Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Teresa Zyglewska (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Tomasz Wykowski, Sędzia WSA Wanda Zielińska-Baran, Protokolant sekr. sąd. Agnieszka Olszewska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2012 r. sprawy ze skargi Powiatu K. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie reformy rolnej - oddala skargę -

Wyrokiem z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 895/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] marca 2009 r., utrzymującą w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] grudnia 2002 r., którą stwierdzono, że nieruchomość położona w J., stanowiąca działki ewidencyjne nr [...], [...], [...] i [...], obejmująca park z pałacem i oficyną oraz m.in. trzy oficyny, dom ogrodnika, stajnię cugową, wozownię, budynek gospodarczy i garaże, a także budynek mieszkalny, wybudowany w późniejszym okresie, zapisana w dawnej księdze wieczystej "J." jako własność A. Z., podlegała przejęciu na cele reformy rolnej wraz z całym majątkiem ziemskim na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.), dalej powoływanego również jako dekret.

Na wstępie powołanego orzeczenia Sąd wskazał, iż jest związany wykładnią prawa, wyrażoną w prawomocnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 stycznia 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 2313/07.

Mając powyższe na względzie Sąd wywiódł, że w aktualnym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, po podjęciu uchwały składu 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 czerwca 2006 r. sygn. akt OPS 2/06, jednolicie prezentowany jest pogląd uwypuklający znaczenie tzw. "związku funkcjonalnego" z gospodarstwem rolnym, jako niezbędnej przesłanki dla uznania, iż rezydencja właściciela nieruchomości ziemskiej przeszła w myśl dekretu na rzecz Państwa. Sąd stwierdził, że Minister nie rozważył, czy było możliwe funkcjonowanie gospodarstwa rolnego bez części rezydencjalnej, a w świetle orzecznictwa adekwatnego w przedmiotowej sprawie - sytuacja taka była normą.

Sąd zaznaczył, że w powołanym wyroku z dnia 17 stycznia 2008 r., za zasadne uznano właśnie zbadanie istnienia wskazanego "związku funkcjonalnego" pomiędzy przedmiotową rezydencją a resztą nieruchomości, jako warunku podpadania zespołu pałacowo-parkowego pod działanie dekretu.

Następnie, wskazując, iż pojęcie "związku funkcjonalnego" nie jest normatywnie zdefiniowane, Sąd wyjaśnił, że w judykaturze wyrażany jest pogląd, iż zachodzi on, gdy nie jest możliwe prawidłowe funkcjonowanie gospodarstwa rolnego bez części rezydencjalnej i odwrotnie.

Mając to na uwadze Sąd wywiódł, że ustalenie występowania owego związku w kontekście określonej sprawy możliwe jest jedynie poprzez odwołanie się do bardziej szczegółowych tez ukształtowanych w orzecznictwie sądowoadministracyjnym. Podkreślił przy tym, że w przedmiotowej sprawie nie mogą być w tej mierze brane pod uwagę tezy, wedle których ów związek zachodzi co do zasady zawsze.

Jak dalej wywiódł Sąd, analiza aktualnego orzecznictwa, w którym uwypuklane jest znaczenie tzw. "związku funkcjonalnego", prowadzi do wniosku, iż dla oceny jego istnienia decydujące znaczenie mogą odgrywać następujące sformułowane w aktualnej judykaturze tezy:

- rezydencje ziemiańskie z reguły nie pozostawały w "związku funkcjonalnym" z częścią gospodarczą, co było specyfiką rozplanowania zabudowy na ziemiach polskich - dwory pałace stanowiły integralną część parku, nie były związane z produkcją rolną (wyroki o sygn. akt IV SA 451/00, IV SA 1593/02, I OSK 532/07, I OSK 1116/07, I OSK 686/08), dwór, pałac były dla produkcji rolnej zbędne, nieużyteczne (wyrok sygn. akt I OSK 1014/08);

- o "związku funkcjonalnym" rezydencji z gospodarstwem rolnym nie mogą decydować:

- powiązania podmiotowe, finansowe i terytorialne (wyroki o sygn. akt IV SA 451/00, IV SA 1593/02, I OSK 28/06, I OSK 532/07, I OSK 1116/07, I OSK 686/08, I OSK 906/08),

- brak wyodrębnienia prawnego części rezydencjalnej, (wyroki o sygn. akt I OSK 287/08, I OSK 686/08),

- nieoddzielenie ogrodzeniem ze wszystkich stron (wyroki o sygn. akt I OSK 532/07, I OSK 686/08),

- źródła dochodów właściciela (wyroki o sygn. akt I OSK 532/07, I OSK 686/08),

- zamieszkiwania właściciela na terenie nieruchomości ziemskiej (wyroki o sygn. akt I OSK 532/07, I OSK 686/08),

- korzystanie przez właścicieli z dóbr w postaci żywności czy środków finansowych wytwarzanych przez majątek ziemski (wyrok o sygn. akt I OSK 1014/08);

- istotne znaczenie dla istnienia "związku funkcjonalnego" może mieć miejsce zamieszkiwania rządcy - na terenie części rezydencjalnej lub poza (wyroki o sygn. akt I OSK 287/08, I OSK 1014/08);

- dla uznania wyodrębnienia nieruchomości, jako przeznaczonej na inne cele niż rolne (iż nie należą one do części folwarcznej, lecz stanowią integralną część parku) wystarczają granice wyznaczone na mapach lub mogące być ustalone w terenie na innej podstawie (wyroki o sygn. akt V SA 2582/98, IV SA 1593/02, I OSK1697/07);

- rezydencje właściciela nie miały charakteru nieruchomości rolnych a wyłącznie takie przechodziły, w myśl dekretu na rzecz Państwa (wyroki o sygn. akt I OSK 532/07, I OSK 823/07).

