Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Skoczylas (spr.) Sędzia NSA Małgorzata Rysz Sędzia del. WSA Sylwester Miziołek Protokolant asystent sędziego Nina Pruk po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2017 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej zażalenia radcy prawnego M. I. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlk. z dnia 25 stycznia 2016 r., sygn. akt II SA/Go 344/15 w przedmiocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w sprawie ze skargi J. B. na decyzję Zarządu Województwa Lubuskiego z dnia [...] marca 2015 r. nr [...] w przedmiocie odpowiedzialności członka zarządu z tytułu zwrotu dofinansowania oddala zażalenie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z 25 stycznia 2016 r., sygn. akt II SA/Go 344/15 przyznał od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim radcy prawnemu M. I. kwotę 240 zł podwyższoną o obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji podał, że J. B. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim skargę na decyzję Zarządu Województwa Lubuskiego z dnia [...] marca 2015 r. w przedmiocie określenia odpowiedzialności jego jako członka zarządu ,,E." sp. z o.o. w N. solidarnie ze spółką z tytułu zwrotu dofinansowania.

Postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2015 r. referendarz sądowy zwolnił skarżącego z kosztów sądowych oraz przyznał mu pełnomocnika z urzędu. Dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Z. jako pełnomocnika wyznaczył radcę prawnego M. I.

Wyrokiem z dnia 14 października 2015 r. WSA w Gorzowie Wielkopolskim oddalił skargę J. B., jednocześnie w pkt II przyznając od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. na rzecz pełnomocnika kwotę 240 zł powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu. Jako podstawę prawną orzeczenia w zakresie kosztów przyznanych pełnomocnikowi działającemu z urzędu Sąd wskazał w uzasadnieniu art. 250 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm., dalej zwanej: p.p.s.a.).

Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu zażalenia pełnomocnika skarżącego radcy prawnego M. I. na postanowienie w przedmiocie kosztów dla pełnomocnika działającego z urzędu, zawartego w pkt II sentencji ww. wyroku, postanowieniem z dnia 8 grudnia 2015 r., o sygn. akt II GZ 823/15, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd I instancji, orzekając ponownie o przyznaniu radcy prawnemu M. I. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, wskazał na związanie wykładnią dokonaną w postanowieniu NSA z dnia 8 grudnia 2015 r., zgodnie z art. 190 p.p.s.a. Sąd podkreślił, że zdaniem NSA, przywołanie przez WSA jako uzasadnienia postanowienia w przedmiocie kosztów, zawartego w wyroku z dnia 14 października 2015 r., wyłącznie art. 250 p.p.s.a nie jest wystarczające dla oceny przesłanek, którymi kierował się Sąd I instancji przyznając koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu. Tak powołana podstawa prawna orzeczenia nie wskazywała, w ocenie NSA, jakie kryterium wziął pod uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny, przyznając pełnomocnikowi skarżącego koszty nieopłaconej pomocy prawnej, tj. z której z regulacji zawartych w § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm., zwanego dalej: rozporządzeniem) skorzystał, ustalając wartość minimalną stawki. Zdaniem NSA, istotne znaczenie miała kwalifikacja, czy sprawa orzeczona wyrokiem z dnia 14 października 2015 r. za przedmiot zaskarżenia miała należność pieniężną, czy była to inna sprawa. Ponadto sąd kasacyjny zauważył, że w dniu wyrokowania przez Sąd I instancji, w zakresie regulacji zawartej w art. 250 p.p.s.a. obowiązywał § 2, zezwalający sądowi na obniżenie wynagrodzenia, o którym mowa w § 1 tego przepisu, w uzasadnionych przypadkach, co wzbudziło wątpliwość, czy w sprawie nie doszło do "miarkowania" wynagrodzenia pełnomocnika, a co wymagałoby szerszego uzasadnienia. W konsekwencji dostrzeżonych braków w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 października 2015 r. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił orzeczenie zawarte w punkcie II tego wyroku.

Sąd I instancji wyjaśnił, że zgodnie z treścią § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804), obowiązującego od dnia 1 stycznia 2016 r., do ponownie rozpoznawanej sprawy jako wszczętej i niezakończonej przed dniem wejścia w życie ww. rozporządzenia zastosowanie znajdują dotychczasowe przepisy, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Wobec powyższego WSA, rozpoznając przedmiotowy wniosek, orzekł na podstawie przepisów dotychczasowego rozporządzenia.

