Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA : Aleksandra Wrzesińska- Nowacka po rozpoznaniu w dniu 30 września 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia J. R. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 lipca 2010 r. sygn. akt III SA/Wa 1473/09 w przedmiocie prawa pomocy w sprawie ze skargi J. R. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 24 czerwca 2009 r. Nr [...] w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2004 r. postanawia oddalić zażalenie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 lipca 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 1473/09, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił J. R. (dalej: skarżący) przyznania prawa pomocy w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji podał art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwanej dalej: p.p.s.a.).

We wniosku o przyznanie prawa pomocy z dnia 23 kwietnia 2010 r. skarżący wskazał na trudną sytuację finansową spowodowaną m.in. roszczeniami organów podatkowych w zakresie podatku dochodowego i podatku VAT oraz dokonywanymi z tej przyczyny zajęciami egzekucyjnymi. Podał również, że utrzymuje się z dochodu ze stosunku pracy w wysokości 1.370 zł (brutto) miesięcznie. Prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną i razem utrzymują dwójkę niepełnoletnich dzieci. Podkreślił także, że z żoną pozostaje w ustroju ustawowej rozdzielności majątkowej.

Ponadto wnioskodawca - w odpowiedzi na wezwanie Sądu z dnia 11 maja 2010 r. - wyjaśnił, że nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, nie posiada rachunku bankowego a oczekiwanie na wyciąg z rachunku bankowego żony wynosi około 2 tygodni. Wskazał także, że jedynym źródłem utrzymania skarżącego jest praca etatowa, z której osiąga wynagrodzenie w kwocie 1.370 zł (brutto) miesięcznie. Natomiast żona skarżącego prowadzi działalność gospodarczą (jest współwłaścicielem firmy X C. oraz prowadzi gabinet dentystyczny), z której osiągnęła do końca kwietnia kwotę 6.000 zł. Koszty utrzymania rodziny wynoszą natomiast - według skarżącego – około 2.500 zł miesięcznie. Skarżący wyjaśnił również, że w kwietniu wpłacił pełnomocnikowi pierwszą ratę za fakturę z grudnia 2009 r. w wysokości 5.000 zł, a środki na zapłatę tej kwoty pochodziły z wynagrodzenia za pracę i drobnych pożyczek u rodziny i przyjaciół. Skarżący do wniosku dołączył kopię deklaracji PIT – 37 oraz kopię deklaracji PIT – 36 wraz z załącznikami PIT/ i PIT /B.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie ocenił, że wnioskodawca nie wykazał istnienia przesłanek, o których mowa w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.

Sąd stwierdził, że skarżący nie może oczekiwać, iż przy orzekaniu o przyznaniu prawa pomocy Sąd poprzestanie na jego ogólnikowych oświadczeniach o wysokości uzyskiwanego dochodu. Bazowanie na samych tylko oświadczeniach strony godziłoby bowiem w istotę instytucji prawa pomocy. Skarżący był zobligowany przedstawić Sądowi nie tylko subiektywny opis zaistniałych faktów, ale przede wszystkim obiektywne dowody na ich potwierdzenie. Innymi słowy fakty te powinny być uwiarygodnione (a najlepiej udokumentowane) tak, aby Sąd miał przekonanie (a najlepiej pewność), co do trafności swojej oceny możliwości finansowych strony.

W zażaleniu skarżący wniósł o uchylenie powyższego postanowienia, zarzucając naruszenie przepisu postępowania – art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., poprzez wadliwe przyjęcie, iż sytuacja materialna skarżącego pozwala mu uiścić całość kosztów postępowania sądowoadministracyjnego.

Zdaniem wnioskodawcy, rozstrzygnięcie w sprawie zwolnienia z kosztów sądowych powinno uwzględniać fakt, iż na utrzymaniu skarżącego pozostaje dwójka niepełnoletnich dzieci. Nie sposób uznać, iż przy niskich zarobkach, pomniejszonych o wysokie koszty przeznaczone na utrzymanie dzieci oraz braku majątku, z którego możliwe jest finansowanie potrzeb życiowych, uiszczenie opłaty sądowej nie pozostanie bez wpływu na sytuacje ekonomiczną jego rodziny.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył i orzekł, co następuje:

Zażalenie podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Sąd przyzna osobie fizycznej prawo pomocy w zakresie częściowym, jeżeli ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla, że cytowany przepis stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Treść przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. wyraźnie wskazuje, że to na wnoszącym wniosek o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar wykazania, że znajduje się on w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie Sądu w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę wykazane.

Po analizie akt sprawy Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do wniosku, iż ocena sytuacji materialnej i rodzinnej skarżącego dokonana przez Sąd pierwszej instancji z punktu widzenia przesłanek opisanych w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. jest prawidłowa. Skarżący natomiast nie podważył tej oceny również w niniejszym postępowaniu zażaleniowym – chociażby poprzez przedłożenie żądanych przez Sąd pierwszej instancji dokumentów. Wnioskodawca nie wywiązał się z opisanego w art. 255 p.p.s.a. obowiązku nałożonego przez Sąd pierwszej instancji w wezwaniu z dnia 11 maja 2010 r.

Wnioskodawca nie przedstawił bowiem zeznań podatkowych swojej małżonki, wyciągów z rachunków bankowych należących do jego żony. Ponadto skarżący w żaden sposób nie udokumentował ponoszonych kosztów utrzymania czteroosobowej rodziny. Nie przedłożył faktur ani rachunków czy dowodów zapłaty za czynsz, media żywność, środki czystości. Nie podał także, jakie i w jakiej wysokości ponosi wydatki na dwóch niepełnoletnich synów. Brak tych danych nie pozwala na stwierdzenie, że nie może on ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Wnioskodawca myli się także co do skutków pozostawania z żoną w ustroju rozdzielności majątkowej. Zgodnie bowiem z art. 27 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm., dalej: k.r.o.) oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swoich sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli; zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wyłącza przy tym stosowania przepisów regulujących małżeńskie stosunki majątkowe, niezależnie od ustroju majątkowego obowiązującego małżonków; w tym m.in. art. 27 k.r.o. (por. M. Zychowicz, w: H. Ciepła i inni, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2009, teza 8 do art. 51, s. 320), obligującego oboje małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny według swoich możliwości zarobkowych i majątkowych.

W niniejszej sprawie pomimo ustanowionej pomiędzy skarżącym i jego małżonką rozdzielności majątkowej prowadzą oni wciąż wspólne gospodarstwo domowe i wspólnie wychowują dwóch małoletnich synów. Ponadto małżonka skarżącego jest właścicielem mieszkania o powierzchni 80 m², samochodu Nissan Almera i, jak słusznie wywiódł Sąd pierwszej instancji, osiąga znaczne dochody z działalności gospodarczej. Jest ona zatem w stanie pokryć większość wydatków związanych z utrzymaniem rodziny. Konieczność poniesienia przez skarżącego kosztów postępowania nie powinna zatem spowodować uszczerbku utrzymania koniecznego dla niego i jego rodziny (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 kwietnia 2009 r., II FZ 119/09, opubl. w Lex pod nr 575338). Przyznanie prawa pomocy jest zaś możliwe wyłącznie wówczas, gdy strona mimo poczynienia wszelkich możliwych oszczędności (ograniczenia wydatków do niezbędnych i koniecznych) nie jest w stanie pokryć opłat sądowych.

Z tych względów, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.