Sąd wskazał dalej, że w orzeczeniach, w których nawiązuje się do kryterium "związku funkcjonalnego" podkreślane jest, iż rezydencja właściciela majątku, co do zasady nie przechodzi na cele reformy rolnej, jako nieprzydatna do realizacji celów, o których mowa w art. 1 ust. 2 dekretu. Jak się wywodzi, nie były one przydane dla celów wskazanych w lit. a-c, natomiast cele wskazane pod lit. d i e mogły być realizowane jedynie poprzez przejęcie nieruchomości niezabudowanych (Sąd powołał się przy tym na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt I OPS 2/06 i wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt I OSK 532/07, I OSK 823/07, I OSK 1116/07, I OSK 287/08). Wywodzi się, iż zmiana dekretu, dokonana dekretem z dnia 17 stycznia 1945 r. w sprawie zmiany dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 3, poz. 9), w ramach której m.in. usunięto w art. 2 ust. 1 zd. 1 wyrazy "o charakterze rolnym", nie spowodowała skutków prawnych, a więc przejęciu podlegają wyłącznie nieruchomości o charakterze stricte rolniczym (Sąd powołał się przy tym na wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt I OSK 851/05, I OSK 287/08, I OSK 906/08).

Biorąc powyższe pod uwagę oraz podkreślając, że w świetle tez przywołanego orzecznictwa "związku funkcjonalnego" nie można domniemywać, a generalnie przyjmuje się, iż część rezydencjalna nie podpada pod działanie dekretu, Sąd stwierdził, że Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedwcześnie uznał, iż przedmiotowy zespół pałacowo-parkowy pozostawał w "związku funkcjonalnym" z pozostałą częścią nieruchomości wykorzystywanej do produkcji rolnej.

Sąd wskazał następnie, że bez znaczenia jest, czy części majątku o różnym charakterze funkcjonalnym (mieszkalna i gospodarcza) były wydzielone ogrodzeniem. Wywiódł również, iż o "związku funkcjonalnym" nie świadczy także powiązanie terytorialne, podmiotowe, czy finansowe. Stwierdził także, że istotnego znaczenia nie ma okoliczność, iż zdarzały się sytuacje, gdy rządca przyjmował interesantów w dworze. Uznał, że znaczenie mogłoby mieć jedynie ustalenie, iż znajdowała się tam jego stała siedziba (dwór stanowiłby wówczas faktyczne centrum zarządzania majątkiem). Podkreślił przy tym, że istotne znaczenie ma tu ustalenie stanu faktycznego sprzed daty wybuchu drugiej wojny światowej (Sąd powołał się przy tym na wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie i Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt II SA 250-251/94 i I OSK 824/06).

Dalej Sąd stwierdził, że żadnego znaczenia dla wykazania "związku funkcjonalnego" nie ma także organizowanie dożynek na terenie zespołu rezydencjonalnego, gdyż nie świadczy to o więziach gospodarczych obu kompleksów, lecz raczej społecznych, czy kulturalnych.

Odnosząc się do argumentacji dotyczącej zlokalizowania w części pałacowo- parkowej sadów, ogrodów oraz stawów, Sąd stwierdził zaś, iż okoliczności te mogą mieć znaczenie w sytuacji ustalenia, iż kompleksy te były wykorzystywane do produkcji roślinnej lub zwierzęcej na sprzedaż i jedynie w kontekście ewentualnego uznania, iż określone części zespołu pałacowo-parkowego (służące tej produkcji) przeszły wraz z resztą majątku ziemskiego na cele reformy rolnej.

Odnosząc się wreszcie do argumentacji organu administracji, iż świadek nie pamięta, aby istniał podział pomiędzy częścią gospodarczą a mieszkalną nieruchomości, z czego wywodzić można jego brak, Sąd stwierdził, iż takiemu stanowi rzeczy przeczą oświadczenia strony skarżącej (twierdzenie, iż zarząd części mieszkalnej sprawowała babka skarżącego, natomiast części gospodarczej rządca mieszkający poza dworem). Sąd wskazał, że dopiero skonfrontowanie poszczególnych twierdzeń oraz wywiedzenie stąd logicznych wniosków zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, może stanowić podstawę dla dokonania konkretnych ustaleń w tym względzie. Odzwierciedleniem stosownych rozważań organu administracji w tym zakresie musi być uzasadnienie orzeczenia.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na zasadzie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a.., uchylił decyzję Wojewody [...] z dnia [...] grudnia 2002 r. i stwierdził, że:

1. zespół pałacowo-parkowy położony w J., wchodzący w skład dawnej nieruchomości ziemskiej pn. J., stanowiący obecnie działki oznaczone nr [...], [...] oraz część działki nr [...] obejmującej park z pałacem, trzy oficyny, dom ogrodnika, stajnię koni wyjazdowych, wozownię oraz garaże, nie podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu,

2. działka oznaczona obecnie nr [...] wchodząca obecnie w skład dawnej nieruchomości ziemskiej pn. J., podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Uzasadniając zaskarżoną decyzję Minister przywołał ocenę prawną i wskazania co do dalszego postępowania zawarte w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 895/09, a także przepisy dekretu i rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51), właściwe w przedmiotowej sprawie.

Organ odwoławczy wskazał, iż sprawa wszczęta wnioskiem P. Z. ogranicza się do nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne nr [...], [...], [...] i [...], obejmujące: pałac z parkiem, trzy oficyny, dom ogrodnika, stajnię cugową, wozownię i garaże. Stwierdził, że kluczowym dla rozstrzygnięcia sprawy jest ocena materiału dowodowego pod kątem istnienia, bądź nieistnienia "związku funkcjonalnego" pomiędzy objętą wnioskiem częścią nieruchomości a pozostałymi gruntami o charakterze rolnym.

