Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA: Janusz Zubrzycki (sprawozdawca), , , po rozpoznaniu w dniu 6 września 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia J. L. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 19 kwietnia 2012 r. sygn. akt I SA/Łd 373/12 w przedmiocie odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi w sprawie ze skargi J. L. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 23 listopada 2011 r., nr ... w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2004 r. postanawia: 1) uchylić zaskarżone postanowienie w całości, 2) sprostować z urzędu oczywistą omyłkę pisarską zawartą w uzasadnieniu postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt I SA/Łd 373/12, w ten sposób, że w ostatnim akapicie uzasadnienia zwrot "odrzucił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi" zastąpić zwrotem "odrzucił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do złożenia skargi", 3) przyznać doradcy podatkowemu J. P. z budżetu Skarbu Państwa - kasy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych powiększoną o należny podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu.

Postanowieniem z 19 kwietnia 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odrzucił wniosek J. L. o przywrócenie terminu do złożenia skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z 23 listopada 2011 r. w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku od towarów i usług za okres od stycznia do grudnia 2004 r.

Sąd pierwszej instancji przedstawiając stan faktyczny sprawy podał, że zaskarżoną decyzją z 23 listopada 2011 r. Dyrektor Izby Skarbowej w L. utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z. z 11 kwietnia 2011 r. w przedmiocie określenia J. L. zobowiązania w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2004 r. Postanowieniem z 29 grudnia 2011 r. referendarz sądowy WSA w Łodzi przyznał stronie prawo pomocy w zakresie całkowitym poprzez zwolnienie od koszów sądowych i ustanowienie doradcy podatkowego. W dniu 15 lutego 2011 r. strona złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi wraz ze skargą. We wniosku pełnomocnik strony wskazał, iż pismem z 5 stycznia 2012 r. Krajowa Rada Doradców Podatkowych wyznaczyła go pełnomocnikiem skarżącego. Powyższe pismo otrzymał 16 stycznia 2012 r. i od tego dnia zaczął biec termin do wniesienia skargi wynoszący, zdaniem pełnomocnika, 30 dni.

W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd pierwszej instancji wskazał, że przeszkoda, która uniemożliwiała wniesienie skargi w terminie ustała 16 stycznia 2012 r., kiedy to pełnomocnik strony skarżącej dowiedział się o ustanowieniu go pełnomocnikiem z urzędu. Od tej daty – zdaniem Sądu – należało liczyć termin 7 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi, który upłynął 23 stycznia 2012 r. Tymczasem pełnomocnik skarżącego, składając wniosek 15 lutego 2012 r., przekroczył ten termin.

Strona zaskarżyła powyższe postanowienie w całości, zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 87 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnego (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej "P.p.s.a."), przez błędne uznanie, że terminem ustania przyczyny uchybienia terminu na złożenie skargi jest dzień otrzymania przez doradcę podatkowego pisma z Krajowej Rady Doradców Podatkowych o wyznaczeniu go jako pełnomocnika z urzędu do niniejszej sprawy, tj. 16 stycznia 2012 r. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych skarżący podniósł, że w przypadku pełnomocnika ustanowionego z urzędu przyczyny uchybienia terminu do wniesienia środka odwoławczego ustają w dniu, w którym miał on rzeczywistą możliwość wniesienia tego środka, nie później niż w dniu po upływie terminu na wniesienie danego środka odwoławczego, liczonego od dnia zawiadomienia o ustanowieniu pełnomocnikiem z urzędu przez właściwy organ. Skarżący argumentował, że w niniejszej sprawie złożono wniosek o przywrócenie terminu wraz ze skargą w ciągu 30 dni od dnia otrzymania przez doradcę podatkowego zawiadomienia z Krajowej Rady Doradców Podatkowych o wyznaczeniu go na pełnomocnika z urzędu, a zatem termin został dotrzymany.

Strona wniosła o uchylenie skarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zasądzenie na rzecz strony kosztów postępowania oraz o przyznanie pełnomocnikowi strony wynagrodzenia związanego z poniesieniem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 86 § 1 P.p.s.a., jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Warunkiem przywrócenia terminu jest jednak (zgodnie z przepisami art. 87 § 1, 2 i 4 ustawy) złożenie pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu w sądzie, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu siedmiu dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu, uprawdopodobnienie przez stronę braku winy w uchybieniu terminowi oraz dokonanie przez stronę równocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu czynności, której strona nie dokonała w terminie.

Z powyższego wynika, że jedną z kluczowych kwestii, którą sąd rozpoznający wniosek o przywrócenie terminu jest obowiązany ustalić, jest zatem kwestia ustania przyczyny uchybienia terminowi do dokonania określonej czynności procesowej, którą należy badać indywidualnie w każdej konkretnej sprawie.

