Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jolanta Rajewska po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Stowarzyszenia [...] na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2017 r. sygn. akt II SAB/Wa 586/16 o wezwaniu do uiszczenia wpisu od skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. akt II SAB/Wa 586/16 w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [...] na bezczynność Ministra Skarbu Państwa w przedmiocie ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego postanawia: oddalić zażalenie

Zarządzeniem z dnia 11 kwietnia 2017 r. sygn. akt II SAB/Wa 586/16 Przewodniczący Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wezwał Stowarzyszenie [...] do uiszczenia wpisu sądowego od skargi kasacyjnej wniesionej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. akt II SAB/Wa 586/16. Stosownie do § 3 rozporządzenia Rady Ministrów dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.) wysokość wpisu określono na kwotę 100 zł. W zarządzeniu wskazano ponadto, że wpis należy uiścić w terminie 7 dni od daty doręczenia odpisu zarządzenia, pod rygorem odrzucenia skargi kasacyjnej.

Zażalenie na powyższe zarządzenie wniosło Stowarzyszenie [...] zarzucając naruszenie art. 239 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm. - dalej jako "P.p.s.a.") w zakresie, w jakim przepis ten stanowi, że nie mają obowiązku uiszczania opłat sądowych organizacje pożytku, działające na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w sprawach własnych, z wyjątkiem spraw dotyczących prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej, a także organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r., poz. 239 i 395) w sprawach własnych dotyczących realizacji zleconego zadania publicznego na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zdaniem Stowarzyszenia naruszenie powołanego przepisu polegało na braku jego zastosowania, pomimo że przepis ten powinien być zastosowany w niniejszej sprawie.

W uzasadnieniu zażalenia Stowarzyszenie wskazało, że sprawa zawisła przed Sądem jest sprawą własną, gdyż jest związana z realizacją misji i celów Stowarzyszenia. Misją Stowarzyszenia jest prowadzenie działań na rzecz upowszechniania i realizacji idei dobrego rządzenia. Z kolei celem Stowarzyszenia jest upowszechnianie i ochrona wolności oraz praw człowieka, swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji oraz wspieranie działań monitorujących i edukacyjnych, w szczególności podejmowanych (...) na rzecz zwiększenia przejrzystości i uczciwości życia publicznego, w tym działanie na rzecz swobodnego dostępu do informacji publicznej. W związku z tym Stowarzyszenie jako organizacja pozarządowa, będąca organizacją pożytku publicznego jest zwolniona z obowiązku uiszczania opłat sądowych.

Zdaniem Stowarzyszenia pojęcie "sprawy własnej" nie może być utożsamiane z realizacją celów statutowych Stowarzyszenia, ale z ustaleniem, że sprawa dotyczy praw i obowiązków Stowarzyszenia oraz związana jest z sytuacją prawną organizacji.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 239 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, obowiązku uiszczania opłat sądowych nie mają organizacje pożytku publicznego, działające na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w sprawach własnych, z wyjątkiem spraw dotyczących prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej, a także organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w sprawach własnych dotyczących realizacji zleconego zadania publicznego na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Nie ulega wątpliwości, że Stowarzyszenie [...] posiada status organizacji pożytku publicznego, co potwierdza dołączony do zażalenia wydruk z Krajowego Rejestru Sądowego. W związku z tym oraz z uwagi na treść art. 239 § 2 P.p.s.a. rozstrzygnięcia wymaga kwestia, czy Stowarzyszenie działa we własnej sprawie i czy w niniejszej sprawie korzysta z wyłączenia podmiotowego, o jakim mowa w powołanym przepisie.

W postępowaniu sądowadministracyjnym regułą jest ponoszenie przez strony kosztów związanych z ich udziałem w sprawie (art. 199 P.p.s.a.). Ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych jest natomiast wyjątkiem od tej ogólnej zasady. Wszystkie zatem odstępstwa od zasady ponoszenia kosztów postępowania, wynikające z regulacji szczególnych, w tym art. 239 P.p.s.a., muszą być traktowane jako wyjątki podlegające wykładni ścisłej, a niekiedy wręcz zawężającej (por. M. Jagielska, J. Jagielski, P. Gołaszewski, Komentarz do art. 240, w: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2015, s. 907). Reguły te są pomocne także przy odkodowaniu pojęcia "sprawy własnej", o której mowa w art. 239 § 2 P.p.s.a. W związku z tym pojęcie to należy odnosić nie do wykonywanej przez organizacje pożytku publicznego działalności statutowej, lecz do pojęcia sprawy administracyjnej, w której skarga została wniesiona, ale w ramach indywidualnego interesu prawnego takiej organizacji. Sformułowanie "sprawa własna" dotyczy zatem postępowania, w którym w drodze indywidualnego aktu administracyjnego organ władzy publicznej przyznaje lub nakłada określone prawa lub obowiązki wynikające z norm materialnoprawnych.

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Sferę tę precyzuje art. 4 powołanej ustawy. Zatem działalność organizacji pożytku publicznego z założenia nie jest prowadzona w sprawie własnej, lecz w sprawie społecznej, mieszczącej się w sferze zadań publicznych.

Rozpoznawana sprawa została zainicjowana nie we własnym interesie Stowarzyszenia, ile w celu realizacji założeń statutowych łączących się ze sprawą społeczną, objętą działalnością pożytku publicznego. Sprawa niniejsza dotyczy dostępu do informacji publicznej, a zatem informacji – stosownie do art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej – o sprawie publicznej. Tym samym założyć należy, że wniosek o udzielenie informacji publicznej został złożony w odniesieniu do sprawy publicznej, a nie sprawy własnej Stowarzyszenia. Prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu. Z prawa tego Stowarzyszenie korzysta nie "w sprawie własnej", lecz w sprawie społecznej, mającej społeczną użyteczność. Skoro sprawa została zainicjowana z uwagi na jej wymiar społecznej użyteczności związanej z realizacją zadań publicznych, to sprawa ta nie posiada charakteru "sprawy własnej" Stowarzyszenia. Jak podkreślił to Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 17 maja 2017 r. , sygn. akt I OZ 839/17, nie można utożsamiać "spraw własnych" z działalnością statutową, tj. sferą działalności zewnętrznej Stowarzyszenia, gdyż działalność ta nie wpływa bezpośrednio prawa i obowiązki oraz nie zmienia sytuacji prawnej Stowarzyszenia. W takim przypadku zwolnienie od kosztów sądowych przysługiwałoby bowiem stronie automatycznie w każdej sprawie dotyczącej udostępnienia informacji publicznej.

W związku z powyższym uznać należy, że Stowarzyszenie w niniejszej sprawie nie korzysta ze zwolnienia zawartego w art. 239 § 2 P.p.s.a., tj. zwolnienia z obowiązku uiszczania opłat sądowych. Zasadne zatem było wydanie zarządzenia o wezwaniu Stowarzyszenia do uiszczenia wpisu od wniesionej skargi kasacyjnej. W tym przypadku podstawę prawną określenia wysokości wpisu stanowi § 3 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zgodnie z tym przepisem wpis od skargi kasacyjnej wynosi połowę wpisu od skargi, nie mniej jednak niż 100 zł. Przewodniczący Wydziału prawidłowo zatem ustalił wysokość wpisu należnego od skargi kasacyjnej wniesionej przez Stowarzyszenie. Tym samym zaskarżone zarządzenie odpowiada prawu.

Z powyższych względów, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 i art. 198 P.p.s.a. orzekł jak w postanowieniu.