Minister wywiódł, że będący przedmiotem postępowania zespół pałacowo-parkowy położony w J. o powierzchni 7,61 ha, był częścią majątku ziemskiego o powierzchni ogólnej 749,6110 ha i zapisany był dawniej w księdze wieczystej pn. "J.", jako własność A. Z., który zmarł 20 stycznia 1934 r. Na podstawie testamentu prawa spadkowe po wymienionym nabył małoletni wówczas P. Z.

Organ odwoławczy wywiódł dalej, że jak wskazał P. Z., po śmierci A. Z. majątkiem w J. zarządzał w sensie właścicielskim jego ojciec M., zaś na co dzień gospodarstwem zarządzał rządca, który był wspólny dla J. i G. P. Z., który był wówczas małoletni mieszkał wraz z rodzicami i rodzeństwem w majątku w G., oddalonym około 2 km od pałacu w J. Po śmierci A. Z. w pałacu w J. pozostała jego żona M. Z., która mieszkała tam ze służbą.

Minister wskazał, że według informacji zawartych w znajdującej się w aktach sprawy Karcie Ewidencyjnej Zabytków Architektury i Budownictwa Ośrodka Dokumentacji Zabytków w W. Folwark w J. wniesiony został w XVIII - XIX - XX w. Kompleks pałacowo-parkowy sąsiadował z oficyną od północnej strony pałacu, w której znajdował się park oraz staw, oraz od strony południowej z dwiema oficynami, domem ogrodnika, stajnią cugową, wozownią, budynkiem gospodarczym i garażami. Oficyny połączone były z korpusem pałacu poprzez parterową galerię. Przed pałacem znajdował się dziedziniec honorowy i podjazd. W obrębie zespołu pałacowo-parkowego znajdował się ogród warzywny, wykorzystywany na potrzeby mieszkańców dworu oraz na potrzeby mieszkańców majątku G., w którym mieszkał właściciel J. Kompleks pałacowo-parkowy był wyodrębniony od części gospodarczej poprzez ogrodzenie, co potwierdza karta ewidencji zabytków (karta folwarku J.), jak i przesłuchani w niniejszej sprawie świadkowie. W części gospodarczej, zlokalizowanej za bramą znajdowały się m.in. budynki gospodarcze, stodoły, magazyn nawozów. Pracownicy folwarczni mieszkali w czworakach znajdujących się po drugiej stronie drogi.

Organ odwoławczy zauważył ponownie, że wnioskodawca ograniczył swoje roszczenia jedynie do terenu parku oraz do znajdujących się na tej działce następujących zabudowań: pałac, trzy oficyny, dom ogrodnika, stajnia cugowa, wozownia i garaże. Minister wskazał, że budynki te określone są na karcie ewidencyjnej zabytków numerami: 1 (pałac), 2 (oficyna neobarokowa), 3 (oficyna), 4 (oficyna klasycystyczna), 5 (stajnia koni wyjazdowych, 6 (wozownia i garaże), 8 (dom ogrodnika). Wywiódł, że P. Z. zeznał, iż w oficynach prawdopodobnie mieszkała kucharka i służący. Dom ogrodnika był natomiast zamieszkały przez ogrodnika, zajmującego się wyłącznie ogrodem warzywnym i parkiem. Ponadto strona podała, iż po dziadku (A. Z.) pozostało kilka powozów, sanie oraz konie wyjazdowe.

W ocenie organu odwoławczego, powyższe ustalenia wskazują, iż oficyny, dom ogrodnika, stajnia koni wyjazdowych, wozownia oraz garaże, stanowiły obiekty służące obsłudze zespołu pałacowo-parkowego i jego mieszkańców. Samo przeznaczenie zespołu pałacowo-parkowego wyraźnie zaprzeczało zatem jakimkolwiek powiązaniom z działalnością rolniczą. Teren zespołu nie był bowiem wykorzystywany rolniczo, a majątek ziemski mógł funkcjonować bez zespołu pałacowo-parkowego. Pałac zaś, zgodnie z dokumentacją nadesłaną przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w P. służył właścicielowi i jego rodzinie wyłącznie jako dom mieszkalny. Nadto Minister zauważył, że pałac otoczony był parkiem ze starodrzewami, który należy do najstarszych w [...] parków krajobrazowych. W ocenie organu administracji, nie mógł być on zatem wykorzystywany do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji zwierzęcej, czy sadowniczej, a tym samym nie mógł być przeznaczony na cele reformy rolnej.

Mając powyższe na względzie Minister stwierdził, że park, pałac oraz ww. budynki znajdujące się na działce nr [...] nie pozostawały w związku funkcjonalnym z pozostałą częścią nieruchomości o charakterze rolnym.

W stosunku natomiast do działki oznaczonej obecnie nr [...] o pow. 0,58 ha, stanowiącej ogród warzywny, zlokalizowany w części gospodarczej, organ odwoławczy uznał, iż w dacie przejęcia na cele reformy rolnej mogła być ona przeznaczona do prowadzenia szeroko rozumianej działalności rolniczej, a zatem była funkcjonalnie powiązana z pozostałym majątkiem ziemskim i wchodziła w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Skargę na opisaną decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł Powiat [...], zarzucając naruszenie:

1. art. 2 ust. 1 zd. 3 dekretu,

2. art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,

3. art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w zw. z art. 10 § 1 k.p.a. oraz art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a.

Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonej decyzji w całości albo w przypadku uwzględnienia zarzutu zaistnienia przyczyn określonych w art. 156 k.p.a. w postaci rażącego naruszenia prawa oraz skierowania decyzji do osoby nie będącej stroną w sprawie - stwierdzenie jej nieważności w całości,

2. zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania sądowego oraz ewentualnie zastępstwa procesowego w przypadku ustanowienia pełnomocnika.