Odnośnie ustalania momentu ustania przyczyny uchybienia terminowi do dokonania czynności procesowych, w sytuacji podobnej jak w niniejszej sprawie, w której pełnomocnik strony został ustanowiony w trybie art. 244 P.p.s.a., wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu - powoływanym zresztą przez stronę skarżącą w zażaleniu - z 8 czerwca 2006 r., sygn. akt I FZ198/06 (orzeczenie dostępne w bazie orzeczeń NSA: orzeczenia.nsa.gov.pl). Wprawdzie orzeczenie to zapadło w nieco innym stanie faktycznym i dotyczy sposobu określania momentu ustania przyczyny uchybienia terminowi do złożenia przez pełnomocnika ustanowionego na podstawie art. 244 P.p.s.a. skargi kasacyjnej, jednakże – w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego – stanowisko w nim wyrażone będzie pomocne przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy, w której kwestią sporną jest przywrócenie terminu do złożenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W omawianym postanowieniu Naczelny Sąd Administracyjny trafnie stwierdził, że w wypadku ustanowienia adwokata (radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego) w trybie art. 244 P.p.s.a., dniem, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 87 § 1 P.p.s.a.) jest dzień, w którym adwokat (radca prawny, doradca podatkowy, rzecznik patentowy) miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej po zapoznaniu się z aktami sprawy, nie później jednak niż dzień upływu 30 dni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu do występowania w sprawie.

Tutejszy Sąd w pełni podziela powyższe stanowisko. Formułując ogólną zasadę w nim wyrażoną odnośnie ustalania momentu ustania przyczyny uchybienia terminowi do wniesienia danego środka odwoławczego przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu po upływie tegoż terminu, można by wskazać, że przyczyna ta ustaje w dniu, w którym pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość wniesienia danego środka odwoławczego, nie później jednak niż z dniem upływu terminu do jego wniesienia takiego środka odwoławczego, liczonego od dnia zawiadomienia go o ustanowieniu pełnomocnikiem.

W kontekście powyższych rozważań za niezasadne należało uznać stanowisko Sądu pierwszej instancji zaprezentowane w skarżonym postanowieniu, jakoby przyczyna uchybienia terminowi do złożenia skargi w niniejszej sprawie ustała 16 stycznia 2012 r., tj. w dniu, w którym pełnomocnik skarżącego dowiedział się o ustanowieniu go pełnomocnikiem z urzędu, i od tej daty należało liczyć termin 7 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi. Przyjęcie takiego założenia w praktyce prowadziłoby bowiem do ograniczenia pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu terminu do sporządzenia skargi do 7 dni, liczonego od momentu, w którym mógł on zaznajomić się ze sprawą, co w praktyce mogłoby uniemożliwić sporządzenie takiego środka zaskarżenia. Ponadto stawiałoby to w uprzywilejowanej sytuacji pełnomocników ustanowionych w drodze wyboru, którzy teoretycznie na sporządzenie i wniesienie skargi dysponują 30 dniami.

W niniejszej sprawie, jak wyżej wskazano, pełnomocnik otrzymał zawiadomienie o wyznaczeniu go pełnomocnikiem z urzędu w dniu 16 stycznia

2012 r., zaś wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi wraz z tą skargą został nadany w placówce pocztowej 15 lutego 2012 r. a zatem – zgodnie z przyjętym przez tutejszy Sąd stanowiskiem – należy uznać, że w tej dacie ustała przyczyna uchybienia terminowi do złożenia skargi, a tym samym, że wniosek o przywrócenie terminu został złożony w stosownym terminie.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 P.p.s.a., uchylił zaskarżone postanowienie.

Brak jest natomiast podstawy prawnej do zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego. W art. 209 P.p.s.a. przyjęto unormowanie, że wniosek strony o zwrot kosztów sąd rozstrzyga w każdym orzeczeniu uwzględniającym skargę (art. 200 P.p.s.a.) oraz w orzeczeniu, o którym mowa w art. 201, 203 i 204 ustawy. Zatem w innych przypadkach sąd nie rozstrzyga o zwrocie kosztów postępowania. Nie istnieje bowiem podstawa prawna dla takiego rodzaju rozstrzygnięcia.

Jednocześnie Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 156 § 3 w zw. z art. 166 P.p.s.a., postanowił sprostować oczywistą omyłkę pisarską zawartą w uzasadnieniu postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt I SA/Łd 373/12 w ten sposób, że w ostatnim akapicie uzasadnienia zwrot "odrzucił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi" zastąpić zwrotem "odrzucił wniosek skarżącej o przywrócenie terminu do złożenia skargi".

Wynagrodzenie dla pełnomocnika z urzędu przyznano na podstawie art. 250 P.p.s.a. w zw. z § 4 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 3 ust. 1 pkt 2 i § 3 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 31 stycznia 2011 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. Nr 31, poz. 153).