Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Grzegorz Czerwiński po rozpoznaniu w dniu 29 października 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia D. W. i M. W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2015 r. sygn. akt VII SAB/Wa 120/14 odmawiające D. W. i M. W. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi D. W. i M. W. na przewlekłość postępowania Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w sprawie wniosku o stwierdzenie nieważności postanowienia Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia [...] stycznia 2014 r. nr [...]. postanawia: oddalić zażalenie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 17 czerwca 2015 r. sygn. akt VII SAB/Wa 120/14 odmówił D. W. i M. W. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie z ich skargi na przewlekłość postępowania Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w sprawie wniosku o stwierdzenie nieważności postanowienia Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia [...] stycznia 2014 r. nr [...]

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że D. W. oraz M. W. (dalej jako skarżący) złożyli na urzędowym formularzu wniosek o przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie ich od kosztów sądowych i ustanowienie im adwokata. W treści wniosku wskazano, iż skarżąca wraz z mężem prowadzi gospodarstwo domowe i utrzymuje się z dochodów uzyskiwanych z tytułu emerytur w łącznej wysokości 2.781 zł miesięcznie. Małżeństwo jest współwłaścicielem dwóch działek o powierzchni 2.488 m². Skarżąca oświadczyła, iż nie posiada domu, mieszkania oraz oszczędności. Jednocześnie wskazała, że w jej mieszkaniu nie ma zimnej wody i ogrzewania. Nikt z nimi nie mieszka i nie prowadzi gospodarstwa domowego.

Zarządzeniem z dnia 10 lutego 2015 r. wezwano skarżących do uzupełnienia złożonego wniosku o wskazane tam informacje i dokumenty.

Z dodatkowych wyjaśnień wynika, że wnioskodawcy mieszkają w mieszkaniu o powierzchni 57 m2, dzieci wnioskodawców nie prowadzą z nimi wspólnego gospodarstwa, są tylko zameldowani w tym miejscu. Wskazali, że ich emerytury są na poziomie minimum socjalnego i wydatki z uwagi na prowadzenie tak licznych spraw sądowych są nie do wytrzymania. Dodali, że nie mają kont bankowych, nie mają pojazdów mechanicznych poza rowerem, nie otrzymują pomocy od dzieci, znajomych, organizacji społecznych. Oświadczyli, że J. W. nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, M. W. również nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, przy czym zaznaczono, że być może założyła działalność gospodarczą pod adresem w N. , ale jeżeli zarejestrowała, to bardzo niedawno, nie osiąga jeszcze żadnych dochodów; być może będzie to działalność internetowa, do której też są potrzebne nakłady, na opłaty czy ZUS. Wnioskodawcy dodali, że na żywność mają mniej niż 900 zł, z leków kupują tylko te ratujące życie. Załączyli kopie dokumentów PIT 40A za 2013 r., z których wynika, że M. W. osiągnął w 2013 r. dochód 21 401 zł a D. W. 17 673 zł.

Postanowieniem referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2015 r. sygn. akt VII SAB/Wa 120/14 odmówiono D. W. i M. W. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata.

D. W. i M. W. w ustawowym terminie złożyli sprzeciw od postanowienia referendarza sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 17 czerwca 2015 r., na podstawie art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a., odmówił skarżącym przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że nie może prawidłowo i rzetelnie ocenić sytuacji finansowej wnioskodawców wskutek nie udzielenia przez nich szczegółowych informacji. Wnioskodawcy nie wykazali w sposób nie budzący wątpliwości, iż znajdują się w sytuacji materialnej, uzasadniającej przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Pomimo wezwania do nadesłania dodatkowych wyjaśnień skarżący ograniczyli się jedynie do wskazania, że ponoszone przez nich miesięczne wydatki to 900 zł na jedzenie oraz nieokreślona kwota na zakup leków. Brak szczegółowych informacji w zakresie ponoszonych miesięcznych wydatków jest informacją istotną, gdyż porównanie koniecznych wydatków z dochodami skarżących pozwoliłoby na prawidłową ocenę możliwości materialnych strony. Zdaniem Sądu, złożone przez skarżących oświadczenie jest zaś niewystarczające dla ustalenia ich faktycznych możliwości finansowych.