Uzasadniając pierwszy z postawionych zarzutów skarżący stwierdził, że zawarte w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 895/09 sformułowanie "...generalnie przyjmuje się, iż część rezydencjalna nie podpadała pod działanie dekretu", nie ma charakteru oceny prawnej w rozumieniu art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a stanowi wyłącznie istotną wskazówkę co do sposobu rozumienia art. 2 ust. 1 dekretu, jednakże nie w konkretnej sprawie, lecz generalnie. Skarżący stwierdził, że stanowisko to pokrywa się z aktualnym "trendem" w orzecznictwie sądów administracyjnych, który stoi w oczywistej sprzeczności z jednoznacznym brzmieniem art. 2 ust. 1 zd. 3 dekretu. Stanowisko to nie wyjaśnia, w jaki sposób kluczowy dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy przepis prawa powinien w niej zostać zastosowany. Nie było i nie ma więc przesłanek, by twierdzić, że w przedmiotowej sprawie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi musiał orzec, że część rezydencjalna nieruchomości ziemskiej położona w miejscowości J. nie podpada pod działanie dekretu, albowiem w niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie związał go w tym zakresie swą oceną prawną.

Skarżący stwierdził, że przyjmując nawet sposób rozumienia przepisu wskazany generalnie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r., bez otrzymania znajdujących oparcie w zebranym materiale dowodowym odpowiedzi na pytania postawione przez Sąd w powołanym orzeczeniu, nie jest w ogóle możliwe uznanie, iż zespól pałacowo-parkowy położony w J. nie podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Strona wskazała, że niezależnie od powyższego w uzasadnieniu decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] grudnia 2011 r. można postawić zarzut, że jest ona wewnętrznie sprzeczna. W jej uzasadnieniu organ odwoławczy przytoczył bowiem trafny ze wszech miar pogląd wyrażany w orzecznictwie sądów administracyjnych, że "...co do zasady nieruchomość mieszkalna o charakterze pałacu miała funkcjonować nie jako wyizolowany budynek, zajmujący działką gruntu wykraczającą poza swoją powierzchnię niewiele poza jego obrys, lecz przeciwnie miała stanowić centralny punkt pewnej całości..." tyle, że - za skarżącym - nie "urbanistycznej" - jak napisano w akapicie 2 zd. l na s. 7 zaskarżonej decyzji, gdyż taka występuje w zabudowie typu miejskiego, lecz "ruralistycznej", albowiem zespół zabudowy "dworskiej", czy - tak, jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie - pałacowo-parkowej, prezentuje sobą typ zabudowy wiejskiej. W ocenie skarżącego, niezależnie od opisanej niezręczności słownej, nie można jednak - albowiem nie ma po temu żadnych przesłanek - traktować jako owej całości ruralistycznej, samego zespołu pałacowo-parkowego. Nie miałby on bowiem żadnej racji bytu bez gruntów rolnych i nigdy by nie powstał, tak samo, jak - w innej skali - racji bytu nie ma sama zabudowa zagrodowa bez nieruchomości rolnych, z którymi jest związana. Wszak zespół zabudowy pałacowo-parkowej w J. nie stanowił - w momencie objęcia go przepisami dekretu - willi położonej za miastem, ani żadnej innej nieruchomości, niż część nieruchomości ziemskiej. Te zaś, jeśli podpadały pod przepis art. 2 ust. 1 lit. b-e dekretu, podlegały w całości przejęciu na rzecz Skarbu Państwa. Przeciwnie, wchodził on w skład (a więc stanowił w sensie cywilistycznym część składową) - jak to ujęto w decyzji z dnia [...] grudnia 2011 r. - nieruchomości ziemskiej pn. J. o powierzchni znacznie przekraczającej powierzchnie określone w dekrecie.

W ocenie skarżącego, z powyższych względów stwierdzenie zawarte w zaskarżonej decyzji, że "samo przeznaczenie zespołu pałacowo-parkowego wyraźnie zaprzeczało jakimkolwiek powiązaniom z działalnością rolniczą" nie znajduje oparcia w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Przeciwnie, okoliczność, że położony na działkach [...], [...] i na części działki [...] zespól pałacowo parkowy, stanowił część składową nieruchomości ziemskiej pn. J., świadczy o jego powiązaniu (także funkcjonalnym) z pozostałą częścią tej nieruchomości.

Uzasadniając drugi z postawionych zarzutów skarżący stwierdził, że zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r. obowiązkiem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi było:

1. ustalić, gdzie znajdowało się centrum zarządzania majątkiem ziemskim J.,

2. ustalić, czy zlokalizowane w części pałacowo-parkowej sady, ogrody i stawy były wykorzystywane do produkcji rolnej na sprzedaż,

3. skonfrontować treść zeznań świadków z oświadczeniami strony skarżącej i wyprowadzić stąd logiczne wnioski,

4. rozważyć, czy możliwe było funkcjonowanie gospodarstwa rolnego bez części rezydencjalnej.

Zdaniem skarżącego wskazania te uzupełnić należy o obowiązek ustalenia, z jakim przeznaczeniem były budowane oraz kto faktycznie zamieszkiwał w trzech oficynach znajdujących się na terenie nieruchomości obejmującej działki ewidencyjne o nr [...], [...] i [...], a także dla jakiego rodzaju pojazdów, czy urządzeń zostały wybudowane: wozownia oraz garaże oraz jakiego rodzaju pojazdy i urządzenia były w tych budynkach przechowywane.

Jak wskazała strona, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie dopełnił wskazanych wyżej obowiązków, a także nie dokonał zestawienia zeznań świadków z oświadczeniami P. Z. i nie wyprowadził z tego zestawienia żadnych wniosków.