Sąd przywołał treść § 15 rozporządzenia, zgodnie z którym koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują: 1) opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3 i 4 oraz, 2) niezbędne udokumentowane wydatki racy prawnego. Ponadto wskazał również na treść § 14 ust. 2 pkt 1 tego rozporządzenia, w myśl którego stawki minimalne w postępowaniu przed sądami administracyjnymi wynoszą: a) w sprawie, w której przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna – stawkę obliczoną na podstawie § 6 w wysokości od 60 zł do 7.200 zł, w zależności od wartości przedmiotu sprawy), zaś w innej sprawie - zgodnie z lit. c) tego przepisu – 240 zł. WSA podkreślił, że dla zastosowania właściwej stawki wynagrodzenia pełnomocnika, istotne jest dokonanie kwalifikacji, czy sprawa dotyczy należności pieniężnej, czy też stanowi inną sprawę.

W rozpoznawanym przypadku Sąd I instancji przyjął, że sprawa zainicjowana skargą J. B. nie dotyczy należności pieniężnej, a stanowi inną sprawę w rozumieniu § 14 ust. 2 pkt 1 lit, c) rozporządzenia. W ocenie WSA, zaskarżona decyzja dotyczy bowiem określenia odpowiedzialności skarżącego jako członka zarządu spółki z o.o. z tytułu zwrotu dofinansowania przyznanego tej spółce, nie zaś ustalenia samej kwoty zwrotu dofinansowania. Postępowaniem dotyczącym należności pieniężnej było postępowanie w sprawie zwrotu dofinansowania, zaś w sytuacji gdy został on ustalony, postępowanie w sprawie określenia odpowiedzialności osoby trzeciej za ww. zobowiązanie ma charakter wtórny i w jego ramach nie dokonuje się ponownego ustalenia kwoty podlegającej zwrotowi, a badane są przesłanki z punktu widzenia art. 116 O.p., czyli zasadności samej odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania innego podmiotu. Okoliczności te przedkładają się również na wysokość wpisu sądowego od skargi. Wpis od skargi w przedmiocie zwrotu dofinansowania jest wpisem stosunkowym, którego wysokość uzależniona jest od wartości przedmiotu zaskarżenia. Z kolei w przedmiotowej sprawie wpis od skargi ma charakter stały i wynosi 500 zł - sprawa z zakresu zobowiązań podatkowych (§ 2 ust. 3 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. Nr 221 poz. 2193). WSA podkreślił, że wprawdzie w przedmiotowej sprawie strona nie była wzywana do uiszczenia wpisu sądowego od skargi, ponieważ w skardze zawarty został wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, ale w postanowieniu referendarza z dnia 5 sierpnia 2015 r. wskazano, że wpis w sprawie jest stały i wynosi 500 zł.

W świetle powyższego, Sąd I instancji ponownie rozpoznając sprawę w zakresie kosztów postępowania uznał za uzasadnione przyznanie radcy prawnemu M. I., działającemu jako pełnomocnik skarżącego z urzędu, wynagrodzenie w wysokości 240 zł. Kwota ta ustalona została w oparciu o treść art. 250 p.p.s.a. w zw. z § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c) rozporządzenia. Dodatkowo zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia zasądzona stawka została podwyższona o stawkę podatku od towarów i usług obowiązującą w dniu orzekania.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył pełnomocnik skarżącego radca prawny M. I., domagając się: jego uchylenia w całości i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego z urzędu obliczanych na podstawie § 6 pkt 6, § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym; uwzględnienia, że skarżący jest zwolniony z ponoszenia kosztów sądowych w całości; rozpoznania niniejszego zażalenia w ramach skargi kasacyjnej od orzeczenia WSA w sprawie II SA/Go 344/15.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie:

1. art. 3 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a., art. 230 i art. 231 p.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a. i § 2 ust. 3 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193) - poprzez pominięcie, że zaskarżona decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty i ustala wysokość zobowiązania finansowego w kwocie odpowiadającej wartości przedmiotu zaskarżenia, ustalonego przez skarżącego, a więc sprawa należy do rodzaju spraw, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest należnością pieniężną, a wpis stosunkowy pobierany jest od tej kwoty;

2. art. 216 i art. 218 p.p.s.a. w zw. z art. 231 p.p.s.a. i w zw. z § 2 ust. 3 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. - poprzez przyjęcie stałej opłaty 500 zł bez przeprowadzenia stosownej procedury sądowej przez Przewodniczącego Wydziału;

3. § 6 pkt 6, § 14 ust. 2 pkt 1a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez SP kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, poprzez ustalenie zaniżonych kosztów pomocy prawnej.

