Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Janusz Zubrzycki po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2007 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia D.U. sp. z o.o. w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2007 r. sygn. akt III SA/Wa 1170/07 odmawiające przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi D.U. sp. z o.o. w W. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 13 kwietnia 2007 r. nr [...] w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2002 r. postanawia oddalić zażalenie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 4 września 2007 r., sygn. III SA/Wa 1170/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił D. U. sp. z o.o. z/s w W. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji podał, iż strona złożyła na urzędowym formularzu wniosek o zwolnienie z uiszczenia wpisu sądowego od skargi, argumentując, iż w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej nie posiada środków na sfinansowanie kosztów sądowych. Spółka na podstawie art. 255 ustawy dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej powoływana jako "P.p.s.a.", została wezwana do uzupełnienia dokumentacji potwierdzającej jej sytuację majątkową. W odpowiedzi na to wezwanie pełnomocnik skarżącej oświadczył, iż nie ma możliwości przedłożenia żądanych dokumentów, ponieważ z uwagi na brak jakichkolwiek środków finansowych spółka nie prowadzi dokumentacji księgowej i nie sporządza deklaracji podatkowych. Dodatkowo podniesiono, iż organy prowadzące postępowanie egzekucyjne wobec majątku spółki powinny udzielić wszelkich informacji dotyczących tego majątku, gdyż sama spółka nie posiada dostatecznej wiedzy w tej kwestii.

Wobec powyższego Sąd pierwszej instancji stwierdzając, iż oświadczenia strony nie stanowią wystarczającej podstawy do dokonania rzetelnej oceny jej sytuacji majątkowej pod kątem przesłanek z art. 246 § 2 P.p.s.a. odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Skarżąca zakwestionowała powyższe rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji i w zażaleniu wniosła o jego uchylenie.

Argumentując swoje stanowisko pełnomocnik skarżącej stwierdził, iż sytuacja finansowa spółki została w sposób wyczerpujący wyjaśniona we wcześniejszych etapach postępowania. Podkreślił ponownie, iż w sprawie nie przedłożono stosownej dokumentacji, gdyż faktycznie dokumentacja ta nie istnieje, wobec braku po stronie skarżącej funduszy na jej sporządzenie. W ocenie pełnomocnika ta okoliczność sama w sobie przemawia za koniecznością przyznania spółce prawa pomocy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że celem instytucji prawa pomocy jest zagwarantowanie dostępu do sądu osobom (zarówno fizycznym jak i prawnym oraz innym jednostkom organizacyjnym), których wyjątkowo trudna sytuacja materialna nie pozwala na poniesienie kosztów postępowania. W przypadku osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, stosownie do treści art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym może być przyznane, gdy strona wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Należy zauważyć, iż regulacja zawarta w treści art. 246 § 2 cytowanej ustawy stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w art. 199, stosownie do którego strony ponoszą koszty postępowania, związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Prawo pomocy może zostać stronie przyznane na jej wniosek. Ustawodawca obarczył przy tym wnioskodawcę obowiązkiem wykazania przesłanek z art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. Zaniechanie strony w ww. zakresie ma ten skutek, iż wszelkie wątpliwości dotyczące jej stanu majątkowego sąd rozstrzyga na jej niekorzyść. W interesie tejże strony leży zatem przedłożenie wszelkich możliwych dokumentów źródłowych oraz przedstawienie okoliczności przemawiających za pozytywnym rozpoznaniem jej wniosku. (por. postanowienie NSA z 31 marca 2005 r., sygn. I FZ 63/05 – niepubl.; postanowienie WSA w Warszawie z 10 maja 2006 r., III SA/Wa 3456/05 – niepubl.).

Podkreślić również należy, iż rozstrzygnięcie sądu w zakresie prawa pomocy, zgodnie z treścią omawianego przepisu ma charakter uznaniowy. Oznacza to, iż nawet jeżeli zostałaby spełniona przesłanka braku dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, sąd nie musi przychylić się do żądania strony, a jedynie może przyznać prawo pomocy, jeżeli wedle jego uznania będzie to konieczne dla zapewnienia jednostce dostępu do sądu.

W ocenie tutejszego Sądu za trafne należy uznać stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, iż skarżąca spółka nie wykazała, że zasługuje na dofinansowanie jej z budżetu państwa (a prawo pomocy jest w istocie taką formą dotowania) w zakresie zwolnienia z obowiązku uiszczenia wpisu sądowego. Strona przywołała wprawdzie szereg okoliczności, które miały uzasadniać przyznanie jej prawa pomocy w żądanym zakresie, jednakże Sąd pierwszej instancji ma możliwość rzetelnego rozważenia i zweryfikowania tych twierdzeń jedynie w oparciu o dokumenty źródłowe przedłożone przez stronę i w oparciu jedynie o ten materiał jest w stanie ocenić, czy przesłanki z art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. faktycznie zaistniały. Jak wyżej wskazano, to wnioskodawcę ustawa obliguje do wykazania owych przesłanek, a zatem Sąd rozpoznający taki wniosek nie ma obowiązku podejmowania czynności zmierzających do wyjaśnienia sytuacji finansowej wnioskodawcy i w tym zakresie może opierać się jedynie o dokumentację złożoną przez tegoż wnioskodawcę do akt sprawy.

Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny za trafną uznaje ocenę Sądu pierwszej instancji dokonaną w zakresie obowiązku prowadzenia przez skarżącą stosownej dokumentacji księgowej i rachunkowej, wynikającego ze stosownych przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 76, poz. 694 ze zm.) oraz ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. Nr 54, poz. 654 ze zm.). Podkreślenia wymaga, iż na konieczność wywiązania się z ww. obowiązku nie ma żadnego wpływu to, czy spółka osiągnęła w danym okresie sprawozdawczym, czy roku podatkowym jakiekolwiek dochody. Wobec powyższego stwierdzić należy, iż skutki zaniechania prowadzenia odpowiedniej dokumentacji finansowej z uwagi na brak wystarczających środków finansowych obciążają skarżącą (por. postanowienie WSA w Warszawie z 26 września 2005 r., sygn. III SA/Wa 1611/04 – niepubl.). Ponadto w świetle przywołanego przez Sąd pierwszej instancji orzeczenia Sądu Najwyższego z 13 września 1937 r. spółka ma możliwość podjęcia działań zmierzających do poprawy jej sytuacji finansowej lub rozważenia ogłoszenia upadłości.

W oparciu o powyższe uwagi Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, iż zaskarżone postanowienie odpowiada prawu, a argumentacja przedstawiona w zażaleniu nie zasługuje na uwzględnienie, wobec czego – na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 powołanej wyżej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – należało orzec jak w sentencji.