Zatem zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem art. 153 ppsa, polegającym na zignorowaniu wskazań Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie co do dalszego postępowania, zawartych w wyroku z dnia 4 września 2009 r.

Uzasadniając ostatni z postawionych zarzutów Powiat [...] wskazał, że w toku postępowania prowadzonego przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie był informowany o podejmowanych przez organ administracji czynnościach i zebranym nowym materiale dowodowym w sprawie, co pozbawiło go możliwości czynnego udziału w postępowaniu i wypowiadania się odnośnie do zebranego w sprawie w postępowaniu prowadzonym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi materiału dowodowego. W ocenie skarżącego, naruszenie jego praw w tym zakresie należy uznać za rażące naruszenie prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.), które miało wpływ na rozstrzygnięcie organu administracji. Zdaniem strony, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uniemożliwił jej wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów w sprawie. W konsekwencji uniemożliwił też przeprowadzenie ewentualnych dalszych dowodów z dokumentów, bądź z przesłuchania świadków, a także stron w związku z treścią przesłuchania P. Z. w dniu 5 sierpnia 2011 roku. Z uwagi na niepoinformowanie skarżącego o terminie przeprowadzenia dowodu w postaci przesłuchania P. Z. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uniemożliwił również skarżącemu udział w przeprowadzeniu dowodu, a także zadawanie pytań wskazanych w pkt. 2 uzasadnienia skargi.

Ponadto skarżący podniósł, że zaskarżona decyzja została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, co wyczerpuje treść art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. Jak wynika z treści zaskarżonej decyzji została ona bowiem skierowana do Państwowego Domu Pomocy Społecznej w J., a zatem do podmiotu który w ogóle nie istnieje, a także do [...] Urzędu Wojewódzkiego w P., a nie do Wojewody [...], który jako organ administracji publicznej, który wydał decyzję z dnia [...] grudnia 2002 r. powinien być adresatem zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę organ administracji wniósł o jej oddalenie, powołując się argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia 21 marca 2012 r. P. Z. wniósł o odrzucenie skargi lub jej oddalenie. Skarżący wskazał m.in., że Powiat [...] nie ma w sprawie przymiotu strony, ponieważ nie jest właścicielem nieruchomości stanowiących przedmiotowy zespół pałacowo-parkowy.

Na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2012 r. pełnomocnik skarżącego złożył do akt sprawy odpis zwykły księgi wieczystej [...] (stan na 13 kwietnia 2012 r.), z którego wynika, że Powiat [...] jest właścicielem nieruchomości stanowiącej m.in. działkę gruntu nr [...] w J. Okoliczność tę potwierdza także znajdujący się w aktach postępowania administracyjnego wypis z rejestru gruntów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Na wstępie należy wskazać, że Powiat [...] jest legitymowany do wniesienia skargi na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] grudnia 2011 r., jako że dysponuje interesem prawnym w rozumieniu art. 50 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej powoływanej również jako ppsa, który wynika z przysługującego mu prawa własności nieruchomości stanowiącej m.in. działkę ewidencyjną o numerze [...] w J., wchodzącą w skład spornego zespołu pałacowo-parkowego.

Przedmiotem skargi w niniejszej sprawie jest decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, którą organ odwoławczy uchylił decyzję organu pierwszej instancji i stwierdził, że:

1. zespół pałacowo-parkowy położony w J., wchodzący w skład dawnej nieruchomości ziemskiej pn. J., stanowiący obecnie działki oznaczone nr [...], [...] oraz część działki nr [...], obejmującej park z pałacem, trzy oficyny, dom ogrodnika, stajnię koni wyjazdowych, wozownię oraz garaże, nie podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu,

2. działka oznaczona obecnie nr [...] wchodząca obecnie w skład dawnej nieruchomości ziemskiej pn. J., podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Zgodnie z powołanym w decyzji przepisem dekretu na cele reformy rolnej przeznaczone były nieruchomości ziemskie stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości użytków rolnych tej powierzchni.

Objęta wnioskiem P. Z. nieruchomość stanowiła zespół pałacowo-parkowy położony w J., wchodzący w skład dawnego majątku ziemskiego o powierzchni ogólnej 746,6110 ha. Wypełnienie przesłanki obszarowej nie było więc w sprawie sporne.

Po wydaniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyroków z dnia 17 stycznia 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 2313/07 i z dnia 4 września 2009 r. IV SA/Wa 895/09 kluczowe dla wydania prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie było ustalenie, czy pomiędzy objętym wnioskiem zespołem pałacowo-parkowym, a pozostałą częścią majątku ziemskiego przejętego na własność Państwa mocą dekretu, zachodził związek funkcjonalny tego rodzaju, że niemożliwe było prawidłowe funkcjonowanie zespołu pałacowo-parkowego bez gospodarstwa rolnego, a także gospodarstwa rolnego bez zespołu pałacowo-parkowego.

Ponieważ skarżący, uzasadniając naruszenie art. 2 ust. 1 zd. 3 dekretu, odnosi się w głównej mierze do kwestii związania organu administracji oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 895/09, Sąd uznał, że zasadne będzie w pierwszej kolejności odniesienie się do zarzutu naruszenia wskazanego przepisu dekretu przez pryzmat obowiązków organu administracji, a także Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, płynących z treści art. 153 ppsa.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 zd. 3 dekretu wszystkie nieruchomości ziemskie, wymienione w punktach b, c, d i e, części pierwszej niniejszego artykułu przechodzą bezzwłocznie, bez żadnego wynagrodzenia w całości, na własność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele, wskazane w art. 1, część druga.

Zgodnie natomiast z art. 153 ppsa ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia.