W uzasadnieniu podniesiono, że Sąd I instancji, rozpoznając ponownie sprawę w ramach wskazań postanowienia NSA z dnia 8 grudnia 2015 r., sygn. akt II GZ 823/15, wydał orzeczenie odpowiadające treści orzeczenia WSA z dnia 14 października 2015 r. Wnoszący zażalenie nie zgodził się z argumentacją Sądu, że przedmiotem sporu jest ustalenie odpowiedzialności członka zarządu "E." Sp. z o.o. J. B. z tytułu zwrotu dofinansowania oraz z tym, że sprawa zwrotu dofinansowani jest, w stosunku do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu, sprawą wtórną. Przedmiot zaskarżonej decyzji w sposób jasny i jednoznaczny określa, że skarżący jest zobowiązany do zwrotu dofinansowania w kwocie 655.137,92 zł, a zatem nie do przyjęcia, w ocenie strony, jest stanowisko WSA, iż sprawa dotyczyła ustalenia odpowiedzialności skarżącego jako członka zarządu, a nie ustalenia samej kwoty dofinansowania. Z uwagi zaś na to, iż zaskarżona decyzja rozpoznaje sprawę co do jej istoty ustalając wysokość zobowiązania finansowego i kwestię odsetek od tej kwoty, skarżący zaskarżył decyzję w całości i podał wartość przedmiotu zaskarżenia zgodną z ustalonym zobowiązaniem. Tym samym wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi należność pieniężną o jakiej mowa w art. 230 p.p.s.a., przy czym wartość ta nie została wzruszona przez WSA w trybie art. 218 p.p.s.a., a wydane postanowienie referendarza w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, w części, w której mowa o wpisie stałym, jest przedwczesne. Wartość przedmiotu zaskarżenia w rozpoznawanej sprawie, zdaniem strony wnoszącej zażalenie, powinna odpowiadać wymienionej w zaskarżonej decyzji kwocie zobowiązania pieniężnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 90 § 2 p.p.s.a. sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W niniejszej sprawie, Sąd drugiej instancji skorzystał z tej możliwości (zob. karta 173 akt sądowych) i rozpoznał zażalenie na rozprawie.

W niniejszej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny, podobnie jak Sąd I instancji, był związany - zgodnie z art. 190 p.p.s.a. - wykładnią dokonaną w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. akt II GZ 823/15. W postanowieniu z dnia 8 grudnia 2015 r. wskazano, iż dla oceny wniosku pełnomocnika o zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu itotna jest kwalifikacja, czy sprawa orzeczona wyrokiem z dnia 14 października 2015 r. za przedmiot zaskarżenia miała należność pieniężną, czy była to inna sprawa. W tym kontekście rozpoznając niniejszą sprawę należy dodatkowo wziąć pod uwagę, że we wskazanym postanowieniu NSA dodał, iż braki uzasadnienia wyroku z dnia 14 października 2015 r. spowodowały, że orzeczenie zawarte w punkcie II tego wyroku podlegało uchyleniu, czyniąc przedwczesnym merytoryczną ocenę zgodności bądź niezgodności z obowiązującym prawem (przepisami rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych) objętego zażaleniem postanowienia.

