Zaskarżonym postanowieniem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie odmówił Stowarzyszeniu [...] przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, iż Stowarzyszenie jest wprawdzie organizacją non profit, jednakże w ramach planowania wydatków, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinno uwzględnić również ewentualność uczestnictwa w procesach sądowych związanych ze statutową działalnością i poczynić oszczędności na ten cel. Sąd podkreślił, że art. 42 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) przewiduje możliwość uzyskiwania przez Stowarzyszenie środków finansowych na swoją działalność ze składek członkowskich, a dochód z takiej działalności może posłużyć do realizacji celów statutowych. W ocenie Sądu rezygnacja z możliwości uzyskiwania dochodów nie może przemawiać za uprzywilejowanym traktowaniem Stowarzyszenia przy rozpoznawaniu wniosków o przyznanie prawa pomocy.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniosło Stowarzyszenie [...], domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie. W uzasadnieniu zażalenia Stowarzyszenie podniosło, że nie posiada żadnego majątku oraz środków finansowych, które mogłoby przeznaczyć na pokrycie kosztów postępowania, a jego działalność opiera się wyłącznie na społecznej pracy jego członków. W ocenie skarżącego nie można odmówić przyznania prawa pomocy podmiotowi, jeżeli następstwem tego będzie istotne ograniczenie prawa do sądu, zaś jedyną podstawę orzekania w kwestii przyznania prawa pomocy stanowi sytuacja materialna skarżącego. Umotywowanie zaś orzeczenia w tym przedmiocie innymi przyczynami niż sytuacja materialna wnioskodawcy, jest niedopuszczalne, bowiem nie odnajduje uzasadnienia w treści art. 246 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej jako "P.p.s.a.".
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: zażalenie nie posiada usprawiedliwionych podstaw.
Art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. stanowi, iż prawo pomocy może być przyznane osobie prawnej lub innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej jedynie wówczas, gdy wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Zgodnie z treścią tego przepisu to na stronie spoczywa obowiązek wykazania okoliczności, które mogłyby być przesłanką dla przyznania prawa pomocy. Zgodnie z przyjętą wykładnią osoba prawna (lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej) zobowiązana jest do wykazania nie tylko, że nie posiada wystarczających środków na pokrycie kosztów postępowania, ale także iż środki takie nie mogą zostać zgromadzone pomimo podjęcia wszelkich niezbędnych kroków.
Wojewódzki Sąd Administracyjny podniósł w zaskarżonym orzeczeniu, że Stowarzyszenie [...] winno, mając na uwadze możliwość dochodzenia swoich praw przed sądami, gromadzić środki na ten cel. Szczególnie podkreślony został fakt, iż Stowarzyszenie ma możliwość pobierania składek od jego członków. Stanowisko to należy uznać za w pełni uzasadnione i nie można stwierdzić, iż wnioskodawca podjął wszelkie niezbędne kroki dla uzyskania środków na pokrycie kosztów swojego udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Stowarzyszenie pozbawiając się środków finansowych, które mogłoby uzyskać zgodnie z przepisami, nie może domagać się przerzucenia kosztów swojej działalności na Skarb Państwa, zaś przyznanie mu prawa pomocy byłoby naruszeniem ogólnie obowiązującej zasady pokrywania przez strony kosztów uczestnictwa w postępowaniu. Zwolnienie bowiem od tego obowiązku może nastąpić jedynie w sytuacjach wyjątkowych, kiedy to strona nie z własnej winy pozbawiona jest środków niezbędnych na sfinansowanie swojej działalności, a o takiej sytuacji nie można mówić w sprawie niniejszej. Zasadnie zatem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie odmówił Stowarzyszeniu przyznania prawa pomocy, zaś wydane w tym zakresie postanowienie w pełni odpowiada prawu.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