Jak słusznie wskazuje skarżący, pod pojęciem "oceny prawnej" należy rozumieć wyjaśnienie istotnej treści przepisów prawnych i sposobu ich zastosowania w konkretnym wypadku w związku z rozpoznawaną sprawą (zob. np. powołany w skardze wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 listopada 2010 r. sygn. akt II OSK 1929/09. LEX nr 795206, czy też wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 maja 2011 r. sygn. akt I OSK 198/11. LEX nr 990211).

Jak również słusznie wskazuje skarżący, w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 895/09 Sąd stwierdził m.in., że "(...) generalnie przyjmuje się, iż część rezydencjalna nie podpada pod działanie dekretu [...]".

Wbrew jednak twierdzeniu skarżącego, chociaż zacytowane sformułowanie - wyrwane z kontekstu pozostałych rozważań Sądu - nosi znamiona abstrakcyjnej; generalnej wskazówki, co do sposobu rozumienia art. 2 ust. 1 dekretu, to jednak odczytywane w kontekście całości rozważań zawartych w uzasadnieniu powołanego wyroku, składa się na ocenę prawną, zatem dokonane na potrzeby przedmiotowego postępowania wyjaśnienie treści istotnego w niej przepisu prawa materialnego, mianowicie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu.

Należy wskazać, że w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 września 2009 r. Sąd jako nieprzydatne dla analizy, czy w rozpoznawanej przezeń sprawie pomiędzy zespołem pałacowo-parkowym a pozostałą częścią nieruchomości ziemskiej zachodził "związek funkcjonalny", zakwalifikował tezy sformułowane w orzeczeniach, w których wrażany był pogląd, iż "związek funkcjonalny" pomiędzy nieruchomością ziemską a terytorialnie przyległą rezydencją właściciela zachodził, co do zasady zawsze. Powołując się na liczne orzeczenia sądów administracyjnych, Sąd wskazał również przesłanki istotne dla ustalenia istnienia, bądź nieistnienia "związku funkcjonalnego", a także okoliczności irrelewantne dla takiego związku. Podkreślił, że w świetle przywołanego przezeń orzecznictwa "związku funkcjonalnego" nie można domniemywać. Wskazał też, że w orzeczeniach, w których nawiązywano do kryterium "związku funkcjonalnego" podkreślano, iż rezydencja właściciela majątku, co do zasady nie przechodzi na cele reformy rolnej, jako nieprzydatna do realizacji celów, o których mowa w art. 1 ust. 2 dekretu. Sąd wskazał wreszcie, że "[...] Wobec konieczności zbadania związku funkcjonalnego (skutki prawne prawomocnego orzeczenia) organ administracji zobligowany był do oceny całokształtu sprawy w kontekście wskazanych wyżej tez, prezentowanych w aktualnym orzecznictwie, gdzie pojęcie to było wykładane [...]".

Będąc związanym oceną prawną zawartą w wyroku z dnia 17 stycznia 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 2313/07 i powołując się na liczne orzeczenia sadowoadministracyjne zapadłe w podobnych sprawach, Sąd ustalił zatem istotną w niniejszej sprawie treść normy prawnej zawartej w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu konstatując, że stwierdzenie podlegania przejęciu przedmiotowego zespołu pałacowo-parkowego na rzecz Państwa może nastąpić tylko, jeżeli w toku postępowania ustalony zostanie "związek funkcjonalny" pomiędzy tym zespołem a pozostałą częścią majątku ziemskiego. Z kolei tak dokonana przez Sąd ocena prawna zdeterminowała wskazania co do dalszego postępowania, w których powołano okoliczności istotne dla prawidłowego załatwienia sprawy, a także okoliczności niemające w sprawie znaczenia.

Wbrew sugestii skarżącego, ani w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 września 2009 r., ani w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie stwierdzono, że Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - na skutek wydania wskazanego wyroku - musiał orzec, że część rezydencyjka nieruchomości ziemskiej, położona w miejscowości J. nie podpadała pod działanie dekretu. Dokonana przez Sąd w powołanym wyroku ocena prawna i zawarte nim wskazania co do dalszego postępowania, obligowały organ administracji do wyjaśnienia opisanych wyżej kwestii.

W ocenie Sądu Minister prawidłowo wywiązał się z nałożonych na niego obowiązków, o czym jednak niżej.

Tymczasem, odnosząc się w dalszym ciągu do zarzutu naruszenia art. 2 ust. 1 zd. 3, należy stwierdzić, że argumentacja skarżącego w istocie sprowadza się do kwestionowania wiążącej organ administracji i Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie oceny prawnej, a zarazem poglądu jednolicie prezentowanego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego po podjęciu uchwały z dnia 5 czerwca 200 r. sygn. akt OPS 2/06 (ONSAiWSA 2006/5, poz. 123.). Argumentacja skarżącego skierowana przeciwko zaskarżonej decyzji, z założenia poddaje bowiem w wątpliwość możliwość orzeczenia o tym, że cześć nieruchomości ziemskiej w postaci zespołu pałacowo-parkowego, nie musiała podlegać przejęciu na cele reformy rolnej. Zaakceptowanie takiego stanowiska stałoby w oczywistej sprzeczności z podkreślaną przez Sąd w sprawie IV SA/Wa 895/09 koniecznością ustalenia istnienia lub nieistnienia "związku funkcjonalnego" zespołu pałacowo-parkowego z pozostałą częścią majątku ziemskiego, jako koniecznej przesłanki wydania prawidłowej decyzji rozstrzygającej o żądaniu P. Z.

Odnosząc się do twierdzenia skarżącego, jakoby zaskarżona decyzja miała być wewnętrznie sprzeczna należy stwierdzić, iż świadczy ono o niezrozumieniu zawartego w uzasadnieniu decyzji sformułowania, że "(...) co do zasady nieruchomość mieszkalna o charakterze pałacu miała funkcjonować nie jako wyizolowany budynek, zajmujący działkę gruntu wykraczającą swoją powierzchnią niewiele poza jego obrys, lecz przeciwnie miała stanowić centralny punkt pewnej całości urbanistycznej, którą należy kwalifikować jako zespół pałacowo-parkowy [...]". Powyższy pogląd zaczerpnięty został przez Ministra z tez formułowanych w orzecznictwie sądów administracyjnych (zob. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 29 marca 2011 r. sygn. akt IV SA/Wa 100/11 i z dnia 8 marca 2011 r. sygn. akt IV SA/Wa 105/11. http://orzeczenia.nsa.gov.pl). W orzecznictwie tym wskazywano, iż ta specyfika nieruchomości o charakterze pałacowym powoduje, że to właśnie zespoły pałacowo-parkowe położone na terenach wiejskich w przeważającej części są przedmiotem postępowań prowadzonych na podstawie § 5 i § 6 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51).

W zacytowanym fragmencie uzasadnienia zaskarżonej decyzji Minister wskazywał więc na związek nieruchomości budynkowej (pałacu) z pozostałymi elementami tworzącymi zespół pałacowo-parkowy, a nie - jak próbuje sugerować skarżący - na związek tej nieruchomości, jako zabudowy wiejskiej, z pozostałą częścią majątku ziemskiego, jako całości.

Tytułem uzupełnienia poglądu zacytowanego przez Ministra wskazać należy, że w orzecznictwie sądów administracyjnych wielokrotnie zwracano uwagę na to, że polskie dwory (pałace) z reguły nie były związane z produkcją rolną, lecz były integralną częścią otaczających je parków. Odmienna sytuacja istniała w odniesieniu do dworów poniemieckich na terenie Warmii i Mazur, gdzie budynek mieszkalny powiązany były z produkcją rolną, wkomponowany w zabudowę podwórza gospodarczego i spełniający rolę centrum zarządzania gospodarstwem rolnym (zob. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 września 2000 r. sygn. akt IV SA 451/00 i z dnia 5 marca 2003 r. sygn. akt IV SA 1593/02).

Zarzut naruszenia art. 153 ppsa skarżący wiąże z niedopełnieniem przez organ administracji obowiązków płynących z treści art. 7 k.p.a., zgodnie z którym w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Zdaniem skarżącego, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie podjął wszystkich czynności, niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, które wskazał mu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w powoływanym wyroku z dnia 4 września 2009 r.

Z powyższym stwierdzeniem nie można się zgodzić.

Po pierwsze należy stwierdzić, że prawidłowo, powołując się na wyrok Sądu z dnia 4 września 2009 r., organ administracji wskazał, że rezydencje ziemskie z reguły nie pozostawały w związku funkcjonalnym z częścią gospodarczą, o związku tym nie mogą przesądzać powiązania podmiotowe, finansowe, terytorialne, brak wyodrębnienia prawnego części rezydencjalnej, źródła przychodów właściciela, nieoddzielenie ogrodzeniem ze wszystkich stron, zamieszkiwanie właściciela na terenie nieruchomości ziemskiej, bądź korzystanie przez właścicieli z dóbr w postaci żywności, czy środków finansowych wytwarzanych przez majątek ziemski.

Dalej należy wskazać, że Minister prawidłowo, powołując się na zeznania P. Z. i T. J. wskazał, iż po śmierci A. Z. (20 stycznia 1934 r.), na co dzień gospodarstwem zarządzał rządca, który był wspólny dla J. oraz dla G. W pałacu w J. pozostała żona A. Z., która mieszkała tam ze służbą. Należy też zauważyć, że przesłuchani przez organ odwoławczy świadkowie nie byli w stanie przypomnieć sobie, gdzie mieszkał rządca majątku.

Następnie należy wskazać, że Minister prawidłowo, powołując się na znajdującą się w aktach sprawy Kartę Ewidencyjną Zabytków Architektury i Budownictwa Ośrodka Dokumentacji Zabytków w W., wywiódł, że Folwark J. powstał w XVIII - XIX - XX w. Kompleks pałacowo-parkowy sąsiadował z oficyną od północnej strony pałacu, w której znajdował się park oraz od strony południowej z dwiema oficynami, domem ogrodnika, stajnią cugową, wozownią, budynkiem gospodarczym i garażami. Oficyny połączone były z korpusem pałacu poprzez parterową galerię. Przed pałacem znajdował się dziedziniec honorowy i podjazd.

Jak wynika z zeznań strony, znajdujący się w obrębie zespołu pałacowo-parkowego ogród warzywny wykorzystywany był na potrzeby mieszkańców dworu oraz na potrzeby mieszkańców majtku G., w którym mieszkał właściciel J.

Karta Ewidencyjna Zabytków, jak również złożone w sprawie zeznania potwierdzają też, że kompleks pałacowo-parkowy był wyodrębniony od części gospodarczej poprzez ogrodzenie. W części gospodarczej, zlokalizowanej za bramą znajdowały się m.in. budynki gospodarcze, stodoły, magazyn nawozów. Pracownicy folwarczni mieszkali w czworakach znajdujących się po drugiej stronie drogi.

W dalszej części uzasadnienia, organ odwoławczy, dalej powołując się na Kartę Ewidencyjną Zabytków Architektury i Budownictwa oraz zeznania strony, prawidłowo stwierdził, iż objęte wnioskiem P. Z. - obok pałacu - oficyny, dom ogrodnika, stajnia koni wyjazdowych, wozownia oraz garaże stanowiły obiekty służące obsłudze zespołu pałacowo-parkowego i jego mieszkańców. Minister zasadnie zwrócił też uwagę na potwierdzoną zapisami w Karcie Ewidencyjnej Zabytków Architektury i Budownictwa okoliczność, iż pałac otoczony był parkiem należącym do najstarszych w Polsce parków krajobrazowych. Jak wynika z Karty, w jego wschodniej części znajduje się ocementowany głęboki basen, do którego schodzi się po ceglanych schodach. Powyższe stanowi kolejne potwierdzenie na to, że park nie był wykorzystywany rolniczo.