Biorąc pod uwagę te uwarunkowania należy uznać, że zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela bowiem pogląd WSA, że zgodnie z treścią § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804), obowiązującego od dnia 1 stycznia 2016 r., do ponownie rozpoznawanej sprawy jako wszczętej i niezakończonej przed dniem wejścia w życie w/w rozporządzenia zastosowanie znajdują dotychczasowe przepisy, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Powoduje to, że WSA rozpoznając przedmiotowy wniosek prawidłowo orzekł na podstawie przepisów dotychczasowego rozporządzenia. Zasadnie również podkreślono, iż w świetle § 15 rozporządzenia koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują: 1) opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3 i 4 oraz, 2) niezbędne udokumentowane wydatki racy prawnego. Natomiast zgodnie z § 14 ust. 2 pkt 1 ww. rozporządzenia stawki minimalne w postępowaniu przed sądami administracyjnymi wynoszą w sprawie, w której przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna – stawkę obliczoną na podstawie § 6 w zależności od wysokości wartości przedmiotu sprawy, albo w innej sprawie – 240 zł. Prawidłowo zatem skonstatował Sąd I instancji, iż dla zastosowania właściwej stawki wynagrodzenia pełnomocnika istotne jest dokonanie kwalifikacji, czy sprawa będąca przedmiotem rozpoznania dotyczy należności pieniężnej czy też stanowi z tego punktu widzenia inną sprawę.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela w tym kontekście pogląd WSA, że zgodne z postępowaniem dotyczącym należności pieniężnej było postępowanie w sprawie zwrotu dofinansowania, zaś w sytuacji gdy został on ustalony, postępowanie w sprawie określenia odpowiedzialności osoby trzeciej za ww. zobowiązanie (czyli należność z tytułu zwrotu dofinansowania) ma charakter wtórny i w jego ramach nie dokonuje się ponownego ustalenia kwoty podlegającej zwrotowi, a badane są przesłanki z punktu widzenia treści art. 116 O.p., czyli zasadności samej odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania innego podmiotu. Stanowisko to oparte jest na poglądzie, że w tego typu decyzjach organ podatkowy rozstrzyga, czy w konkretnym przypadku zachodzą przesłanki przewidziane w art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa dla stwierdzenia odpowiedzialności członka zarządu spółki za jej zobowiązania (w tym przypadku dotyczące zwrotu dofinansowania). Decyzja taka nie może być traktowana jako akt kreujący należność pieniężną, bądź stwierdzający jej istnienie, ponieważ okoliczność ta pozostaje poza granicami sprawy. Przedmiotem sprawy toczącej się przed organem podatkowym nie jest w istocie ustalenie należności pieniężnej, ale ustalenie istnienia przesłanek pozwalających na przypisanie osobie trzeciej odpowiedzialności za zobowiązania członka zarządu spółki (zob. postanowienie NSA z 22 listopada 2016 r. II FZ 739/16, publ. http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Zarzuty naruszenia § 6 pkt 6 i § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, zawarte w zażaleniu na postanowienie Sądu I instancji w przedmiocie kosztów, wnoszącym o jego uchylenie w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego z urzędu obliczonych na podstawie § 6 rozporządzenia, nie mają zatem usprawiedliwionych podstaw.

Podobnie nie są uzasadnione zarzuty naruszenia art. 3 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a., art. 230 i art. 231 p.p.s.a. w zw. z art. 3 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a. i § 2 ust. 3 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (poprzez pominięcie, że zaskarżona decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty i ustala wysokość zobowiązania finansowego w kwocie odpowiadającej wartości przedmiotu zaskarżenia, ustalonego przez skarżącego, a więc sprawa należy do rodzaju spraw, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest należnością pieniężną a wpis stosunkowy pobierany jest od tej kwoty) oraz zarzuty naruszenia art. 216 i art. 218 p.p.s.a. w zw. z art. 231 p.p.s.a. i w zw. z § 2 ust. 3 pkt 12 ww. rozporządzenia Rady Ministrów - poprzez przyjęcie stałej opłaty 500 zł.

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie podstaw do pobierania wpisu stałego w tego typu sprawach, dominuje bowiem pogląd, iż od skargi na decyzję o odpowiedzialności osób trzecich za zaległości (np. podatkowe) spółki należy pobierać wpis stały w wysokości 500 zł, stosownie do § 2 ust. 3 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Oznacza to jednocześnie, iż także od skargi na decyzję o odpowiedzialności osób trzecich za ww. zobowiązanie spółki dotyczące zwrotu dofinansowania należy pobierać wpis stały, ponieważ wysokość zaległego podatku nie jest przedmiotem sporu w sprawie, a zatem przedmiotem zaskarżenia nie są należności pieniężne w rozumieniu art. 231 p.p.s.a. (por. postanowienia: z dnia 15 maja 2008 r., II FZ 182/08; z dnia 19 listopada 2008 r., I FSK 1678/08; z dnia 2 grudnia 2008 r., I FZ 424/08; z dnia 15 kwietnia 2009 r., II FZ 118/09, publ. http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Mając powyższe na względzie Naczelny Sąd Administracyjny, działając na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 ustawy p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Odnosząc się do zawartego w zażaleniu wniosku o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, stwierdzić należało, iż nie może on być uwzględniony przez Naczelny Sąd Administracyjny albowiem przepisy art. 203 i art. 204 p.p.s.a., które regulują kwestie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, nie mają zastosowania do postępowania toczącego się na skutek wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu I instancji.