Zażalenie na postanowienie WSA w Warszawie z dnia 17 czerwca 2015 r. złożyli D. i M. W. Podnieśli, że walka z bezprawiem GINB doprowadziła do tego, że obecnie nie są w stanie opłacić kosztów postępowania związanych z ich uczestnictwem w wielu zainicjowanych sprawach bez uszczerbku koniecznego dla siebie i swojej rodziny.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Z konstrukcji tego przepisu wynika, że to na wnioskodawcy ciąży obowiązek wykazania, iż znajduje się w sytuacji materialnej uprawniającej do przyznania prawa pomocy. W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii będzie zależało od tego, co zostanie udowodnione przez stronę.

Instytucja przyznania prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadkach osób, które wykażą, że znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Do osób tych można zaliczyć osoby rzeczywiście ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko podstawowe potrzeby życiowe. Przy ocenie, czy sytuacja materialna strony kwalifikuje go do przyznania prawa pomocy Sąd bierze nie tylko pod uwagę wysokość uzyskiwanych dochodów ale również stan majątkowy strony.

Należy podnieść przy tym, że jeżeli w ocenie Sądu oświadczenie strony zawarte we wniosku okazałoby się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budziłoby wątpliwości, to zgodnie z art. 255 P.p.s.a. strona na wezwanie Sądu jest obowiązana złożyć, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W niniejszej sprawie Sąd zarządzeniem z dnia 10 lutego 2015 r. wezwał skarżących do złożenia stosownych wyjaśnień i dokumentów. Skarżący w odpowiedzi na powyższe wezwanie udzielili niepełnych wyjaśnień uniemożliwiając tym samym Sądowi dokonanie oceny ich rzeczywistych możliwości płatniczych czy stanu majątkowego w kontekście przesłanek z art. 246 § 1 P.p.s.a. Słusznie zauważył Sąd I instancji, że brak szczegółowych informacji w zakresie ponoszonych miesięcznie wydatków związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego, stanowi informację istotną, gdyż dopiero porównanie koniecznych wydatków z dochodami skarżących pozwala na prawidłowa ocenę ich możliwości finansowych. Zatem zasadnym było uznanie, że niemożliwe okazało się ustalenie przez Sąd czy skarżący w istocie nie są w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

Przychylić należy się także do oceny Sądu I instancji w zakresie niewiarygodności składanych przez skarżących oświadczeń. Skoro z danych Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej prowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki niewątpliwie wynika, że J. W. i M. W. prowadzą działalność gospodarczą zarejestrowaną pod adresem zamieszkania skarżących, to oświadczenie skarżących zaprzeczające tym okolicznościom podważa wiarygodność składanych przez nich oświadczeń.

Odnosząc się do ilości wszczętych z inicjatywy skarżących spraw, w związku z którymi powstał obowiązek poniesienia stosownych kosztów postępowania, należy stwierdzić, że skarżący decydując się na złożenie skargi powinni poczynić odpowiednie oszczędności w domowym budżecie a nie liczyć, że zostaną one pokryte z budżetu państwa bowiem według nich nie są w stanie ich ponieść. Własne przeświadczenie o trudnej sytuacji majątkowej nie uzasadnia przyznania prawa pomocy skoro obiektywna ocena podważa słuszność takiego twierdzenia.

Biorąc zatem pod uwagę stabilną sytuację finansową wnioskodawców (stały miesięczny dochód z emerytur w łącznej wysokości 2 781 zł), nie udzielenie pełnej informacji dotyczącej wysokości ponoszonych wydatków a nadto nasuwające się wątpliwości co do wiarygodności składanych oświadczeń, należy uznać, że wnioskodawcy nie spełniają przesłanki z art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a., warunkującej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 1 i 2 P.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.