W ocenie Sądu, należycie przeprowadzone przez Ministra uzupełniające postępowanie wyjaśniające, obejmujące przeprowadzenie dowodu z Karty Ewidencyjnej Zabytków Architektury i Budownictwa oraz z przesłuchania P. Z. i T. J. doprowadziło do prawidłowego ustalenia, że teren przedmiotowego zespołu pałacowo-parkowego nie był wykorzystywany rolniczo, a pozostała część majątku ziemskiego mogła funkcjonować bez zespołu pałacowo-parkowego.

Organ odwoławczy prawidłowo wykonał wskazania Sądu co do dalszego postępowania, zawarte w wyroku z dnia 4 września 2009 r. sygn. akt IV SA/Wa 895/09. Podjął działania zmierzające do ustalenia miejsca zamieszkania rządcy, jednakże przesłuchani przez Ministra P. Z. i M. J. nie posiadali informacji w tym zakresie, zaś zeznania złożone na tę okoliczność przez stronę i świadków (W. M., J. S., Z. L.) w 2002 r., są sprzeczne.

Przeprowadzone dowody pozwoliły jednak na ustalenie granic zespołu pałacowo-parkowego, co umożliwiło wyodrębnienie go od pozostałej części majątku. Jak już wskazano, doprowadziły one również do prawidłowego ustalenia, że pałac służył wyłącznie celom mieszkalnym właściciela i jego rodziny, a pozostałe nieruchomości wchodzące w skład zespołu pałacowo-parkowego służyły obsłudze samego zespołu i jego mieszkańców, i nie były wykorzystywane rolniczo. Okoliczności te znajdują potwierdzenie nie tylko w dowodach przeprowadzonych przez Ministra po wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2009 r. ale także w zeznaniach świadków i strony odebranych w 2002 r. Zgromadzony w tym zakresie materiał dowodowy może być zatem uznany za pełny i spójny.

W konsekwencji należało uznać, że przedmiotowy zespół pałacowo-parkowy nie był funkcjonalnie powiązany z pozostałą częścią nieruchomości ziemskiej.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że zarzut naruszenia art. 2 ust. 1 zd. 3 dekretu, a także zarzut naruszenia art. 153 ppsa powiązany przez skarżącego z zarzutem naruszenia art. 7 k.p.a., okazały się niezasadne.

Odnosząc się do ostatniego z postawionych w skardze zarzutów należy wskazać, że z akt postępowania administracyjnego wynika, iż zarówno wezwania na przesłuchanie w dniu 5 sierpnia 2011 r. skierowane do P. Z. i T. J., jak i skierowane do Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w P. pismo z dnia 28 lipca 2011 r. w sprawie nadesłania dokumentów dotyczących przedmiotowego zespołu pałacowo parkowego, zostały przekazane do wiadomości Zarządu Powiatu [...], co pozostawało w zgodzie z regulacjami art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) i art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.). Wprawdzie w aktach administracyjnych brak jest dokumentu potwierdzającego, że przed wydaniem decyzji z dnia [...] grudnia 2011 r. organ administracji umożliwił stronom wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów, jeszcze mając na uwadze, iż strony zostały zawiadomione o przeprowadzeniu tych dowodów, a w konsekwencji miały możliwość brania udziału w ich przeprowadzaniu, w szczególności zadawania pytań świadkowi i stronie, a także uwzględniając, że zgromadzony w toku postępowania zakończonego zaskarżoną decyzją materiał dowodowy stanowił wystarczającą podstawę do poczynienia ustaleń niezbędnych do wydania prawidłowej decyzji w sprawie, należy stwierdzić, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a tym bardzie, że stanowiło ono rażące naruszenie prawa.

Co do podnoszonej przez skarżącego kwestii doręczenia decyzji Państwowemu Domowi Pomocy Społecznej w J., jako podmiotowi który "nie istnieje" należy wskazać, że niewłaściwe oznaczenie tego podmiotu postępowania poprzez zbędne wpisanie przymiotnika "państwowy", wbrew przekonaniu skarżącego nie wyczerpuje przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji, określonej w art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. Podobnie należy ocenić argumentację dotyczącą doręczenia decyzji [...] Urzędowi Wojewódzkiemu w P., a nie Wojewodzie [...]. W świetle art. 109 § 1 k.p.a. decyzję doręcza się bowiem stronom. Organ administracji pierwszej instancji nie jest stroną postępowania. Skierowanie decyzji organu odwoławczego na adres urzędu wojewódzkiego, przy pomocy którego organ pierwszej instancji wykonuje swoje zadania (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie - Dz. U. Nr 31, poz. 206 ze zm.), nie stanowi naruszenia prawa.

Konkludując stwierdzić należy, że ocena legalności zaskarżonej decyzji w granicach zakreślonych rozstrzygnięciem nie daje podstaw do stwierdzenia, że doszło do naruszenia prawa materialnego lub naruszenia prawa procesowego, które mogłoby mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Brak jest podstaw do uznania, iż w postępowaniu nie wyjaśniono wszystkich istotnych kwestii mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Decyzja zawiera wszystkie niezbędne elementy, a jej uzasadnienie w stanie faktycznym i prawnym ustalonym w sprawie jest wystarczające. Wobec tego wszelkie zarzuty podniesione w skardze należało uznać za niezasadne.

Z powyższych względów, na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę.