby punktów. Dokumenty te są niezbędne dla dokonania kontroli przez sąd administracyjny procesu wyłaniania najlepszych studentów w drodze uznania administracyjnego.

W przedstawionym przez organ materiale sprawy brak także jasno sprecyzowanego wskazania co do przyznawania ułamkowych punktów. Nie wiadomo jaki może być najmniejszy ułamek przyznanego punktu, czy w skali dziesiętnej punktu, czy setnej.

Także samo poinformowanie zainteresowanego o możliwości zapoznania się z aktami postępowania administracyjnego (art. 10 Kpa), które to akta na tym etapie postępowania sprowadzały się do: wniosku o przyznanie stypendium wraz z załącznikami, decyzji wydanej w I instancji i wniosku skarżącego o ponowne rozpatrzenie sprawy, nie stanowi w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego prawidłowego wykonywania przez organ obowiązków zakreślonych art. 7 i art. 8 Kpa. Skoro organ wybrał, wskazany przez siebie w uzasadnieniu decyzji, sposób wyłaniania najlepszych studentów (z grona studentów spełniających kryteria ustawowe i kryteria zawarte w rozporządzeniu) poprzez szczegółową punktację poszczególnych dokonań danego studenta, to powinien ustalone w taki sposób dodatkowe zasady podać do wiadomości zainteresowanych i nadto w uzasadnieniu decyzji szczegółowo uzasadnić przyczyny przyznania za konkretne osiągnięcia studenta określonych punktów. Wobec uznaniowego charakteru decyzji nie sposób elementu tego pominąć w uzasadnieniu decyzji. Powołanie się tu jedynie na liczbę punktów nie stanowi uzasadnienia uznania administracyjnego.

Uzasadnienie zaskarżonej decyzji mimo jego rozwlekłości, streszczania przepisów i wskazania dodatkowych zasad wyłaniania najlepszych studentów, zawiera niewiele na temat przyczyn przyznania skarżącemu konkretnych punktów za dane dokonanie, brak tu wyjaśnienia dlaczego przyznano za dane osiągnięcie taką a nie inną ilość punktów.

Nadto uzasadnienie decyzji zawiera istotne dla łącznej punktacji nieścisłości. Organ raz stwierdza, iż skarżącemu za pracę w kołach naukowych przyznano maksymalną ilość punków. "Student uzyskał maksymalną liczbę punktów za pracę w trzech kołach naukowych, w tym za pełnienie funkcji przewodniczącego w jednym z nich. Za pracę w kołach naukowych można było uzyskać maksymalnie 1,50 pkt, zaś za pełnienie funkcji przewodniczącego koła - maksymalnie 0,50 pkt" Przy czym Minister wyjaśnił, iż w ramach kategorii "praca w kole naukowym" przyznawał od 0 do 2 pkt Natomiast w dalszej części uzasadnienia Minister stwierdził, iż "Wniosek uzyskał 3,50 pkt w tym: 1,75 pkt - za pracę w kole naukowym; 0,50 pkt - za pracę naukową udział w pracach naukowo-badawczych; 0,50 pkt - za udział w konferencjach naukowych, konkursach, festiwalach; 0,75 pkt - za praktyki, staże lub ukończone kursy, nieobjęte programem nauczania". Istnieje zatem sprzeczność między stwierdzeniem maksymalna ilość punktów za pracę w kole naukowym, a stwierdzeniem 1,75 pkt - za pracę w kole naukowym, tym bardziej, iż Minister wskazał na działalność skarżącego aż w trzech kołach naukowych. Brak w aktach administracyjnych sprawy protokołu z procesu oceny poszczególnych osiągnięć skarżącego, uniemożliwia prawidłową ocenę pod względem procedury administracyjnej wskazanej przez organ w uzasadnieniu decyzji, punktacji za pracę w kołach naukowych. Również brak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji opisowej oceny, wskazującej przyczyny przyznania za dane dokonanie takiej a nie innej punktacji uniemożliwia wyjaśnienie powyższej kwestii.

Dochowanie przez organ powyżej wskazanych wymogów jest warunkiem niezbędnym do sformułowania oceny, czy odmawiając przyznania stypendium skarżącemu, który w świetle materiału dowodowego legitymuje się osiągnięciami naukowymi, organ ten nie przekroczył granic uznania administracyjnego. W niniejszym materiale sprawy oraz z uwagi na wskazane wyżej wady zawarte w uzasadnieniu obu decyzji, kontroli takiej dokonać nie sposób.

Wobec braku powyższych wymogów obie wydane w sprawie skarżącego decyzje Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego należało wyeliminować z obrotu prawnego i dlatego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł jak w sentencji wyroku, na podstawie art.145 § 1 ust.1 lit. c oraz art. 152 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych.